Bademcik ve Geniz Eti : Bademcikler (tonsil) ve geniz eti (adenoid), lenfoid doku denilen ve bedenin bağışıklık sisteminde rol oynayan organlardır. Tonsiller yutak girişinde, lisan kökünün iki yanında yerleşmişlerdir. Adenoid ise nasofarinks ismi verilen ve yutağın üst kısmında yani burun boşluğunun art tarafında bulunurlar.
Bademcik ve Geniz Etinin Görevleri : Tonsil ve adenoidlenfoid dokunun bir modülüdür ve lenfositler içerirler. Bu lenfositler, bedenin bağışıklık sistemine yardımcı olan antikorları üretirler. Fakat tonsil ve adenoidlerin bağışıklık sistemindeki rolleri değerli oranda değildir ve birçok vakit işlevsel değildirler. Bademcik ve geniz eti alınan bireylerde bağışıklıkla ilgili hiç bir olumsuz durumun olmaması da bunu göstermektedir.
Ne Üzere Problemlere Yol Açarlar : Tonsil ve adenoid hem infeksiyonlara hemde büyüklüklerine bağlı olarak birtakım sıkıntılara yol açabilirler. Adenoid daha çok çocukluk çağının sorunu olmasına karşın tonsil hem çocuklarda hem de erişkinlerde hastalık yapabilmektedir.Erişkinlerde adenoid büyümesi dikkat edilmesi gereken bi durumdur ve bu bölgenin kanseri ihtimali akılardan çıkarılmamalıdır. Sık geçirilen infeksiyonlar, hem hastanın günlük hayatını tesirler, hem de sık sık ilaç kullanımına neden olur. Lakin geçirilen infeksiyonların (iltihapların) en kıymetli sonuçları, kalp kapakçıkları, eklem ve böbreklerin risk altında olmasıdır.
İnfeksiyonları dışında tonsil ve adenoidin büyüklükleri de değerli sonuçlara yol açar. Tonsillerin büyük olması; yutma, beslenme ve konuşma problemleri yapar. Ayrıyeten tonsil üzerinde biriken yiyecek ve doku artıkları ağız kokusu ve hijyen bozukluğuna neden olur. Adenoid dokusunun büyük olması her şeyden evvel burun tıkanıklığına yol açar. Bu hastalarda ağzı açık ahenge ve horlamaya neden olur. Burun, solunan havanın ısısını ve nemini ayarlar ve kimi ziyanlı partikülleri fiyat. Bu nedenle ağız teneffüsü yapan hastalarda kimi teneffüs yolu sorunlarına yol açar.Örneğin sık faranjit üzere. Geniz eti ayrıyeten şu sorunları oluşturur:
* Orta kulakta havalanma bozukluğu ve buna bağlı kulak zorunda çökme, işitme kaybı ve bağlantı bozukluğu. İşitme kaybı bazen anne-babanın fark edemeyeceği düzeyde olur lakin sıklıkla da hastayı doktora götüren birinci sebeptir.
* Çene ve yüz kemiklerinde gelişim bozukluğu
* Geniz akıntısı nedeniyle boğaz iltihabı (farenjit), öksürük ve alt teneffüs yolu problemleri
* Baş ağrısı
* Sinüzit
* Oluşan yüz sözü nedeniyle apatik ’ görüntüsü
Nasıl Tedavi Edilir : Bademcik ve geniz etinin akut iltihaplarında tedavi çoklukla ilaçlardır. İlaç olarak en sık antibiyotikler , ağrı kesiciler ve şayet alerjik faktörlerde düşünülüyorsa antihistaminiklerdir. Önemli sorunlara yol açmayan ve sık infeksiyona yol açmayan bademcik ve geniz eti ilaçlarla tedavi edilmesine karşın, bazen bademcik ve geniz etinin alınması gerekir.
Hangi Durumlarda Alınmalıdır : Tonsil ve adenoidin alınmasına karar vermek, bazen kolaysa da bazen hastayı aşikâr bir mühlet takip etmeyi gerektirir. Ameliyata karar verilmesine neden olan durumlar şunlardır:
* Sık sık infeksiyon geçirilmesi: Genelde kabul edilen durum, birbirini takip eden yıllarda, senede üç yahut daha infeksiyon geçirilmesidir.
* Tonsillerde infeksiyon olmasada yutmayı zorlaştıracak kadar büyümesi
* Tonsil dokusunun tek taraflı büyümesi (lenfoma yahut diğer habis hastalıkların belirtisi olabileceğinden)
* Bademcik üzerinde ağız kokusuna neden olabilecek biçimde sık sık birikim olması
* Adenoid dokusunun nefes almayı bozacak kadar büyümesi
* Sık sık sinüzit ve alt teneffüs yolu sorunlarına neden olması
Ameliyat Hangi Yaşta Yapılmalıdır : Ameliyat için kesin bir yaş yoktur. Hastalığın hastaya verdiği ziyana nazaran karar verilir. Sık kabul edilen durum tonsil ameliyatı için hastanın 3 yaşını doldurmasıdır. Adenoid alınması ise 2 yaşında dahi yapılabilir. Birçok kere çocuk büyüsün diye beklemek hastaya amelyat ertelendiği mühlet boyunca neden olduğu probremlerin devam etmesine neden olmaktadır..
Bademcik ve Geniz Eti Ameliyatı Nasıl Yapılır : Tonsil için bazen lokal anestezi yapılmasına karşın adenoid dokusunun alınması genel anesteziyi gerektirir. Ben kendi pratiğimde iki operasyonu da genel anestezi ile yapılmasının hasta konforu açısından koşul olduğunu düşünmekteyim. Tonsil’in alınması uygun kesi ile etrafındaki kapsül ile birlikte çıkarılması biçiminde olur. Adenoid ameliyatı ise büyümüş dokunun kazınması formundadır. Ameliyat mühleti çoklukla kısadır ve 20-30 dk ortasında değişir. Ameliyat sonrası çoklukla hastanede yatmak gerekmez. Bazen bilhassa kanama riski açısından 1 gece hastanede kalınması gerekebilir.
Ameliyatın Riski ve Komplikasyonları Nelerdir : Her ameliyat üzere bademcik ve geniz eti ameliyatlarının da risk ve komplikasyonları olabilmektedir. Lokal yahut genel anestezi her vakit için kimi riskler taşır. Lakin anestezi teknik ve ilaçlarındaki gelişmeler her geçen gün bu riski azaltmaktadır. Bunun dışında en sık görülen komplikasyon kanamadır. Bazen önemli boyutlara ulaşabilmesine karşın, dikkatli ve titiz bir çalışma ve hastanın uygun takibi ile bu sorun az görülmektedir.Özellikle erişkin hastalarda olmak üzere ağrı hastayı en çok rahatsız eden durumdur. Ameliyat sonrası farenjit oluştuğuna dair inanış vardır. Bu yanlış bir niyettir. Hastalar bademcik alındıktan sonra hiç boğaz ağrısı olmayacağı beklentisine girerlerse yanılabilirler. Mevcut farenjitin bademciklerin alınmasıyla bir ilgisi yoktur. Hatta bazen infeksiyonlu tonsiller farenjiti arttırırlar.
Ameliyattan Sonra Nelere Dikkat Edilmelidir : En çok uyulması gereken kurallar beslenme ile ilgilidir. Bilhassa birinci 3 günde kanama mümkünlüğü daha çok olduğu için soğuk ve sıvı besinler seçilmelidir. Bu nedenle soğuk süt, çorba, meyve suyu, muhallebi, dondurma, somun ekmeğiniçi üzere besinler ülküdür. Ameliyatın birinci gününde koyu renkli kan kusulması olağandır ve yutulan ameliyat sırasında yutulan kanla ilgilidir. Lakin daima kırmızı renkli yeni kan gelmesi çabucak hekiminize başvurmayı gerektirir. 5.günden itibaren yavaş yavaş olağan besine geçilir. Hastanın ağrı nedeniyle bir şey yemek istememesi ağrının devamına neden olur. Kesinlikle bol ölçüde sıvı alınmalıdır ve beslenme aksatılmalıdır. Beslenmenin reddedilmesi özelikle beden direncinde düşmeye neden olabilir iyleşmeyi de geçiktirir. Ameliyattan sonra hafif ateş olması beklenen bir durumdur. Kâfi sıvı alınması ve ateş düşürücü ilaçlarla ekseriyetle olağana döner. Bazen hastalar ameliyattan birkaç gün sonra doktora başvurarak bademcik bölgesinde iltihap geliştiğinden yakınırlar. Bu ekseriyetle bademcikler alındıktan sonra o bölgede beyaz bir örtü oluşturan düzgünleşme dokusunun hastayı korkutmasıdır.
İlaç tedavisi erken devirde hayli tesirlidir. Israrlı ilaç tedavisine yanıt vermeyen ve kronikleşmiş sinüzitlerde ameliyat gerekebilir. Ameliyattaki gaye; tıkalı olan sinüs yollarını açmaktır. Böylece sinüslerin havalanması sağlanmış olur. Havalanan sinüste enfeksiyon geriler ve kaybolur.
