Uyku ile bağlantılı teneffüs bozuklukları (USB); horlama, üst hava yolu rezistans sendromu ve tıkayıcı uyku apnesinden (TUA) oluşan bir hastalıklar spektrumu olarak tanımlanabilir. USB’nin erkeklerde %24, bayanlarda ise %9 oranında görüldüğü bildirilmektedir. Birçok USB hastasının teşhis almadığı bilinmektedir. Orta-ağır TUA’si olan bayan hastaların %93’ünün, erkeklerin ise %82’sinin tanısı koyulmamıştır. TUA’nin kardiyovasküler ve teneffüs sistemleri üzerine ve nörobilişsel işlevler üzerine önemli tesirleri olduğu çok uygun belgelenmiştir. USB ile hipertansiyon ortasında kuvvetli bir bağlantı olduğu gösterilmiştir. Bunun uyku bölünmesi, gece oluşan hipoksemi (kanda oksijen seviyesinin düşmesi) ve artmış sempatik tonus nedeniyle olduğu düşünülmektedir.
Cerrahi geçirdiklerinde TUA hastalarının hava yolu sorunları ile müsabaka riskleri yüksektir. Bunun nedeni bu olguların, küçük mandibula, büyük lisan, kısa ve kalın boyun yapıları nedeniyle anestezist için güç olgular olması olarak tabir edilmektedir. Ayrıyeten TUA olguları kas gevşeticilere ve narkotik analjeziklere çok hassastır. Anesteziden uyanır iken teneffüs depresyonu ve tekrarlayan apneler görülebilir. Narkotik analjezikler kullanıldıktan sonra 4-12 saat süren teneffüs baskılanması görülebilir. Laringeal ödem ise birtakım serilerde %5,7 oranında rapor edilmiştir. Bu durum profilaktik steroid kullanımı ile aşılabilir.
Apne indeksi (AI) 70’den yüksek ve en düşük oksijen konsantrasyonu %80’den düşük olan hastalar ameliyat sonrası komplikasyonlar açısından, bilhassa oksijen satürasyon düşmeleri istikametinden daha yüksek risk altındadır.
487 hastaya yapılan 1698 cerrahi süreci kıymetlendiren bir çalışmada, genel komplikasyon oranı %7,1 olarak bulunmuştur. Komplikasyonların dökümü şu formdadır:
- Kanama sorunları (%3,1): Ameliyat sonrası 7-15. günler ortasında gelişmiştir. Toplam 15 hastadan 8’inin ameliyathaneye alınması gerekmiştir. Hiçbirisine kan transfüzyonu ihtiyacı olmamıştır. Olguların birinin gingko biloba, birinin ise aspirin kullandığı belirlenmiştir.
- Kalıcı hipertansiyon (%3,1): Bu hastaların tamamında preop hipertansiyon mevcuttur.
- Dilde şişlik (%1,8): Tüm olgularda lisan askı sütürlerine bağlı olarak oluşmuştur.
- Oksijen satürasyonunda düşme (%1,2): Tüm hastalarda postop birinci 180 dakikada olmuştur.
- Negatif basınca bağlı pulmoner ödem (%0,4): Anesteziden uyanırken inspirasyon sırasında tüpün ısırılmasına bağlıdır. İntravasküler sıvı, alveollere çekilmektedir.
- Hava yolu tıkanıklığı (%0,2): Yalnızca bir adet burun, damak ve lisan cerrahisinin birlikte yapıldığı bir olguda postoperatif 2. günde, ağır öksürük sonrası ağız tabanında başlayan kanama sonrası gelişmiştir. İvedilikle nazoendotrakeal olarak entübe edilmiş ve 3 gün müddet ile sedasyon altında entübe olarak kalmıştır.
- Nazofarinks stenozu: Hiçbir olguda görülmemiştir.
Tüm TUA olguları ameliyat sonrası en az 3 saat mühlet ile ağır nezaret altında tutulmalıdır. Perioperatif CPAP (devamlı olumlu hava yolu basıncı) kullanımı ameliyat sonrası teneffüs sıkıntılarının azaltılması için önerilmektedir. Bu çalışmadaki hastaların birinci kümesi burun ve damak cerrahisinin tek seansta yapıldığı olgulardır. Bu küme hastalar ameliyat sonrasında en az 6 saat mühlet ile hastanede tutulmuştur. İkinci küme hastalar ise burun, damak ve lisan cerrahisine tabi olup, en az bir gece hastanede takip edilmiştir.
Makalenin tamamına aşağıdaki irtibattan ulaşabilirsiniz (Pang KP, et al. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2012;138:353-7).
CERRAHİNİN GÜVENLİĞİ