Beyin ve omuriliğin içerisindeki boşluklarda ve bu yapıları çevreleyen zarların ortasında yer alan sıvıya “beyin omurilik sıvısı (BOS) ismi verilmektedir. Olağan kurallarda içerisinde mikroorganizma içermeyen berrak bir sıvı olan BOS’un farklı katmanlardan oluşan beyin zarının içinde kalması ve dış ortamla irtibatının olmaması gerekir. Beyin ve omuriliği çevreleyen zar yapısının en güçlü ve gözetici katmanı en dışta bulunan ve Dura olarak isimlendirilen katmanıdır. Çeşitli sebeplerle Dura’da hasar oluşmasına bağlı olarak BOS’un dış ortama sızması BOS kaçağı yahut BOS fistülü, bu sızıntının burun ve etrafındaki sinüs boşluklarına hakikat olması sonucunda burundan berrak bir akıntı gelmesi ise “Rinore” olarak isimlendirilmektedir.
Beyin ve burun-sinüs boşlukları ortasındaki yakın komşuluğun yanı sıra bu anatomik yapılar ortasındaki kemik duvarın kimi bölgelerde çok ince ve kırılgan olması bu bölgelerde BOS kaçağı oluşma riskini yükseltmektedir. Steril bir ortam olmayan burun ve sinüslerde bulunan mikroorganizmaların hasarlı bölgeden beyin zarları içerisine geçmesi beyin zarı iltihabı (menenjit), beyin dokusu iltihabı (ensefalit) yahut beyin içinde apse oluşması üzere çok önemli komplikasyonlara sebep olabilmektedir.
Yüze yahut başa gelen darbeler sonucunda beyin zarı (Dura tabakası) ile komşu kemik yapılarda oluşan kırılmalar,
Endoskopik sinüs ameliyatları başta olmak üzere Dura’ya komşu bölgelerde yapılan cerrahi müdahaleler esnasında istemsiz olarak meydana gelen travmalar,
Dura’ya komşu bölgelerdeki çoğunlukla makus huylu tümörler,
Dura komşuluğundaki tümör ve kitlelere yönelik ameliyatlar esnasında istemli olarak oluşan açıklıklar,
Dura’yı çevreleyen kemik yapılarda doğumsal olarak bulunan zayıf noktalar, açıklıklar, anatomik varyasyonlar en fazla BOS kaçağı sebepleri olmakla birlikte sebebi bulunamayan ve spontan olarak isimlendirilen BOS kaçakları da oluşabilmektedir.
BOS Kaçağı Tanısı Nasıl Konulur?
Baş travması yahut burun ve sinüs bölgesinde ameliyat kıssası olanlar başta olmak üzere tüm hastalarda burundan tek taraflı olarak ve öne eğilmekle, ıkınmakla fazlalaşan berrak akıntı olması BOS kaçağı ihtimalini akla getirmelidir.
Sinüs ameliyatı olan hastalarda ameliyat bölgesinin endoskopik olarak kıymetlendirilmesi teşhise yardımcı olmakla birlikte kesin teşhis burundan akan berrak sıvının laboratuvar tahlili ile konulabilmektedir. Teşhis katılaştıktan sonra tedavinin planlanabilmesi için kaçak bölgesinin tespit edilmesi gerekir. Bu hedefle bilgisayarlı tomografi ve MR başta olmak üzere değişik radyolojik değerlendirmeler yapılmakta, kaçak bölgesinin standart görüntüleme teknikleri ile belirlenemediği durumlarda bu tespitin BOS içine özel boyalar verilerek burun içinden endoskopik muayene ile yapılması gerekebilmektedir.
BOS Kaçakları Nasıl Tedavi Edilir?
BOS kaçağının durdurulabilmesi için beyin zarında oluşan hasarın su geçirmeyecek halde onarılması gerekmektedir.
Bu tamirat için geçmiş yıllarda dışarıdan kafatası kemiklerinde pencere açılması yolu ile yaklaşım uygulanırken günümüzde özellikle endoskopik sinüs cerrahisi teknolojisinin gelişmesini takiben öncelikle burun içerisinden yapılan müdahaleler tercih edilmektedir.
Ameliyat esnasında hasarlı bölge burun içerisinden endoskoplar ile görüntülenmesini takiben çoğunlukla hastanın burnu içinden yahut bedeninden elde edilen yağ, kıkırdak, kemik lamel, fasia üzere küçük doku modülleri ve gereken durumlarda özel doku yapıştırıcıları kullanılarak müdahale bölgesi dışında önemli bir ek hasar oluşturulmadan tamirat sağlanabilmektedir.
