“Dudak kanserleri, erken evrede teşhis edilip boyun bölgesinin de tıpkı itinayla tedavi edilmesiyle, çabucak her vakit güzelleşebilen bir hastalıktır.”
Prof. Dr. Çetin Vural
Dudak, ağız boşluğuna ilişkin bir yapı ve onun başlangıcı olarak kabul edilir. Dudaklar, üzerini örten katmana nazaran iki farklı kısımda incelenir:
- Ağızı kaplayan örtücü tabakanın bir devamı olarak kabul edilen ve cilde nazaran daha ince, pembemsi ve mutlaka tüy içermeyen mukozal kısım.
- Onu çevreleyen yüz cildiyle örtülü kısım.
Dudakların beslenme ve konuşmadaki rolleri çok kıymetlidir. Dudak olmadan bilhassa su ve başka sıvı besinlerin alınması çok güç olacaktır. Ayrıyeten, pek çok harf ve hecenin dudak olmadan telafuz edilmesi mümkün olmayacaktır.
Dudak tümörü nedir?
Tümör terimi, denetimsiz hücre büyümesi ile oluşan kitleler için kullanılmaktadır. Tümörler âlâ huylu (benign, selim) ya da berbat huylu (malign, habis) olabilmektedir. Yeterli huylu tümörler yavaş ve etraf dokuları iterek büyürler ve lenf bezeleri ile uzak organlara metastaz (sıçrama) yapmazlar.
Örtücü katmanlardan kaynaklanan makûs huylu tümörlere tıpta kanser (karsinom, karsinoma) ismi verilmektedir. Bedendeki her organda olduğu üzere dudaklarda da düzgün huylu tümörler ve kanser tipleri oluşabilmektedir.
Dudak kanseri nedir?
Dudak kanseri, dudak yapılarının üzerini örten epitel hücrelerinin denetimsiz büyümesi, etraf yapıları işgal ve harap etmesi ile seyreden bir hastalıktır. Dudak kanserlerinin örtücü katmandan kaynaklanan bu türüneSkuamoz Hücreli Kanser ismi verilir ve dudakta ortaya çıkan berbat huylu tümörlerin çok büyük bir kısmını oluşturur.
Bu kanser tipi, bilhassa alt dudağın mukozal yüzeyinde gelişir. Üst dudakta ve dudakların yüz cildiyle kaplı kısımlarında da daha az sıklıkla da olsa kanser gelişebilmektedir. Nadiren de dudak iç kısmında yer alan mikroskobik tükürük bezlerinden kaynaklanan tükürük bezi tümörlerine rastlanmaktadır.
Dudak kanseri dudağın hangi kısımlarında görülür?
Dudak kanseri tipik olarak alt dudak mukozal kısma yerleşir. Dudak kanserlerinin %80’i alt dudakta oluşmaktadır. Üst dudakta yahut dudağın ciltle kaplı kısımlarında bu tümörün ortaya çıkma mümkünlüğü daha azdır.
Dudak kanserinin çeşitleri nelerdir?
Dudak kanserlerinin büyük çoğunluğu, dudağın yüzeyini kaplayan ve epitel ismini alan örtücü katmandan kaynaklanan skuamoz hücreli kanser (epidermoid kanser) tipindedir. Bu kanser çeşidi ağız, boğaz, gırtlak ve yutak bölgelerinin en sık görülen kanseridir.
Bunun yanı sıra dudağın iç yüzeyini örten mikroskobik tükürük bezlerinden kaynaklanan tümörler (adenoid kistik kanser ve mukoepidermoid kanser) yahut cilde rengini veren hücrelerden kaynaklanan melanom (melanoma) tümörleri de görülebilmektedir.
Bu tümörlerin yanı sıra dudağın yapısına katılan kaslar, damarlar, bağ dokusu üzere dokulardan da çok nadiren de olsa tümörler gelişebilmektedir.
Dudak kanserinin sebepleri nelerdir?
Güneş ışığı, bilhassa üstten gelen ışınlara daha fazla maruz kalan alt dudağın kanserlerinin oluşumunda değerli bir etkendir. Mesleği nedeniyle güneş altında saatler geçiren şahıslarda, direkt güneş ışığına (Ultraviyole – UV) maruz kalan alt dudakta tümör gelişme riski öteki insanlara kıyasla daha fazladır. Yapılan bir bilimsel çalışmada güneş altında çalışan çiftçilerde sigara tüketiminden bağımsız olarak kapalı ortamda çalışanlara kıyasla 3 kat fazla dudak kanseri görüldüğü saptanmıştır.
Bronzlaşmak hedefiyle solaryumda ultraviyole ışınlarına maruz kalmanın, dudak kanseri riskini arttırdığını da vurgulamak isterim.
Özellikle boğaz ve yutak bölgesi kanserlerinde değerli bir sebep olarak suçlanan HPV (Human Papilloma Virus – İnsan Siğil Virüsü) ‘nin dudak kanserinde rolünün bulunmadığı düşünülmektedir.
Dudak kanseri kimlerde daha sık görülür?
Dudak kanseri tipik olarak güneş altında saatler geçiren çiftçilik üzere meslekleri sürdüren orta ve ileri yaş erkeklerin hastalığıdır. Bu bireyler birçok kere sigara da tüketmektedirler. Lakin sigara tüketmeyen, vaktinin birçoklarını kapalı alanlarda geçiren bayan ve erkeklerde de bu hastalığa rastlanabilmektedir. Dudak kanseri hastalarının %75’i erkektir.
Ayrıca bağışıklık sistemi çalışmayan yahut organ nakli sonrası organ reddini önlemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanan bireylerde dudak kanserine daha sık rastlanmaktadır.
Dudak kanseri belirtileri nelerdir?
Dudak kanserinin temel belirtisi, dudakta güzelleşmeyen yara, kabuklanma ve şişliktir. Burada 2-3 haftadan daha uzun bir müddettir var olan yara yahut şişlikten kelam etmekteyiz. Birtakım hastalarda uzunluğundaki lenf bezelerine metastaza bağlı çene altında şişlik oluşabilmektedir.
Dudak kanserlerinin uçuklarla bir bağı var mıdır?
Herpes virüsü tarafından oluşturulan uçuk, dudak kanserinden farklı bir hastalıktır. Kanserin tersine, çoklukla iki hafta içerisinde güzelleşerek kaybolur. Dudak kanserinin oluşumunda uçuğun bir tesirinin olduğuna dair ispat yoktur.
Ne vakit hekim muayenesi gereklidir?
Dudaklarda üç haftadan uzun müddettir bulunan yara, kabarıklık, çukurlaşma yahut kabuklanma formundaki oluşumlarda bir kulak burun boğaz doktoruna başvurmakta yarar vardır.
Muayene nasıl yapılır ve muayene sonrası hangi tetkikler uygulanır?
Öncelikle güçlü bir ışık altında dudaktaki yara, kabarıklık yahut kabuklanma halinde görülen lezyonu inceleriz. Daha sonra lezyonun sertliğini ve uzanımını denetim ederiz.Bu evreden sonra, uzunluğundaki lenf bezelerinin durumu elle yapılan muayenede incelenir.
Muayeneden sonra tümör kuşkusu varsa birden fazla sefer ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) yahut MR üzere radyolojik formüllerden biri ya da birden ziyadesiyle boyun bölgeleri araştırılır.
Ardından yapılan, lezyondan biyopsi almak yahut kimi vakit büsbütün çıkartıp patoloji incelemesi için patoloji uzmanına yollamaktır. Biyopsi sonucu kanser olarak raporlanırsa kimi vakit PET-BT tetkiki ile tümörün uzak bölgelere yayılım yapıp yapmadığı da araştırılır.
“Kesin kanser teşhisi, lakin patoloji uzmanının yaptığı incelemeler sonucunda ortaya çıkabilir.”
Bunun öncesinde kanser kuşkusu kelam mevzusudur.