Bayılma (senkop) nedir?
Bayılma, beyin kanlanmasındaki süreksiz ve yaygın azalmaya bağlı gelişen ani şuur ve kas gücü kaybı olarak tanımlanmaktadır. Çocukluklarda acil servise müracaatların %1’ini oluşturmaktadır. En sık 15-19 yaş kümesinde olmak üzere çocuklarda %15-25 oranında görülmektedir. Yirmi yaşın altındaki erkeklerin %20’sinin, kızların da yarısının en az bir sefer bayılma atağı geçirdiği bildirilmiştir. Bu atakların beş yıl içinde tekrarlama riski de %33 ile %51 ortasındadır. Bu sıklık ve tekrarlamalar ile yaşanabilecek baş travmaları ve hayatı tehdit eden kalp kaynaklı altta yatan hastalıklar bayılmanın ehemmiyetini artırmaktadır.
Çocuklarda bayılmanın sebepleri
Çocuklarda kalp hastalıkları ile alakalı bayılma yetişkinlerden daha az sıklıkta görülmektedir. Bilhassa ani durum değişikliği, uzun müddet ayakta durma, kızgınlık, ağrı, dehşet üzere tetikleyici bir durum sonrası bedendeki kanın uygunsuz formda bacaklarda göllenmesine bağlı kan basıncı düşüklüğü ve bununla bağlantılı beyin kanlanmasındaki azalma sonrası gelişen bayılma (vazovagal senkop) çocuklarda daha sıktır. Bunun dışında kalp ritim bozuklukları, yapısal kalp hastalıkları, migren, havale, beyin damar hastalıkları, kan şekeri ve elektrolit bozuklukları ya da psikiyatrik rahatsızlıklar da çocuklarda bayılmaya neden olabilir.
Bayılma tanısı
Çoğunlukla güzel bir klinik hikaye ile bayılma tanısı konulabilmektedir. Fakat, teşhis koydurucu objektif bulgu olmaması yaklaşım, tedavi ve izlemde meselelere neden olmaktadır. Buna ek olarak ailelerde çocuklarında önemli bir hudut sistemi ya da kalple bağlantılı hastalık olabileceği korkusu ve bu hastaları karşılayan tabiplerin altta yatan önemli bir hastalığa teşhis koyamama tasası nedeniyle, detaylı incelemelerin yapılması gerekmektedir.
Bayılma nedeniyle getirilen çocuklarda sık kullanılan kan testleri, akciğer röntgeni, elektroensefalografi (EEG) ve beyin tomografisi üzere tetkiklerin tanısal kıymetinin epey hudutlu olduğu bildirilmiştir. Lakin, Çocuk Kalp Hastalıkları (Pediatrik Kardiyoloji) Uzmanı tarafından yapılacak detaylı hikaye, fizik muayene, elektrokardiyografi (EKG) ve ekokardiyografi (EKO) ile çocuklukların birçoklarında bayılma nedeni belirlenebilir ve bilhassa ani vefat riski taşıyan kalp hastalıklarının olmadığı gösterilir. Böylelikle ailelerin kaygıları de ortadan kaldırılabilir. Nadiren bayılmanın tanısı için eforlu EKG (stres testi), uzun vadeli EKG kaydı yahut eğik masa (tilt table) testi üzere ileri tetkikler gerekebilir.
Bayılmada tedavi
Hayatı tehdit eden hastalıkların olmadığı gösterildikten sonra hastanın bayılma tipine bağlı olarak diyet (özellikle su içilmesi), antrenman ve/veya ilaç tedavisi önerilebilir.