Çocuk Nefrolojisi

İlgilenilen alanlar

Çocuk nefrolojisi, böbrek ve üriner sistemin hastalıkları ile ilgili bilim kısmıdır. Böbreğin tübüler, glomerüler hastalıkları, idrar yolu enfeksiyonları, gece ve yahut gündüz idrar kaçırma, böbrek taşları, böbrek yetmezliği, nefrit üzere hastalıklar en önemli konularıdıdır.

İdrar yolu enfeksiyonu

Gece ve yahut gündüz idrar kaçırma

Antenatal hidronefroz (Anne karnında saptanan böbrek genişlemeleri)

Yenidoğan böbrek sorunları

Böbrek ve idrar yollarında taş hastalıkları

Vezikoüreteral reflü

Üreteropelvik darlık

Böbrek kistleri

Böbrek yetmezliği

Ailevi Akdeniz ateşi

Henoch Schonlein vasküliti

Diğer Vaskülitler

Hematüri (idrarda kan bulunması)

Proteinüri (İdrarda protein bulunması)

Nefrotik sendrom

Nefrit

ÇOCUK NEFROLOJİSİ NEDİR?

Çocuk sıhhati ve hastalıkları anabilim koluna ilişkin yan kısımlardan bir adedidir. Çocuk nefroloji bilim kısmınca 0-18 yaş ortası çocukların böbrek ve üriner sistem hastalıklarının teşhis ve tedavisi yapılır. Böbrekler bedenin toksinlerden arınmasını sağlayan en kıymetli organların başında gelmektedir, bedenimizdeki su, tuz, asit ve baz istikrarı, ziyanlı unsurların idrarla atılması, bedenin bir bütün olarak sağlıklı fonksiyonunu sürdürmesine yönelik vazifelerini sürdürür. Üriner sistem böbreklerin devamında üreterler, mesane ve üretra ile devam eder. Çocuk nefroloji tabiplerince böbrek ve üriner sistem hastalıklarından korunma, hastalıkların tedavisi, tekrarlamaması için gerekli tedbirlerin alınması sağlanır.

ÇOCUK NEFROLOĞU KİMDİR? 

Çocuk sıhhati ve hastalıkları eğitimi sonrasında çocuk nefrolojisi yan kısım eğitimini almış doktordur. Çocuk nefroloğu doğuştan yahut sonradan kazanılmış böbrek ve üriner sistem hastalıklarını tespit eder, tekrarlamasını pürüzler, böbrek yetmezliği üzere geri döndürülemez hasarlanmaların önüne geçer.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONU NEDİR? 

ÇOCUĞUMUN İDRAR YOLU ENFEKSİYONU OLDUĞUNU NASIL ANLARIM?

İdrar yolu enfeksiyonu olağanda pak olması gereken böbrek ve idrar yollarında mikroorganizmaların bulunmasıdır. 

İdrar yolu enfeksiyonu, çocuklarda üst teneffüs yolu enfeksiyonlarından sonra ikinci sıklıkta karşılaşan enfeksiyon tipidir.

Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma, ateş, karın ve yan ağrısı, bulantı kusma, kötü kokulu idrar ile anlayabilirsiniz. Süt çocukluğu periyodunda ateş tek belirti olabilir. 

Devamlı tekrarlayan enfeksiyon böbrekler için risk oluşturabileceği üzere altında yatan tıkanıklık, taş varlığı, idrar kaçağı (vezikoüreteral reflü) üzere durumların araştırılması gerekir. 

İdrar yolu enfeksiyonlu hastalarda uygun tedavinin erken vakitte başlanması böbreklerde kalıcı hasar gelişmemesi için çok değerlidir.

PROTEİNÜRİ NEDİR?

Protein kas yapısına, doku tamirine ve enfeksiyonla savaşmaya yardımcı değerli bir besin hususudur. Ancak protein kanda bulunabilir idrarda değil… İdrarda bulunduğunda buna proteinüri denir. Ateş üzere kolay bir sebeple olabileceği üzere ağır bir böbrek hastalığının da habercisi olabilir.

Çoğunlukla diyet ve ilaçla tedavi edilir. Lakin birtakım olaylarda böbrek biyopsisi gerekir. 

NEFROTİK SENDROM NEDİR? 

Böbreklerin misyonu gereği yaptığı süzme süreci esnasında beden için gerekli olan proteinlerin idrar ile birlikte atılması, bir öbür deyişle böbreklerin fonksiyonunu yerine getirememesi ile ortaya çıkar. Bacaklarda ve göz kapaklarında şişlik, su tutulumuna bağlı kilo artışı, hipertansiyon üzere belirtiler ile kendini gösterir. Böbrek dokusunda oluşan inflamasyondan kaynaklanan nefrotik sendromun pek çok sebebi olabilir. Teşhisi için kan ve idrar analizinin yanı sıra böbrek biyopsisi yapılır. Altta yatan sebepler ortaya çıktıktan sonra uygun tedavi düzenlenir.

GECE YATAK ISLATMA

Çocukluk çağında çok sık rastladığımız bir durumdur. Genetik faktörler, uyanma bozuklukları, hormonal faktörler sebep olabilir. Düzgün haber %98 makus huylu değildir. Tedaviye ilaçların eklenmesi çoklukla beş yaş civarıdır.

GECE VE GÜNDÜZ İDRAR KAÇIRMA

En sık düşük idrar kesesi kapasitesine bağlıdır ve gündüz damlatma, sık idrara çıkma, tuvalete yetişememe biçiminde görülebilir. Ender olarak nörojenik veya anatomik kaynaklı da olabilir. Tembel mesane olarak tabir edilen durumda ise çok genişlemiş mesane dolmaya karşı duyarsızlaşmıştır. Kimi hastalarda idrar kaçırmaya eşlik eden dışkı kaçırma da gözlenebilir. Bu durum mesane ve bağırsakların nörolojik nedenli işlev bozukluğuna bağlıdır. 

Tanıyı hikaye, idrar analizi, ultrasonografi, işeme hacim çizelgesi ile koyar çocuğu başarılı bir biçimde kolaylıkla tedavi ederiz. 

ÇOCUKLARDA BÖBREK TAŞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Büyük çocuklarda yan ağrısı, karnın tek yahut iki tarafında ağrı, kasık ağrısı, idrarda kan görülmesi, mide bulantısı, kusma ancak küçük çocuklarda ve bebeklerde huzursuzluk ağlama bezinde pembe kırmızı renk değişikliği görebiliriz. İdrar yolu enfeksiyonu taşlı hastalarda sık olarak eşlik eder. 

Böbrek ve üriner sistem taşlarında neden taş geliştiğine dair metabolik testlerin yapılması ve uygun tedavi ile taşın küçültülmesi ve tekrarlaması engellenir. Kimi durumlarda taşın büyüklüğü ve yerleşimine bağlı olarak taşın kırılması süreci gerekebilir. 

HEMATÜRİ NE DEMEKTİR?

İdrarda kan görülmesidir. Bazen gözle görülebilirken bazen yalnızca mikroskop incelemesinde saptanır. İdrar yolu enfeksiyonu, kum dökme ve taş hastalığından böbrek dokusunda meydana gelen inflamasyon yani nefrite kadar değişen pek çok sebebi vardır. Birtakım durumlarda böbrek biopsisi yapmak gerekebilir. Araştırılarak teşhis konur, tanıya nazaran uygun tedavi planlanır. 

VEZİKOÜRETRAL REFLÜ NEDİR, TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

VUR yani vezikoüretral reflü, idrar kanalının idrar kesesine açılan noktada var olan yapısal bozukluktan ötürü idrarın böbreğe kusurlu olarak geri kaçmasıdır. İlaç ile yahut endoskopik cerrahi ile tedavi edilir.  

HAMİLELİKTE BEBEKTE RASTLANAN BÖBREK MESELELERİ NELERDİR?

Anne karnındaki fetüsün böbrek işlevleri anne tarafından karşılanır. Bebeğin ürettiği idrar ise, amniyon sıvısı denen, bebeğin anne karnında yüzdüğü sıvıyı oluşturur. Bu sıvı bebeğin akciğerlerini ve sindirim sistemini doldurarak bu bölgelerin gelişiminde kilit rol oynar. Bebeğin böbreklerinin çalışmaması durumunda amniyon sıvısı akciğerleri doldurmaz ve bebek dünyaya geldikten kısa bir müddet içinde hayatını kaybeder. Kimi durumlarda ise yeniden anne karnında idrar kanalı darlıkları, vezikoüreteral reflü ve böbrek kisti üzere hastalıklar görülebilir. 

Kadın doğum uzmanı bu meseleleri tanımladıktan sonra çocuk nefroloji tabibince izlenmelidir ve böbrek işlevleri bozulmadan tedavi edilmelidir.

ÇOCUKLARDA TANSİYON YÜKSEKLİĞİ OLUR MU?

Evet…Özellikle obez çocuklarda üç kat fazla gözükür. Sağlam çocuk denetimlerinde tansiyon kesinlikle ölçülmelidir. Hipertansiyonun nedenleri primer ve sekonder olmak üzere ikiye ayrılır. Primer hipertansiyon sebebi aşikâr olmayan hipertansiyon iken, sekonder hipertansiyon böbrek ve kalp hastalıkları, hormonal, nörolojik hastalıklar, ilaç kullanımı üzere çok farklı etkenlere bağlı gelişebilir. Hipertansiyonun sebebi tam olarak saptandıktan sonra uygun tedavi planlanır. 

ÜRETEROPELVİK DARLIK NEDİR?

İdrar yollarında oluşan darlık olarak tanımlanan üreteropelvik darlık, böbrekten idrarın atılımını zorlaştırarak böbreğin yapısını bozar. Anne karnındaki bebeklerde de rutin denetimler sırasında üreteropelvik darlık tespit edilebilir. Bu durum bizatihi düzelme mümkünlüğü göz önünde bulundurularak bebek takip edilir. Tedavinin hedefi böbrek hasarlanmasının önüne geçmektir. Endoskopik cerrahi ile tedavi edilmesi gereken durumlar olabilir. 

İDRAR İNCELEMESİ

Çocuklarda böbrek ve idrar yolları hastalıklarının araştırılması ve teşhisinde idrar incelemesi gerekir. İdrar incelemesi ve kültürü için uygun şartta idrar elde edilmelidir. Bilhassa bebeklerde uygun idrar örneği alma kolay bir iş değildir. 

Çocuklarda dört teknikle idrar elde edilir:

1. İdrar torbası takarak

2. Orta akım idrarını alma

3. Sonda (kateter ile)

4. Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme 

1. İdrar torbası sistemi:

İdrar denetimi şimdi olmayan bebeklerde, bilhassa de ayaktan takip edilen hastalarda başvurulan bir formüldür. Birinci idrar incelemesi için (tam idrar tetkiki) için torba ile idrar alınabilir, fakat idrar kültürü almak almak için muteber bir metot değildir. Zira, dışarıdan bulaşan mikroplar (kontaminasyon) nedeniyle, gerçek enfeksiyon olmadığı halde %85 oranında yalancı mikrop üremesi olur. Bu nedenle, hastanın şikayet ve bulguları ile tam idrar tetkikinde idrar yolu enfeksiyonu olma ihtimali çok yüksek olan bebeklerde idrar kültürü için sonda yahut enjektör yolu ile idrar kültürü alınması daha doğrudur. Sonda ve enjektör formülü ile idrar kültürü alınma şartlarının olmadığı ve idrar torbası prosedürüne başvurulmasının mecburî olduğu hallerde kimi kurallara uyulması kültür doğruluğu mümkünlüğünü artırır.

Bunlar;

Öncelikle idrar torbası takacak kişi ellerini sabunla uygun halde yıkar. Havada resen ellerin kuruması beklenir.

Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Steril gazlı bezler (petler) ile sabun ve su ile evvel genital bölgeler, deri kıvrımları ve makat ve etrafı yıkanır ve silinir. Resen havada kurumaya bırakılır.

İdrar torbası gözetici kılıfından çıkartılır. Yapışkan kısmının üstündeki kesim, yapışkan kısmından kaldırılır. Kız çocuklarında deri kıvrımları gerilerek vajen görünür hale getirilir. İdrar torbasının yapışkan kısmı birinci olarak vajen-makat ortasından başlanarak, idrar torbasının dar kesiminin vajen ve makat ortasına yapıştırılmasına dikkat edilerek, evvel burası yapıştırılır ve daha sonra da torbanın öteki kısımları aşağıdan üste gerçek yapıştırılır. Erkek çocukta ise tam karşıtı üstten aşağıya yanlışsız, çocuğun penisi torbanın içinde kalacak biçimde yapıştırılır.

Bebekler, idrar torbası takıldıktan sonra dik konumda tutulmalıdır.

İdrar torbası takıldıktan sonra 30 dakikada idrar elde edilmez ise torba daha fazla bekletilmemeli ve değiştirilmelidir. Bu sırada bebeğin kuyruk sokumu-bel bölgesinin sıvazlanması idrar alımını kolaylaştırabilir. Bu sırada bebeğe fazla sıvı verilmesi yerine susuz kalması engellenmelidir. 

1. Orta akım idrarını alma:

İdrar denetimi olan çocuklarda tercih edilen usuldür. Hakikat uygulandığında güvenilirliği yüksektir. Sabun ve su ile kız ve erkek çocukların genital bölgeleri düzgünce temizlenir. Alınacak idrarın genital bölgede deriye yahut rastgele bir yere değmemesi gereklidir. Bunun için kız çocuklarında vajen yaprakları aralanarak ve gerilerek; erkek çocukta sünnet derisi geri çekilerek; çocuklar işemeye başlar ve kesintisiz işerken, birinci idrar değil, işemenin ortasında örnek direkt olarak toplama kabına alınır.

1. Sonda (kateter) ile idrar elde etme:

Bebeklerde ve idrar denetimi başlamamış küçük çocuklarda kullanılan bir usuldür.  Dışarıdan mikrop bulaşma oranı çok düşüktür. Tecrübeli şahıslarca uygulanır. Seçilmiş hastalarda teşhisin doğrulanması için de kullanılır. Torba kültüründe kuşkulu üreme olanlarda yahut enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme tercih edilmeyen yahut bu metodun uygulanma şartı olmadığı durumlarda uygulanan bir yoldur.

1. Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme:

Doğruluk oranı en yüksek formüldür. Yenidoğanlar ve küçük bebeklerde, özelliklede hastanede yatanlarda kullanılan; uygulaması kolay ve nispeten ağrısız bir sistemdir. Damar teşebbüsünden daha ağrılı değildir. Mümkünse ultrosonografi ile idrar torbası içinde idrar olup olmadığı kıymetlendirilir.