- ATAKSİ: İSTİKRAR BOZUKLUĞU
Ataksi yürüme, oturma üzere istemli hareketlerde bozukluk olmasıdır. En kolay tabiri ile dengesizliğe ataksi diyoruz. Fakat birtakım farklılıkları mevcuttur. Beyincik ve beyinciğe bağlı hudut yollarının etkilenmesinde, omurilik hastalıklarında, ayaklarda his kayıplarında, sonu ve beyni ilgilendiren hastalık durumlarında gelişebilir. Serebellar ataksi beyincik kaynaklı olan ataksi, hafifçe ağıra kadar değişen dengesizlik, geniş tabanlı sarhoşvari bir yürüyüş ile karakterizedir. Her an düşecekmiş üzere olduğundan ayaklarını yerden kaldırmadan sürüyerek yürürler. Dengesizlik ani duruş ve dönüşlerde daha barizleşir. Hasta ayakları bitişik, ayakta durmakta zahmet çekerler. Bu hastalarda sıklıkla sakarlık kelam mevzusudur. Marifet gerektiren işlerde zorluk yaşanır.
Ataxinin en sık nedenleri ilaç zehirlenmeleri, suçiçeği üzere enfeksiyonları izleyen beyincik tutulumları ve beyin-beyincik tümörleridir. Enfeksiyon ile bağlantılı ataksi nedenleri içinde çocuklarda en sık görülen akut serebellar ataksidir. Viral ve başka enfeksiyonlardan (suçiceği, kabakulak, parvovirus, Epstein-Barr virüs) sonra 1-3 hafta içinde gelişir. Ekseriyetle 1-4 yaş ortasındaki çocuklarda görülür. Apansız başlar. Hafif yahut ağır derecede olabilir. Ağır olsa dahi şuur açıktır.
Başlangıçta kusma olabilir, ense sertliği ve ateş yoktur. Gövde ve ekstremitelerde (kollarda ve bacaklarda) ataksi, dizartri (konuşma bozukluğu) ve hastaların yarısında gözlerde istemsiz haraket (nistagmus) gözlenir. Akut serebellar ataksi birkaç günde resen düzelmeye başlar, birden fazla vakit 3-4 haftada güzelleşir. Bazen hafif derecede olmak üzere 2-5 ay devam edebilir. Çok azında davranış ve konuşma bozukluğu, hareketlerde bozukluk (koordinasyon bozukluğu) kalabilir.
Dengesizlik bir beyin tümörünün birinci bulgusu olabilir. Beyin ve beyincik tümörlerinde ataksi yavaş yavaş başlayarak giderek artar. Baş içi basıncının artması sonucunda bulantı, kusma, çift görme, gözlerde şaşılık ve şuur değişiklikleri görülebilir. Okulda çok başarılı olan bir çocuğun başarısı giderek gerileyebilir. Birtakım çocuklar yürüyemez hale gelebilir.
İlaç zehirlenmeleri de ataksi nedenidir. Yeşil reçete birtakım ilaçların zehirlenmelerinde çabucak ortaya çıkar. Ekseriyetle konutta bu ilaçları kullanan birileri vardır. Bazande misafirlikte yaramazlık yapan çocuk kimse görmeden içebilir. Bu durumun özelliği bir anda başlayan ataksidir. İlacın tesirlerine bağlı diğer bulgularda (aşırı ahenge, şuur değişiklikleri, anlamsız konuşma) görülebilir. Bu nedenle konutta bilhassa yeşil reçete ve öteki tüm ilaçlar çocukların ulaşamayacağı yerlere konulmalıdır. Zehirlenme durumunda çabucak acile başvurulmalı ve mide yıkaması uygulaması yapılmalıdır.
Ülkemizde ataksinin diğer bir nedeni de Guillain-Barre Sendromu denilen hastalıktır. GBS diye kısaltılarak tabir edilen bu hastalık bir felç durumudur. GBS genellikle geçirilen bir üst teneffüs yolu enfeksiyonu izleyen günlerde bazan birebir vakitte gelişir. Hastalık hafif bir dengesizlik, yürüme bozukluğu ile başlayarak ayaklardan üste hakikat ilerler. Ağır hastalarda tüm beden etkilenebilir. Bazan teneffüs aygıtı gereksinimi olabilir. Tedavi ile hastalarda çoğunlukla düzgünleşme olur.
Bazı genetik hastalıklarda beyincik erimesine neden olarak ataxiye neden olabilir. En güç hastalar bunlardır. Çoklukla bir tedavisi yoktur. Hastalık giderek ilerleyerek yürüme işlevi bile etkilenebilir. Ataksi telenjektazi denilen hastalıkta istikrar bozukluğu ile hastalık başlar. İleri yaşlarda gözün beyazındaki damarlarda artış olur. İmmün sistem etkilenerek sık enfeksiyon görülür.
Beyincik giderek erir. Birtakım hastalarda nöbetler görülebilir. SCA denilen spinoserebellar ataksi hastalığı 1den 15’lere kadar klasifiye edilmiş öbür bir genetik ataksi nedenidir. Bu hastaların mukadderatı giderek yürüme bozukluğudur. İlerleyen hastalar spastik hastalar üzere olurlar. Sonunda hastalar kaybedilir.
Çocuklarda ataksi çok kıymetli bir bulgudur. Hele hele ani başlayan bir ataxi çok önemli bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu nedenle bir çocukta dengesizlik fark edildiği anda çocuk nöroloji uzmanına acil olarak başvurmalıdır.