Yutma zahmetine (Disfaji) bilhassa yaşlılarda olmak üzere tüm yaş kümelerinde yaygın olarak rastlanır. Disfaji terimi yemeklerin ve sıvıların ağızdan mideye geçmesi sırasında zorluk hissetmedir. Bu duruma birden fazla tehlikeli olmayan ve süreksiz olan birçok faktör neden olabilir. Yutma zahmeti nadiren tümör yahut ilerleyici nörolojik hastalık üzere daha kıymetli patolojiye işaret eder. Kısa bir mühlet içerisinde yutma zahmeti zaten iyileşmez ise kulak burun boğaz uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Yutma süreci nasıl olur?
Beşerler katı yiyecekleri yemek sıvıları içmek ve bedenin ürettiği tükürük ve mukusu yutmak için günde yüzlerce defa yutma fonksiyonunu gerçekleştirirler. Yutma fonksiyonunun dört fazı vardır:
1) Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek yutmaya hazır hale getirildiği devir.
2) Ağız fazı boyunca, lisan yiyecek ve içecekleri ağızın art kısmına iterek yutma karşılığını başlatır.
3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler süratlice yutaktan yemek borusuna geçer.
4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer.
Birinci ve ikinci fazlar istemli denetim altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar bizatihi oluşur.
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Yutma fonksiyonu sırasındaki rastgele bir kesinti yutma zahmetine neden olabilir. Yutma zahmeti sıhhatsiz dişler, uygun olmayan takma dişler yahut soğuk algınlığı üzere kolay nedenlere bağlı olabilir. Yutma zahmetinin en yaygın nedenlerinden biri mideden yemek borusuna geri kaçıştır. Bu durum mide asitinin yemek borusundan yutağa gerçek üst hareketinin sonucu oluşur. Başka nedenler ortasında felç, ilerleyici nörolojik hastalık, trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak yahut yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar sayılabilir.
Yutma Hastalıklarını Kim Kıymetlendirir ve Tedavi Eder?
Yutma zahmeti inatçı ise ve nedeni bilinmiyor ise bir kulak burun boğaz uzmanı, kelam konusu hastanın kıssasını ele alarak muayenesini yapacaktır.
Bu muayene, aynalar yahut özel optik sistemle görüntüleme sağlayan endoskoplar kullanarak lisanın art kısmının, boğaz ve larenksin incelenmesi yoluyla yapılır. Şayet gerekli ise yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağı incelemesi, kulak burun boğaz uzmanı yahut mide ve barsak hastalıkları uzmanı tarafından yapılır.
Bunun sonucuna nazaran baryumlu yemek borusu geçiş sineması ile yutma düzeneği işlevlerinin kıymetlendirilmesi gerekebilir.
Eğer özel patolojiler kelam konusu ise,üst mide- barsak sistem sineması yahut videofloroskopi ile bir arada radyologla temasa geçilebilir. Böylelikle yutmanın her dört fazınında değerlendirmesi yapılır. Değişik kıvamda yiyecek ve içecekler kullanarak ve hastaya değişik durumlar verdirerek, yutma yeteneğini kıymetlendirilebilir. Şayet yutma zahmeti felç yahut ilerleyici nörolojik hastalıklara bağlı ise nörolog tarafından değerlendirilmelidir.
Belirtileri Nelerdir?
1.Ağızda tükürük artışı
2.Yiyecek ve içeceklerin boğaza takılması hissi
3.Boğaz ve göğüste rahatsızlık hissi( Mideden yemek borusuna kaçış var ise – Reflu)
4.Boğazda yabancı cisim yahut kesim hissi
5.Uzamış yahut bariz yutma zahmetine bağlı yetersiz beslenme ve kilo kaybı
6.Yutma sırasında kolay kolay geçmeyen yiyecek kesimleri sıvı ve tükürüğe ve bunların akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen öksürük ve boğulma hissi
Mümkün Olan Tedaviler Nelerdir?
Neden belirlenebilmişse, yutma zahmeti tıbbi tedavi, yutma tedavisi yahut cerrahi metotlarla tedavi edilebilir.
Bu hastalıkların birçoğu tıbbi tedavi ile tedavi edilebilir. Mide asit salgısını engelleyen ilaçlar kas gevşeticiler ve asit gidericiler var olan ilaçlardan birkaçıdır. Tedavi yutma hastalığının nedenine nazaran düzenlenir. Mideden yemek borusuna kaçış sıklıkla beslenme ve yaşama alışkanlıklarını değiştirerek tedavi edilebilir. Örneğin :
* Hazmı kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve az ölçülerde beslenmek
* Alkol ve kafeinden uzak durmak
* Kilo ve gerilimi azaltmak
* Uyku vaktinden evvelki üç saat boyunca yemek yemekten sakınmak
* Geceleri yatağın başını yükseltmek.
* Şayet bunlar yardımcı olmazsa yemekler ortasında ve uyku vaktinden evvel asit giderici kullanmak rahatlama sağlayabilir.
* Birçok yutma hastalığı yutma tedavisinden fayda görebilir. Yutma kaslarının birlikte çalışmasını sağlayan ve yutma refleksinin oluşmasını sağlayan sonları uyaran özel idmanlar yaptırılabilir.
* Hastalara ayrıyeten yutma sürecinin başarılı formda yapılmasına yardımcı olacak beden ve baş durumlarını öğretebilir.
Yutma zahmeti olan hastalardan kimileri yetersiz beslenme sorunu ile karşılaşırlar. Mesleksel terapist beslenme teknikleri hakkında hasta ve ailesine yardımcı olabilir. Bu teknikler hastayı olabildiğince bağımsız kılar. Diyetisyen yahut beslenme uzmanı hasta için gerekli olan yiyecek ve içecek ölçüsünü ve ek besinlerin gerekli olup olmadığını belirler.
Cerrahi tedavi makul birtakım sorunların tedavisinde kullanılır. Darlık yahut yapışıklık varlığında kelam konusu alanın genişletilmesi gerekli olabilir. Kasların ileri derecede kasılması varlığında ilgili kasların genişletilmesi ve hatta özgürleştirilmesi gerekli olabilir. Bu metot kas kesilmesi olarak isimlendirilir ve kulak burun boğaz uzmanı tarafından gerçekleştirilir.