Vertigo, baş dönmesi ve istikrar hissinin kaybolması demektir. Vertigom var demek, baş dönmem var demektir. Yani yaygın kullanımın tersine ‘vertigo’ bir hastalık değildir, çoğunlukla iç kulaktan kaynaklanan hastalıkların belirtilerinden bir adedidir. Birçok hastalık vertigoya neden olabilir. Nedenler farklı olduğu için tedaviler de hastalığa nazaran farklı farklıdır. Vertigonun şiddetine nazaran dengesizlik hissi, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma ve yataktan kalkamayacak kadar ağır tablolar görülür. Uzun mühlet tedavi edilmediğinde hastada her an başının döneceği korkusu oluşur. Bundan ötürü hasta dışarı çıkmaktan, topluma karışmaktan korkmaya başlar. Yaşlılarda düşmelere ve kemik kırıklarına yol açabilir.
Vertigoya Neden Olan Esas Hastalıklar Şunlardır
-
Benign paroksismal pozisyonel vertigo, BPPV( pozisyonel vertigo- kristal kayması )
-
Meniere hastalığı ( iç kulak tansiyonu )
-
Vestibüler nörit ( istikrar hududunun viral enfeksiyonu )
-
Labirentit ( iç kulak iltihabı )
-
Perilenf fistülü ( iç kulaktan sıvı kaçağı )
-
Süperior kanal dehissansı ( İstikrar kanalında kemik defekti )
-
Migren
-
Akustik tümör
-
Serebrovasküler olay ( beyin kanaması )
Bunlar ortasında en sık görüleni pozisyonel vertigo ve Meniere hastalığıdır. Pozisyonel vertigoda baş hareketleriyle dönme başlar, hareketsiz durunca 1-2 dakika içinde baş dönmesi rahatlar. Kimi hastalarda ise baş dönmesi sabah yataktan kalkarken başlar. Baş dönmesi ve mide bulantısı vardır, dönme şiddetliyse kusma olur. Bunlar dışında hastanın şikayeti olmaz.
Hızlı Kent Hayatı Vertigo Ataklarını Tetikliyor
Kalsiyum kristallerinin asıl yerinden iç kulaktaki istikrar kanallarına düşmesi kristal kayması olarak isimlendirilir. Kristal kaymasının nedeni olarak birtakım hastalarda bir mühlet evvel baş travması, başını çarpma, düşme, trafik kazası hikayesi bulunabilir. Travma olmadan da yatıp kalkma sırasında, ani kalkışlarda, yatakta dönerken, öne eğilip birden doğrulunca bile kristal kayması oluşabilir. Hikayede ayrıyeten gerilim, keder, uyku düzensizliği, çok yorgunluk olabilir. Süratli kent hayatı ve gerilimli hayat nedeniyle son yıllarda pozisyonel vertigoda kıymetli ölçüde artış görülmektedir.
Pozisyonel vertigo tanısı hasta kıssası ve hareket testleriyle konulur. Bu testlerle kristal kaymasının varlığı ve hangi kanalda olduğu belirlenir. Tedavisinde ise kaymanın olduğu kanala yönelik kristal repozisyon hareketi yapılır. En çok uygulanan hareket Epley hareketidir. Kristal yerine oturduğu vakit hastanın şikayetleri çabucak düzelir. Ani hareketlerle kristaller tekrar yerinden oynayabilir. Bu nedenle hastaların başını üst aşağı hareket ettirmesi, öne eğilip kalkması 4-5 gün kısıtlanmalıdır. Şayet hasta bunlara dikkat edemeyecekse boyunluk kullanması yararlı olacaktır. Bilhassa küçük çocuğu olan anneler çocuğa bakarken ani hareket yasağına uymakta zorlanabilirler.
İlaçların pozisyonel vertigoda tedavi edici özelliği yoktur. İlaç asıl tedavinin gecikmesine yol açmaktadır. İlaç verilen hastalar tedavi arayışı içinde hastane hastane dolaşırlar. Vertigoyla ilgilenen bir merkeze giden hastalar ise genelde bir kere yapılan kristal repozisyon hareketleriyle çabucak o anda tedavi olurlar. Bilhassa tedavisi gecikmiş hastaların bu durum karşısında şaşkınlık yaşadığı görülür. Nadiren birtakım hastalarda hareketin birkaç defa tekrarlanması gerekebilmektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Ömer Aşkıner , sık görülen vertigo nedenlerinden olan Meniere hastalığı ile ilgili şu bilgileri verdi; Bu hastalıkta iç kulak istikrar sıvısında basınç artışı vardır. Basınç dengelenmeleri sırasında dönme atağı ortaya çıkar. Şiddetli dönmenin olduğu müddet 20 dakika civarıdır. Genelde atak müddeti 2 saati geçmez. Orta periyotta hastanın şikayeti yoktur yahut çok azdır. Vertigo atağı öncesinde kulakta dolgunluk hissi, uğultu, çınlama, işitmede azalma görülebilir. Bu şikayetler dönme atağıyla birlikte düzelir. Hastalığı tetikleyici faktörler ortasında gerilim, uyku düzensizliği, çok tuz tüketimi, sigara, çok yorgunluk, ileri derecede keder üzere etkenler öne sürülmektedir. Hastalığın tedavisinde şikayetlerin azaltılması için ilaç tedavisi verilir. Şiddetli dönmesi ve kusması olan hastanın yatırılması gerekir. Atakların sıklığının azaltılması için tetikleyici faktörlerden uzak durulmalıdır.
Yukarıda sıraladığımız en sık görülen vertigo nedenlerinden birinde ilaç kullanılırken, başkasında ilaç verilmesi tedaviyi geciktirmektedir. Yani vertigoda tek bir tedavi yoktur. Vertigoyu ortaya çıkartan asıl hastalığa dönük tedavi verilmelidir. Öncelikle yeterli bir muayene, hasta sorgulaması ve uygun testlerle baş dönmesine neden olan temel hastalık belirlenmelidir. Sonrasında hastanın patolojisine yönelik tedavi yapılmalıdır. Vertigo lakin bu biçimde yaklaşıldığında tedavi edilebilir.