1. Genel olarak ses tellerindeki rahatsızlıklar denince kaç tıp rahatsızlıktan bahsedilebilir?
Ses tellerindeki rahatsızlıkları organik, yani yapısal, ve işlevsel, yani fonksiyonel, olarak iki ana başlık altında incelemek mümkünür. Yapısal rahatsızlıklara örnek olarak larenjitler, kist, polip, ses tellerinin felci üzere sıkıntılar örnek verilebilir, tedavide daha çok ilaçlar ya da cerrahi müdahaleler uygulanır. Fonksiyonel bozukluklar ruhsal sebeplerledir, psikiyatri konsultasyonu yahut profesyonel ses terapisi gerekmektedir.
2. Ses tellerinde en çok hangi rahatsızlıklar görülüyor?
Ses tellerinin en sık görülen rahatsızlığı, soğuk algınlıklarına eşlik eden larenjit, yani gırtlak iltihabıdır. Genelde kısa periyodiktir ve günler içinde rastgele sorun ve sekel bırakmadan güzelleşme görülür.
3. Ses tellerinde oluşan muhakkak başlı rahatsızlıkların sebepleri nelerdir?
Ses tellerinde görülen uzun periyodik rahatsızlıkların en sık nedeni ses tellerinin çok ve uygunsuz kullanımıdır. Gırtlak iltihabı sırasında ses tellerinin zorlanması ile ses tellerinin polipleri ve kistleri basitçe oluşabilir. İltihap olmadan da ses tellerinin uzun müddetli zorlanmasına bağlı olarak ses tellerinin nodülleri ortaya çıkabilir.
4. Ses teli hastalıkları, ne üslup belirtilerle kendini gösterir?
Mesela sesin tonunda bir farklılık yaratıyor mu, kişi hangi sorunlardan şüphelenmeli? Ses hastalıklarının en bariz özelliği sesin kalitesinde ve performansındaki bozulmadır. Seste çatallanma, kalınlaşma, sesin buğulu hale gelmesi, eskisi kadar uzun konuşamama ya da müzik söyleyememe hastalar tarafından lisana getirilen en sık şikayetlerdir. Bunların yanında boğazda düğümlenme hissi, boğaz yanması, sık boğazı temizleme gereksinimi, inatçı kuru öksürük üzere direkt ses ile ilgili olmayan problemler da uzun müddetli ses rahatsızlıklarına eşlik edebilirler, hatta hastanın doktora başvurmasının asıl sebebi olabilirler.
5. Ses kısıklığı toplumda ne kadar sıklıkla görülüyor ve bireylerin çok üzerinde durmadıkları bir rahatsızlık. Katılıyor musunuz?
Ses rahatsızlığı, toplumun yaklaşık %5’ini etkilemektedir, ses rahatsızlığı olanların da %16 kadarını öğretmenler ve %5 kadarını sanatkarlar oluşturmaktadır. Ses rahatsızlığı olanlar meslek hayatında derde girmedikçe ya da hayat kaliteleri bozulmadıkça ses sıkıntılarını önemsememektedirler. Ayrıyeten ses hastalıklarının tedavileri konusundaki bilgi eksikliği ve kaygılar de bireylerin ihmalkar davranmalarına neden olmaktadır
6. Ses teli nodülü ve polibi ortasında ne fark vardır?
Ses tellerinin nodülleri, uzun periyodik ve uygunsuz ses kullanımı ile ortaya çıkan ses tellerindeki kalınlaşmalardır, bir nevi ses tellerinin nasırlaşmasıdırlar. Daha çok bayanlarda ve mesleği gereği sesini çok kullanan öğretmenler ve müzikçilerde görülürler. Ses terapisi ile uygun ses kullanımının öğrenilmesi ile ortadan kalkarlar. İnatçı olaylarda ses tellerine uygulanan endoskopik mikrocerrahi ile alınmaları gerekir, nüks olmaması için ameliyattan sonra ses terapisi kesinlikle uygulanmalıdır.
Polipler ise genelde bir soğuk algınlığı sonrasında devam eden inatçı ses kısıklığı ile kendini gösterir. Ses tellerindeki tek taraflı mukozal kalınlaşmalardır ve ses terapisine dirençlidirler, tercih edilen tedavi metodu endoskopik mikrocerrahidir, ameliyat sonrasında ses terapisi kaide değildir, nüks enderdir.
7. Ses telinde kist oluşumunun doğuştan olabileceği söyleniyor, gerçek mudur?
Doğumsal kistik oluşumlar gırtlağın rastgele bir yerinde olabilirlerse de, ses tellerinin kistleri daha çok sonradan ortaya çıkarlar, genelde soğuk algınlığı ortaya çıkma nedenidir. Ses rahatsızlığının düzelmesi için endoskopik mikrocerrahi önerilir.
8. Ses rahatsızlıkları yalnızca müzikçi, öğretmen üzere seslerini kullanan insanlarda mı görülüyor, şayet sesini fazla kullanmıyorsa görülmesinin sebebi nedir?
Ses raharsızlığı, mesleği gereği sesini ağır kullananlarda daha sık görülür ve ortaya çıktığında da meslek hayatına pürüz olduğu için hastaya verdiği rahatsızlık da daha besbellidir. Tekrar de sesini ağır olarak kulanmayan bireylerde de ses rahatsızlıkları ortaya çıkabilir. Polipler, kistler, kronik larenks iltihapları üzere rahatsızlıklar sesini ağır olarak kullanmayan bireylerde de görülebilir, reinke ödemi ise daha çok bayanlarda görülür ve sigara kullanımı en değerli etkendir.
9. Sesi bozan başka nedenler nelerdir?
Ses kalitesinde en kıymetli faktör elbet ki ses oluşumuna katılan yapıların sağlam olmasıdır. Akciğerler, gırtlak, ağız içindeki yapılar sağlıklı olmalıdır. Bu yapılardaki meseleler da ses ve konuşma bozukluklarına neden olabilir. Bunun yanında ses tellerinde tahriş ve ilthaba neden olan faktörler de ses kalitesinde bozulmaya neden olabilir. İklim kaideleri, ortamın hava kalitesi, çalışma ortamında maruz kalınan kimyasallar ses tellerinde tahrişe neden olabilirler. Son periyotta kıymeti anlaşılan reflü sorunu da gırtlak ve seste problemlere yol açabilir. Reflü ile gırtlağa ulaşan mide asidi, kimyasal tahriş ile ses tellerini daha hassas hale getirir, reflü genelde uzun süren bir rahatsızlık olduğu için de gırtlakta kronik değişiklikler ortaya çıkabilir. Ses hastalığı olan şahıslarda sıklıkla reflüye yönelik tetkik ve tedavi gerekmektedir.
10. Bakıldığında sesteki rahatsızlıklar bayanlarda mı, erkeklerde mi sıklıkla görülür?
Ses rahtsızlıkları her iki cinsiyette de görülse de, cinsiyete nazaran daha sık görülen ses rahatsızlıkları mevcuttur. Nodül, reinke ödemi ve hiperfonksiyonel ses bozukluğu daha çok bayanlarda görülürken, hipofonksiyonel ses bozukluğu ve kontakt granulom ise tipik olarak erkeklerde görülür. Kist, polip, ses tellerinin felci ise her iki cinsiyette de görülür.
11. Bireyde bir rahatsızlık olmasa bile, sesin kimi devirlerde bozulduğu bilinen bir gerçek. (Kadınların adet periyotları gibi) Bunlar üzere neler sayabiliriz?
Ses oluşumu ve kalitesini etkileyen en değerli nedenlerden birisi de kişilik yapısı ve ruh halidir. Sevinç, hüzün, gerilim, tasalar sesin saniyeler içinde bile değişmesine neden olabildikleri üzere, ses üzerine uzun periyodik tesirlere de sahiptirler. Ayrıyeten genel sıhhat durumu, beden kondüsyonu da sesi etkileyebilir.
12. Çoklukla ses rahatsızlıklarında cerrahi müdahaleye mi başvuruluyor?
Tedavi ve ses idmanlarıyla ilgili bilgi verir misiniz? Ses rahatsızlıklarında tedavi nedene nazaran planlanır. Kist, polip, kronik reinke ödeminin neden olduğu ses rahatsızlıklarında ilaçlarla ya da ses terapisi ile muvaffakiyet bahtı düşüktür. Endoskopik olarak uygulanan mikrocerrahi yolları ile tedavi kısa müddette mümkündür ve muvaffakiyet talihi yüksektir. İşlevsel ses hastalıkları ve bunların sonucunda ortaya çıkan nodüllerde öncelikli olarak ses terapisi uygulanır. Ses terapisi, ses oluşumuna katkıda bulunan yapıların uygun ve ekonomik formda çalışmasını sağlamak için uygulanır. Egsersizler ile yanlışsız nefes alma ve gevşeme teknikleri, ses tellerini güçlendirici egsersizler hastaya öğretilir. Tedavinin başarısı, hastanın bu egsersizleri nizamlı olarak uygulaması ve günlük hayatında tatbik etmesine bağlıdır. Ses terapisi ile kâfi düzelme sağlanamayan nodül ya da ses teli felcine bağlı ses hastalıklarında cerrahi metotlar düşünülebilir.
13. Kişinin sesine uygun bakması için neler yapması gerekiyor?
Bilhassa sesini mesleği gereği ağır kullananların seslerini yeterli muhafazaları gerekmektedir. Ses tellerine çok yüklenilmemeli (yüksek sesle konuşma, gürültülü ortamlarda konuşma) kaçınılmalı, sunularda mümkün ise mikrofon kullanılmalı, odadan odaya seslenmekten kaçınılmalıdır. Uzun periyodik telefon görüşmeleri kaçınılmalı ve buyun kaslarının gerilmesini önlemek için ahize elde tutulmalıdır. Soğuk algınlığı ve ruhsal gerginlik altında sesi kullanmaktan kaçınılmalıdır. Sigara dumanı ses tellerinde kurumaya ve tahrişe neden olduğu için profesyonel ses kullanıcıları sigara ve sigara dumanından uzak durmalıdırlar. Su ve nem ses telleri için çok değerlidir, bol su içilmeli ve ortamın nem oranı yüksek tutulmalıdır. Müzik söylerken sesi ısıttıktan sonra alçak ve yüksek notalara çıkılmalıdır. Ses kısıklığı ortaya çıkar ve iki haftadan daha uzun sürer ise, kesinlikle bir KBB uzmanına başvurulmalıdır.
14. Ses hastalıklarının tedavi edilmemesinin sonuçları neler olabilir?
Kısa vadeli ses hastalıkları genelde üst teneffüs yolu iltihaplarında görülür ve dikkatli davranılırsa sekelsiz düzgünleşme tamdır ve pek sorun yaratmazlar. Uzun periyodik ses kısıklıkları nedeni ne olursa olsun bir kısır döngü yaratır, rahatsızlığın şiddeti artışa meyillidir, böylelikle meslek hayatı ve özel yaşantıda külfet yaratır. Sonuçta mesleği yerine getirmede zorluk hatta imkansızlık, özel yaşantıda kısıtlamalar üzere durumlar sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Teşhis konulmadığı durumlarda ise habis rahtsızlıkların gözden kaçması mümkündür. Bu nedenle ses kısıklığının iki haftadan uzun sürdüğü durumlarda bir KBB uzmanına giderek teşhis konulması sağlanmalı ve en kısa müddette tedavi başlanmalıdır.
15. Ses kalınlaştırma ya da inceltme ameliyatlarıyla ilgili bilgi verebilir misiniz?
Sıkıntı bir operasyon mudur, daha çok kimlere yapılıyor, her isteyene uygulanabiliyor mu, nelere dikkat etmek gerekiyor? Reinke ödemi, polip ya da kist üzere ses tellerinde kitle artışına bağlı ortaya çıkan ses kalınlaşmasında, endoskopik mikrocerrahi sayesinde ses olağan perdesine kavuşur. Ergenlik devrinden sonra devam eden tiz erkek seslerinde, ses terapisi ile ses olağan erkek sesi kalınlığına döner. Bunların dışında sesin inceltilmesi ya da kalınlaştırılması ameliyatları daha komplikedir ve tercihan cinsiyet değişimi sonrasında ses kalınlığının değiştirilmesinde uygulanmaktadır. Endoskopik teşebbüsün yanında olağan cerrahi teknikleri de uygulanabilmektedir.
16. Mesleği ses sanatçılığı olan bireylerin seslerini periyodik olarak denetim ettirmeleri gerekiyor mu?
Ses sanatkarları profesyonel sportmenler üzere ses tellerinin kondüsyonunu yüksek düzeyde tutmalıdırlar. Bunun için ses hijyeni kurallarına sıkıca uyulmalı, günlük ses egsersizleri yapılmalı ve ses ve ses tellerine ziyan verecek durumlardan kaçınılmalıdır. Bunların yanında en ufak probleminde dahi bir KBB uzmanına başvurularak hem ses tellerinin, hem de işitmenin kıymetlendirilmesi gerekmektedir.
17. Ses sanatkarının tahrip olan sesini geri kazandırmak mümkün mü?,
Ses tellerindeki sorun nodül, polip, kist üzere nedenler ise, cerrahi ile sesin tekrar eski haline gelmesi mümkündür. Bazen ses sanatkarlarının da ses terapisi almaları gerekmektedir, hatta ruhsal dayanak ve danışmanlığın da önerildiği durumlarla karşılaşılmaktadır. Kronik larenks iltihabına bağlı ses sıkıntılarının tedavisi daha zahmetlidir, nizamlı ve ağır tedavi ile muvaffakiyet sağlanabilir. Ancak en kıymetli nokta, ses sanatkarlarının seslerini çok düzgün koruyarak ses hastalığına yol açmamak için uğraş göstermeleri gereğidir
