Hipofiz Tümörlerinde Endoskopik Cerrahi
Kafanın tam merkezinde ve beynin altında bulunan bir hormon bezidir.
HİPOFİZ NEDİR ?
Kafanın tam merkezinde ve beynin altında bulunan bir hormon bezidir.
Hipofiz bezinden salgılanan hormonlar ve işlevleri şunlardır:
- Adrenokortikotropik hormon: böbrek üstü bezlerinden kortizon salgısını düzenler ve uyku-uyanıklık, beden metabolizması, kaygı, öfke üzere duyumlanmaların denetiminde tesirlidir.
- Büyüme hormonu: bedenin çeşitli dokularında büyümeyi sağlar
- Prolaktin: göğüsten süt salgılanmasını sağlar
- Tiroid stimüle edici hormon: tiroid bezinden tiroid hormonlarının salgılanmasını düzenler. Bu hormonlar beden metabolizmasının istikrarının korunmasında kıymetlidir.
Beyin tümörlerinin yaklaşık %15‘ini hipofiz tümörleri oluşturur. Bu tümörlerin birçok düzgün huyludur. Hipofiz bezinden kaynaklanan tümörlerin %75‘i olağandan fazla hormon salgılar. Bunun sonucunda aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilir:
- Cushing sendromu
- Akromegali
- Prolaktinoma
- Hipotiroidi
Tümörler büyüdükçe hipofiz bezinin hormon salgılama işlevi bozulur ve hormon yetersizliği (hipopitüiterizm) ortaya çıkar. Büyük tümörler, görme sonuna yaptıkları bası nedeniyle görme bozukluklarına da yol açabilirler.
Belirtiler:
- Yüzde genişleme, gözlerde şişlik
- El ve ayaklarda büyüme
- Yüz halinde değişiklikler: çene, lisan ve yüz kemiklerinde büyüme
- Kilo değişiklikleri: kilo alma yahut verme
- Kabızlık
- Saçlarda kabalaşma yahut incelme, beden kıllarında dökülme, kaşlarda incelme
- Deri değişiklikleri
- Soğuğa yahut sıcağa tahammülsüzlük
- Kan basıncı düşüklüğü
- Kişilik değişiklikleri (huzursuzluk yahut isteksizlik)
- Kadınlarda göğüsten olağandışı akıntı yahut süt gelmesi, adet düzensizlikleri, bedende kıllanma
- Erkeklerde göğüste büyüme, cinsel isteksizlik
- Başağrısı
- Uykuya eğilim
- Bulantı, kusma
- Görme bozuklukları: çift görme, görme kaybı
- Havale geçirme
Tanı:
Muayene sonucunda hipofiz tümöründen şüphelenildiğinde manyetik rezonans (MR) görüntüleme incelemesi yapılır.
Ayrıca tümörün hormon faaliyetini saptamak için kanda çeşitli hormon seviyelerine bakılması (kortizol, FSH, LH, IGF-1, prolaktin, testosteron, estradiol, TSH, T4 gibi) ve görme ile ilgili incelemelerin yapılması gerekir.
Bu değerlendirmeler birden çok tıp alanının uzmanları tarafından gerçekleştirilmelidir. Hipofiz tümörlerinin belirtileri çoğunlukla hormonların işlevi ile ilgili olduğu için birinci kıymetlendirme ekseriyetle iç hastalıkları ve endokrinoloji uzmanları tarafından yapılır. Görme ile ilgili değerlendirmeler göz hastalıkları uzmanı tarafından gerçekleştirilir.
Cerrahi tedavi gerektiğine karar verildiği takdirde bu ameliyatı gerçekleştirecek olan kişi beyin ve hudut cerrahisi (nöroşirürji) uzmanıdır. Kulak Burun Boğaz hastalıkları uzmanının rolü, burundan yapılan birtakım hipofiz bezi ameliyatlarında beyin ve hudut cerrahisi (nöroşirürji) uzmanına yardımcı olmaktır. Bu iki cerrahi uzmanlık kısmı ortasındaki yardımlaşma, günümüzde giderek daha fazla uygulanan endoskopik hipofiz ameliyatlarında geçerlidir.
Tedavi:
Hipofiz tümörleri çoğunlukla âlâ huyludurlar; lakin, büyüdüklerinde değerli hudut ve damarlara bası yaparak önemli sıkıntılar yaratabilirler. Prolaktin yahut büyüme hormonu salgılayan hipofiz tümörleri ilaç tedavileri ile küçültülebilir yahut büyümeleri durdurulabilir. Bunun dışında tedavi için sıklıkla cerrahi gerekir. Hipofiz tümörlerinin birden fazla burundan çıkartılabilir; lakin bazen kafatasından yapılan ameliyatlara da muhtaçlık duyulur.
Burundan yapılan ameliyatlarda kullanılan birkaç usul vardır:
- Burun septumu ve sfenoid sinüsten geçilerek yapılan transseptal-transsfenoidal hipofizektomi
- Üst dudak altından yapılan bir kesi ile yapılan sublabial-transsfenoidal hipofizektomi
- Endoskopik transnazal-transsfenoidal hipofizektomi
Endoskopik metot, sağladığı daha üstün görüntüleme avantajları nedeniyle giderek daha fazla tercih edilmektedir. Bu tekniğin hasta açısından sağladığı faydalar burun içindeki olağan dokuların daha az zedelenmesi ve daha süratli güzelleşme sağlanması, burun tamponu muhtaçlığının olmaması, ya da daha küçük ve daha kısa periyodik tampona gereksinim olması, komplikasyonların daha az görülmesidir.