Hidrosefali beyinde çok su birikmesi olarak bilinmektedir. Su ile kastedilen “beyin-omurilik sıvısı”dır. Beyin omurilik sıvısının beynin kimi odacıklarında ölçüsünün artması artması baş içindeki basıncın yükselmesine, beynin ziyan görmesine ve hidrosefali klinik bulgularının ortaya çıkmasına neden olur.
Beyin omurilik sıvısı daima olarak yapılır ve geri emilir. Beyin ve omurilik etrafında daima dolanarak darbelere karşı korur, beynin beslenmesine ve atıkların taşınmasına yardımcı olur. Erişkin bir beşerde günde 500 ml kadar üretilir. Rastgele bir vakitte ortalama 150 ml kadar beyin omurilik sıvısı vardır. Yani bu sıvı 24 saatte üretim ve geri emilim ile 3 kere değişir.
HİDROSEFALİ YALNIZCA BEBEKLERDE Mİ GÖRÜLÜR?
Hidrosefali her yaşta görülebilir, fakat sıklıkla çocuklarda ve yaşlılarda (60 yaşın üzerinde) olur. Yaklaşık 500 çocuktan birinde hidrosefali görülmektedir. Bu hastaların birçoklarında teşhis doğumda, doğum öncesinde yahut erken bebeklikte konulmaktadır.
HİDROSEFALİ NEDENLERİ NELERDİR?
En sık görüldüğü yenidoğanlarda; bizatihi gelişen beyin içi kanamalar ve miyelomeningosel üzere omurilik gelişim bozuklukları ile birlikte görülürken, ilerleyen yaşla bir arada baş travması, beyin tümörleri, menenjit ve beyin kanamaları, yaşlılarda ise üretilen sıvının kâfi emilememesine bağlı olarak (Normal basınçlı hidrosefali) görülebilir.
HİDROSEFALİ HANGİ BULGULARA NEDEN OLUR?
Hidrosefali bulguları şahıstan bireye ve yaşa nazaran değişiklik gösterir. Sık rastlanan bulgular;
Yenidoğanda (0-2 ay); Başın akranlarına nazaran büyük olması, baş derisinin incelmesi ve damarlarda belirginleşme, kusma, huzursuzluk, gözlerin aşağıya kayması, epileptik nöbetler yahut bağlantı kurulamaması.
Çocuklarda (2 ayve üstü); Başın olağandışı büyümesi, baş ağrısı, bulantı, kusma, ateş, çift görme, huzursuzluk, yürüme yahut konuşmada gerileme, irtibat bozukluğu, duyu-motor işlevlerde kayıp, nöbetler. Daha büyük çocuklarda uyanık kalmada yahut uyanmada zorluk, öğrenme zahmeti ve idrar kaçırma görülebilir.
Orta yaşlı erişkinlerde; Baş ağrısı, uyanmada yahut uyanık kalmada zorluk, istikrar bozukluğu, idrar kaçırma, kişilik değişikliği, bunama, görmede bozukluk
Yaşlılarda; Bağlantı zahmeti, yürümede dengesizlik, bunama, baş ağrısı, idrar kaçırma.
HİDROSEFALİ TANISI NASIL KONULUR?
Rutin takipler sırasında anne karnında Ultrasonografi ile, yenidoğan devrinde Beyin Ultrasonografisi ile, bıngıldak kapandıktan sonra bahsedilen şikayetleri olan ve hidrosefaliden kuşku edilenlerde Beyin Tomografisi ve Beyin MRG ile teşhis konulabilir. Ayrıyeten bu tetkiklerle hidrosefalinin nedeni ve izlenecek tedavi yolu da belirlenir. Çocuklarda yalnızca başın büyük olması, hidrosefali hastalığının olduğunu göstermez. Fakat beyin görüntüleme teknikleri kullanılarak teşhis katılaştırılır. Teşhis anne karnında bebek doğmadan evvel konulursa; yürürlükteki maddelere nazaran gebelik lakin hastanelerdeki etik konsey heyetinin kararı ve onayı ile sonlandırılabilir.
HİDROSEFALİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hidrosefali hastalığının ilaçlarla tedavisi mümkün değildir. Yalnızca beyin ve hudut cerrahisi uzmanları tarafından yapılacak cerrahi teşebbüslerle hidrosefali düzeltilebilir. Seçilecek cerrahi teşebbüs formları hidrosefalinin altta yatan sebebine nazaran farlılık gösterecektir.
Şayet beyin-omurilik sıvısının deveranının bozulmasına neden olan bir tıkanıklık varsa; neden olan tıkanıklığa (tümör, kist v.b.) yönelik cerrahi tedavi yapılabilir. Tıkanıklık açılamıyorsa beyin-omurilik sıvısının beyin içi sirkülasyon yolları cerrahi teşebbüslerle değiştirilebilir.
Hastaların çoğunluğunda beyin-omurilik sıvısının dolanımını eski haline getirmek mümkün olmadığı için sıvının beyinden öbür bir beden boşluğuna transferi sağlanmalıdır. Bu biçimde beyinde su basıncı azaltılırken bedenin bu suyu tekrar kullanması mümkün olur. Münasebetiyle su ve elektrolit kaybı olmaz. Süreç için “şant” ismi verilen ince, silikon bir boru kullanılır. Beyin omurilik sıvısının denetimli olarak ve tek istikametli çalışması için ayrıyeten bir pompası vardır. Sistemin tamamı cilt altındadır lakin bebeklerde dışardan bakıldığında fark edilebilir. Bebek büyüdükçe daha güç farkedilebilir olur. Çocuklarda ve yetişkinlerde ise elle muayene edildiğinde cilt altındaki boru hissedilebilir.
ŞANT TEDAVİSİ SONRASINDA HASTALAR OLAĞAN BİR HAYAT SÜREBİLİR Mİ?
Hidrosefali nedeniyle tedavi edilen hastaların değerli bir kısmı olağan hayatlarını sürdürebilirler. Ekseriyetle şant tedavisi akabinde hastanın şikayetleri bir müddet sonra düzelir. Fakat beyin dokusunda kalıcı hasar meydana gelmişse hastanın kimi işlevleri düzelmeyebilir. Görme ve zeka üzere işlevlerin düzelmemesinin en değerli sebebi tedavinin gecikmesidir.
HİDROSEFALİ TANISI ANNE KARNINDAYKEN KONULAN BEBEKLERDE TEDAVİ NASILDIR?
En sık uygulanan sistem bebeğin mümkün olduğunca erken devirde doğurtulup en erken periyotta ameliyatının yapılmasıdır.
ŞANT TEDAVİSİ SONRASINDA BEYİN TOMOGRAFİSİ YAHUT MR ÇEKİLMESİ ŞANTIN BOZULMASINA NEDEN OLUR MU?
Kafa grafisi ve tomografi şant sistemine ziyan vermez. MR tetkiki için şant tipinin uygun olması kaidedir. Basınç ayarı dışardan yapılabilen ve manyetik alandan etkilenen şant varsa, MR tetkiki yapılmadan evvel hekiminize danışınız!
HİDROSEFALİ HASTALARINDA ŞANT TEDAVİSİ NE MÜHLETLE DEVAM EDER?
Beynin şant sistemine bağımlılığı uzun yıllar devam edebilir. Hastaların birçoklarında şant gereksinimi ömür uzunluğu devam etmektedir. Hastaların birçoklarında sorun yoksa şantın çıkartılması önerilmez.
ŞANTLI HASTALAR YAHUT ANNE-BABALAR NELERE DİKKAT ETMELİDİR?
Ameliyat yerinde ve şant sınırı üzerinde kızarıklık ve hassasiyet, Hastada huzursuzluk, bulantı, kusma, baş ağrısı, çift görme, ateş, karın ağrısı, havale geçirme, Ameliyat öncesi şikayetlerin tekrarlaması durumunda kesinlikle doktora başvurulmalıdır. Meseleler erkenden fark edilip düzeltilmezse vefata kadar gidebilecek berbat sonuçlar ortaya çıkabilir. Şanta bağlı meseleler çok süratle, bazen saatler içinde, gelişebilir. Rastgele bir kuşku durumunda oturduğunuz yere en yakın beyin ve hudut cerrahisi merkezine ve/veya ameliyatı yapan hekiminize ulaşmanız kıymetli olacaktır.