Neredeyse her birey hayatının belli bir periyodunda boynunda bir şişlik fark etmiştir. Bunların bir kısmı çok sıradan hastalıkların bir göstergesi olabilir iken, kimileri ise çok kıymetli ve üzerinde çabucak yoğunlaşılması gereken bir rahatsızlığın belirtisi olabilir.
Değişik yaş gruplarında boyun bölgesinde şişlik yapan ya da öbür bir deyişle kitleye yol açan hastalıkların oransal olarak dağılımında farklılıklar görülür.
Çocukluk çağında boyun şişliklerine çok sık rastlanır. Bu şişlikler uzunluğunda orta hatta ya da yanlarda, alt çene kemiğinin çabucak altında, kulağın önünde ya da gerisinde, bir ya da birden fazla sayıda olabilir. Çocukluk çağında görülen şişliklerin en sık nedeni inflamasyon yani iltihaplanma ile giden başta üst teneffüs yolu enfeksiyonları olmak üzere bağışıklık sistemi ya da üst teneffüs ve sindirim sistemi ile bağlı değişik hastalıktır.
Çocukluk çağında, anne karnında gelişimin makul bir evresinde birtakım dokuların gelişmesinin duraklaması ya da yanlış biçimde gelişmesi sonucu oluşan hastalıklar da uzunluğunda şişlikler ya da kitle ile kendisini aşikâr edebilir. Bu cins gelişimsel sorunlar yalnızca çocukluk çağında görülmemekle birlikte, en sık görüldüğü yaş kümesi çocukluk çağıdır. Gelişimsel patolojiler, boyut olarak milimetrik bir kitleden nerede ise tüm uzunluğunu kaplayacak kadar büyük seviyeye ulaşabilir. En sık görülen gelişimsel patolojiler ortasında tiroid bezi gelişimi ile ilişkili tiroglossal kanal kisti, baş boyun ve göğüs bölgesi yapılarının gelişimi ile ilişkili brankial anormallikler, bağışıklık sistemi ve akkan yapıları ile ilişkili lenfanjiyomlar gibi çok değişik örnekler sayılabilir.
Genç erişkin çağda en sık görülen boyun kitleleri de motamot çocukluk çağında olduğu üzere enfeksiyonlara bağlı bağışıklık sisteminin bir modülü olan lenf nodu ismi verilen yapıların büyümesinden (bu duruma lenfadenopati adı verilir) kaynaklanır. Lenfadenopati, aynada bireyin kendisinin ya da bir yakınının fark ettiği bir boyun şişliği formunda, yahut yutkunurken ağrı, el ile dokunulduğunda acıma, bulunduğu bölgede kızarıklık ve ısı artışı, lenf nodunun üzerindeki cilde akıntı olması ya da genel olarak bireyin beden ısısının artması ve halsizlik üzere şikayetlere yol açabilir. Lenf nodu büyümesi günlük hayatta sık karşılaşılan bir viral enfeksiyona ikincil olabileceği üzere, daha önemli örneğin tüberküloz üzere bedenin öbür bölgelerini de etkileyen daha özgün bir enfeksiyonun birinci belirtilerinden de olabilir.
İleri yaşlardaki erişkinlerde tekrar düzgün huylu şişlikler makûs huylu olanlara nazaran çok daha sık olarak görülür, fakat oransal olarak makûs huylu nedenlere bağlı boyun şişlikleri başka yaş kümelerinden fazladır. Ağız etrafında yerleşmiş tükürük bezlerine ilişkin patolojiler (taş, tükürük bezinin büyümesi, tükürük bezi dokusundan kaynaklanan yeterli ya da berbat huylu tümöral hastalıklar gibi) de baş ve boyun bölgesinde şişlikle ortaya çıkabilir.
Doktora ne vakit başvurulmalıdır? Teşhis nasıl koyulur?
Baş ve boyun bölgesinde şişlik fark eden her yaşta birey öncelikle bir Kulak Burun Boğaz Hastalıkları – Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı’na başvurmalıdır. Kulak Burun Boğaz Uzmanı yapacağı kapsamlı kulak, burun, boğaz ve tam bir baş boyun muayenesinin akabinde (bu muayene hastanın ihtiyaçları doğrultusunda genellikle geniz, yutak, gırtlak ve yemek borusu girişinin endoskopik olarak muayenesini de kapsar) gerekli bilgileri hastaya verecektir. Enfeksiyöz, inflamatuar bir rahatsızlık düşünülen hastaların ilaç tedavisine başlanması ve takibe alınması kâfi olabilir. Birtakım hastalarda rastgele bir tedaviye başlanmadan evvel ayırıcı teşhis yapılması, patolojinin objektif olarak daha uygun ortaya koyulması üzere nedenlerle değişik radyolojik incelemeler (ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi) gerekli olabilir. Birtakım hastalar için nükleer tıp yolları (sintigrafi gibi) ya da dokunun patolojik incelemesi için örnek alınması (ince iğne aspirasyon biyopsisi ya da dokudan direkt modül alınarak) gerekebilir.
Boyun kitlelerin tedavisinde cerrahinin yeri nedir? Ne vakit ameliyata muhtaçlık duyulur?
Yukarıda da arz ettiğim üzere, baş boyun kitlelerinin çok büyük bir çoğunluğu enfeksiyonlara ya da öbür iltihaplanma durumlarına ikincil olarak oluşur. Bu cins kitlelerin medikal yani ilaçlar kullanılarak tedavisi çoklukla çok başarılıdır. Yanlışsız ilaçların uygun mühlet ve dozda kullanılması bir gerekliliktir. Lakin, ilaç tedavisinden yarar görmeyen enfeksiyöz – inflamatuar hastalıklar ile baş boyun bölgesinde yer alan yapıların uygun ya da makus tümöral hastalıkları üzere birincil tedavisi cerrahi olan durumlarda cerrahi tedavi çok başarılı olarak uygulanabilen bir seçenektir. Cerrahi tedavi sayesinde çıkarılan örnekler patolojik olarak da incelenebilir ve hastanın muhtaçlık duyabileceği öbür tedavi sistemlerinin (radyoterapi ya da kemoterapi gibi) planlaması yapılabilir.
KISACA…
- Baş ve boyun bölgesine ilişkin şişlikler her yaş kümesinde görülebilir.
- Hastaların bir Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanı tarafından ayrıntılı olarak değerlendirmesi uygun olacaktır.
- Tedavi sistemleri olarak ekseriyetle ilaç tedavileri, gereken hastalarda ise cerrahi tedaviler kullanılmaktadır.
