Alerjiye neden olan unsurların (alerjen) burun mukozasına temas etmesi sonrasında ortaya çıkan ve akıntı, burun ve gözlerde kaşıntı, hapşırma, boğaz kaşıntısı üzere şikayetlere seyreden rahatsızlığa alerjik nezle ismi verilmektedir.
Nedeni havada bulunan ve teneffüsle buruna giren parçacıklara karşı gelişen olağandışı tepkidir. Alerjik nezle ile eş manalı olarak saman nezlesi, yaz gribi ve alerjik rinit (burun iltihabı) tabirleri de kullanılmaktadır.
Bu hastalıkta oluşan alerjik tepkilerin şiddeti şahıstan bireye değişmekte, birtakım hastalar bu alerjik tepkileri çok hafif atlatırken kimileri için iş yapmalarını engelleyecek, hayat kalitelerini bozacak kadar şiddetli olabilmektedir.
Alerjik nezle şikayetlerin müddetine nazaran Intermitant (aralıklı) ve Persistan (Sürekli) olmak üzere iki alt kümeye ve şiddetine nazaran hafif, orta ve ağır olarak üç kümeye ayrılmaktadır.
ALERJİNİN NEDENİ
Alerji tarif olarak bağışıklık sisteminin geliştirdiği çok bir tepkidir. Bağışıklık sistemi bedene giren tüm yabancı hususlara karşı bir karşılık geliştirmektedir. Olağan kurallar altında bu doğal bir korunmadır. Bununla birlikte kimi bireyler bir ekip hususlara karşı farklı bir bağışıklık yanıtı geliştirmekte ve bu unsurlarla tekrar karşılaşıldığında beklenmeyen çok tepkiler görülmektedir. Bu unsurlar alerjen, şahıslar ise alerjik olarak isimlendirilmektedir. Alerji genetik olarak geçiş gösteren bir özelliktir ve her iki ebeveynin alerjik olması durumunda çocuklarında yaklaşık %50 oranında alerji görülmektedir.
Alerjenler bedeni antikor yapmak üzere uyarırlar. Bu antikorlar daha sonra alerjenlerle birleşerek, bedende istenmeyen tesirlere yol açan birtakım kimyasal hususların salgılanmasına neden olurlar.
Histamin bunlar içinde en yeterli bilinen kimyasal unsurdur. Bu husus burun zarlarının şişmesine, kaşıntıya, tahrişe ve çok ölçüde akıntı oluşmasına neden olur.
HANGİ ALERJENLER RİNİT YAPAR?
Havada taşınabilecek kadar küçük ve hafif olan hayvan ve bitki proteinleri gözümüz, burnumuz ve boğazımızdaki zarlar üzerinde birikirler. Polenler, mantar sporları, hayvan tüyleri ve konut tozu bu parçacıkların en sık rastlananlarındandır. İlkbaharın erken devirlerinde polenler ya da etrafta sıklıkla rastlanan ağaçlar alerjik tepkilere neden olmaktadır. İlkbaharın geç devirlerinde ise polenler çayırlardan kaynaklanmaktadır. Polenleri havayla taşınmayacak kadar ağır olan renkli süs bitkileri nadiren alerjiye neden olmaktadır. Bu bitkilerin polenleri bir yerden bir yere böcekler tarafından taşınmaktadır. Birtakım bitkiler ise Ağustosun sonunda polen vermeye başlar. Bu Eylül ayı boyunca devam eder. Kimi vakit Ekim ayına kadar yahut birinci soğuklara kadar polen verdiği olur.
Mantarlar ekmeği küflendiren, meyvelerin bozulmasına neden olan küflerdir. Birebir vakitte kuru yapraklarda, çayırlarda, samanda, tohumlarda öteki bitki ve toprakta da bulunurlar. Soğuğa dirençli oldukları için alerji sorunu uzundur ve karın toprağı kapattığı devirler dışında tüm bir yıl sporları havada bulunur. Konut içinde mantarlar ve bitkilerinde ve onların saksı toprağında yaşar. Bodrum katları ve çamaşır odaları üzere nemli yerlerin yanı sıra peynirde ve mayalanmış içkilerde de bulunurlar.
ALERJİK NEZLENİN YIL BOYUNCA DEĞİŞİMİ
Alerjenler hayvan artıkları, kozmetik materyaller, mantarlar, yiyecekler ve konut tozları da dahil olmak üzere bütün yıl boyunca ortamda bulunurlar. Konut tozu, mobilyalardan dökülen selülozdan, mantarlardan, akarlardan, konut hayvanlarında dökülen artıklardan ve böcek modüllerinden oluşan karmaşık bir yapıdır. Alerji kışın sıcak hava sistemlerinin açılmasıyla konut tozunun tesiri altında artmaktadır.
ALERJİNİN ZARARLARI
Alerjik şahısların soğuk algınlığına, sinüs enfeksiyonuna ve kulak enfeksiyonlarına olan hassasiyetleri artmıştır. Bu hastalık onları alerjisi olmayan insanlardan daha fazla rahatsız edebilir. Hatta bazen daha ağır olarak bu şahıslarda astım gelişebilir.
Alerjinin neden olduğu burun tıkanıklıkları ise hem gün içinde hemde uykuda tıkanmaya (uyku apnesi) yol açarak yetersiz oksijen alımına ve sonuçta kalp ritm bozuklukları, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği üzere ikincil sorunlara neden olabilirler
ALERJİK HASTAYA YAKLAŞIM
Tüm hastaların tam bir kulak, burun, boğaz, baş ve boyun muayenesi yapılmalıdır. Şikayetlere rastgele bir enfeksiyonun ya da yapısal bir bozukluğun yol açıp açmadığı saptanmalı bu türlü bir sorunun belirlenmesi halinde uygun tedavi yapılmalıdır.
Hikaye ve muayeneden sonra hangi unsura karşı alerjik tepki oluştuğunu tespit etmek maksadı ile deri testleri ya da kan testleri istenebilir. Testler yalnızca hangi hususa karşı alerjiniz olduğu değil bu alerjinin seviyesi de ortaya çıkmaktadır.
Alerji tanısı konulan hastalarda tedavide kullanılabilecek farklı ilaç kümeleri mevcuttur. Hastanın özelliklerine, muayene bulgularına ve şikayetlerinin ciddiyetine nazaran farklı tedavi protokolleri uygulanabilir.
Testlerle ya da kıssa ile şikayetlere neden olan bir alerjen saptandığında tıbbi tedavinin yanı sıra bu alerjen hususlardan korunmaya yönelik etraf denetimi danışmanlığı da verilmelidir.
Alerjik nezle tedavisinde takip edilen yaklaşım sırası şu biçimdedir:
Alerjen uyaranlarla temasın kesilmesi,
İlaç tedavisi,
Aşı tedavisi
Cerrahi: Bilhassa burun tıkanıklığına neden olan burun eti büyümeleri, burun içi polip oluşumları ve tedaviye karşılık vermeyen kronik sinüzit durumlarında başvurulur. Hastanın şikayetlerinin azalmasında yararlı olur.
Işık Tedavisi (Fototerapi-Rhinolight)
Fototerapi (ışık tedavisi)
Burun mukozasının mikrobik olmayan bir inflamasyonu olan alerjik nezlenin tedavisinde uygulanan en yeni teknolojik yaklaşım özel bir içeriğe sahip yüksek yoğunlukta ışıktan ışık tedavisidir.
Birkaç dakikalık seanslar halinde uygulanan ışık tedavisi ağrısız bir uygulamadır ve bir ya da iki tedaviden sonra olumlu tesirleri çabucak izlenmeye başlamaktadır. Hem mevsimsel hem de tüm yıl süren (perenial) alerjik nezlesi olan hastalatda ışık tedavisi ile burunda alerjiye bağlı gelişen kaşıntı, akıntı, tıkanma, hapşuruk üzere her türlü şikayet muvaffakiyet ile azaltılmakta ya da yok edilmektedir.
Burun içi ışık tedavisi (Fototerapi) alerjik nezlesi olan bütün hastalarda uygulanabileceği üzere birtakım hasta kümelerinde bilhassa tercih edilmektedir. Bunlar;
Alerjik nezle ile ilgili şikayetleri burun spreyleri ve ağızdan alınan alerji ilaçları ile denetim edilemeyen hastalar,
Standart tedavilerin, yan tesir ya da öteki hastalıklar için kullanılan öteki ilaçlarla etkileşim üzere çeşitli nedenlerle uygulanamadığı hastalar,
Uzun devir ilaç kullanmak istemeyen hastalardır.
İki hafta içinde uygulanan 6 ya da 8 seanstan oluşan tedavide özel dalga boylarındaki ışınların karışımından oluşan bir ışık kullanılmakta ve burun delikleri yolu ile yapılan uygulama sırasında rastgele bir sıcaklık ya da ağrı hissi oluşmamaktadır (Şekil 1). Dokuda rastgele bir kalıcı hasar oluşmadığından alerji hastalarında bir sorun yaşanmadan uzun periyotlar kullanılabilmektedir.
Foto Terapi
Şekil 1. Rhinolight Uygulaması
Rinolight ile verilen ışığın %70 den fazlası gözle görülebilen ışınlar, %25 i ultraviyole A (UVA) ve %5 deri az kısmı ultraviyole B (UVB) dir.
Rinolight ile burunda oluşan en önemli tesirler;
Mukozada alerjik tepkiye bağlı histamin unsuru salınmasının engellenmesi,
Histamini üreten mast hücrelerinin salgı yapmasının önlenmesi,
T lenfosit ve eozinofil ismi verilen hücrelerin ölçüsünde azalma,
Hastanın burun salgılarında eozinofil, ECP ve Interlökin-5 üzere alerjik tepkilerde artan hususların ölçüsünde azalmadır.
Işık tedavisi uygulanma halleri;
Rhinolight mevsimsel alerjisi olan hastalarda toplam 6, tüm yıl alerjisi olan hastalarda ise 8 seans olarak uygulanmaktadır. Mevsimsel alerjide ardışık 2 haftada üçer tedavi uygulanırken tüm sene devam eden alerjik nezlesi olan hastalarda birinci hafta yapılan 3 tedaviyi takiben 5 hafta boyunca haftada bir uygulama yapılmaktadır.
Işık tedavisinin uygulanmaması gereken hastalar
Alerjik nezle tanısı konan birtakım hastalarda ışık tedavisinin yararı beklenmeyeceği üzere yan tesirleri de olabilir. Alerji tedavisinde Rinolight kullanılmaması gereken hastalar;
Standart tedavileri kullanamama nedenleri önemli burun eğiklikleri olan hastalar,
Alerjik nezlenin yanı sıra başka akut viral ya da bakteriyel burun iltihapları bulunan hastalar,
Burun içinde ya da genizde tümörleri olan hastalar,
Ciddi burun kuruması ve burun içinde kabuklanma şikayeti olan hastalar,
Daha evvel cilde yönelik ışık tedavisi sırasında ciltte önemli meseleler yaşamış olan hastalardır.
Henüz çocuklarda ışık tedavisi kullanımı ile ilgili kâfi klinik bilgi birikimi olmadığından Rhinolight uygulaması 14 yaş altında önerilmemektedir.
ALERJİDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
İdeal olarak alerjinin oluştuğu yerden uzakta yaşamak seçilebilir. Ne yazık ki bu ülkü uygulama nadiren yapılabilir. Lakin kimi yardım teklifleri yararlı olmaktadır.
Çimleri keserken yahut mesken paklığı yaparken polen maskesi takmak.
Isıtma ve havalandırma sistemlerindeki filtreleri aylık olarak değiştirmek ya da bir hava temizleme aygıtı kullanmaya başlamak.
Polenlerin çok ağır olduğu periyotlarda kapıları ve pencereleri kapalı tutmak.
Evde bitki ve hayvan bulundurmamak.
Kuş tüyü yastıkları, yün battaniye ve yün örtüleri pamuk yahut sentetik husustan yapılmış olanlarla değiştirmek.
Gerekli olduğunda gereğince antihistaminik ve dekonjestan kullanmak.
Yatağın baş tarafı üst kaldırılmış bir halde uyumak.
Genel sıhhat kurallarına uymak, her gün antrenman yapmak, sigarayı bırakmak ve öteki hava kirliliğine neden olan etkenlerden uzak durmak, istikrarlı beslenmek, karbonhidratları aza indirmek, diyete vitaminleri eklemek.(c vit.)
Kuru mesken içi havası birçok alerjik kişinin kötüleşmesine neden olduğundan bilhassa kış aylarında hava nemlendirici kullanmak yararlı olacaktır. Lakin nemlendiricide mantar üreme ihtimali göz önüne alınmalıdır.
