Uyku Endoskopisi

Horlama ve uyku apnesi, toplumumuzun çocuklar dahil en az %20’sini etkileyen bir hastalıktır. Uyku endoskopisi ise, horlama yahut uyku apnesi olan hastalarda, dinamik hava yolunu pahalandırmak gayesiyle kullanılan bir usuldür. Uyku cerrahisi ile uğraşan KBB tabipleri, komplike hastalarda uyku endoskopisine sıklıkla başvururlar.

Horlama ve uyku apnesi, tek bir nedene bağlı hastalıklar değildir. Bu hastalıkların oluşumunu tetikleyen birçok faktör vardır (multifaktöryel); hastanın anatomik yapısı (burun, yumuşak damak, lisan kökü, çene yapısı ve boyun), yaşı, kilosu, hastada mevcut başka hastalıklar (diabet, hipertansiyon, anemi, tiroid hastalıkları vs) ve hastanın aile hikayesi.

Horlama uyurken, yumuşak damağın titreşmesine bağlı ses çıkmasıdır. Uyku apnesi ise en az 10 saniye uyku esnasında teneffüsün, nefes almanın durmasıdır. Uyku apnesi, kısa vadede kanda oksijen oranının düşmesine, kalp suratının artmasına ve bunlara bağlı geceleri panik halinde, boğulma hissiyle uyanmaya, sabahları baş ağrısına, kas ve eklem ağrılarına, boğazda kuruluk, takıntı ve gıcıklanma hissi oluşmasına, yeteri kadar uyku alamadığımızı hissetmemize ve gün içerisinde uyuklamamıza, konsantrasyon bozukluğuna neden olur.

Uzun vadede ise uyku apnesi, hipertansiyon, kalp büyümesi, kalp yetmezliği ve hatta uykuda ani mevte kadar neden olabilmektedir. Hülasa göz gerisi edilecek bir hastalık değildir.

Burun ile ilgili hastalıklar horlama nedeni olabilir; deviasyon olması, nazal valv dediğimiz burun açısının dar olması, konka dediğimiz burun etlerinin büyük olması, burun boşluğunda poliplerin olması, günümüzün sık görülen hastalığı alerjik rinitler yeniden burunla ilgili horlama nedenlerindendir.

Bunun dışında yumuşak damak ve orofarenks denilen bademcik bölgesinin hastalıkları horlama nedeni olabilir (yumuşak damağın sarkık olması, bademciklerin büyük olması vs). Lisan kökünün büyümüş olması ve uyku sırasında hava yolunu tıkaması, çene yapısının geride muhtemel da bilhassa uyku apnesi olan hastalarda karşımıza çıkan nedenler ortasındadır.

Horlama ve uyku apnesi teşhisinin konulması için uyku testi denilen polisomnografinin (PSG) yapılması mecburidir. Bu test, hastada horlama yahut uyku apnesinin olup olmadığı, hastanın uyku sırasında kalp ritminin, nabzının, oksijenlenmesinin nasıl olduğuyla ilgili ve uyku apnesinin ciddiyeti ile ilgili bilgiler verir.

Ne yazık ki her hastayı üstte anlattıklarım üzere makul bir klinik kalıba sokmak mümkün olmamaktadır. Bazen hastanın uyku testi sonucu ile hastanın kliniği ortasında uyumsuzluklar görülür. Birçok vakit da hastanın tıkanıklığı yalnızca makul bir anatomik bölgede değildir. Hem yumuşak damakta hem de lisan kökünde, uyku esnasında tıkanıklığa neden olabilecek muayene bulguları vardır. 

Anatomik bölgelerdeki tıkanıklıkların hangisinin daha çok hastanın horlamasına yol açtığını bulmak için ek testler yapmak gerekebilir. Bilgisayarlı tomografi ve magnetik rezonans görüntüleme (MR) bu tetkiklerden bazılarıdır. Lakin tetkiklerin de bir dezavantajı vardır; hastayı uyanıkken kıymetlendirir ve yumuşak damak ve lisan kökü hareketsizken çekimler yapılır.

Kısacası bizim o denli teste gereksinimimiz var ki, bu test hem hastayı uyurken değerlendirsin, hem de yumuşak damak ve lisan kökünü hareketli iken uyku esnasındaki üzere değerlendirelim. Burada “uyku endoskopisi” dediğimiz test devreye girer. 

Uyku endoskopisi, ameliyathane kaidelerinde yapılan bir testtir. Hastaya çok düşük ölçüde anestezik ilaç verilerek ameliyathanede uyuması sağlanır. Hasta uyuduktan sonra burnundan bir endoskop ile girilerek, hastanın uyku esnasında horlamaya en çok hangi bölgenin neden olduğu kıymetlendirilir. 

Bu süreç ameliyathanede yapılmasına karşın bir ameliyat değildir. Hastaya rastgele bir kesi açılması yahut dikiş atılması üzere süreçler uygulanmaz. Yalnızca inançlı bir ortamda hastanın düşük doz anestezik ilaç ile uyutulması sağlanır. 

Uyku apnesi hastalarının bir kısmı CPAP denilen burun maskesi kullanmaktadır. Bu burun maskesini kullanan hastalardan bir kısmı, maske kullanımına bağlı bir kadro rahatsızlıklar bildirmektedir. Uyku endoskopisi, CPAP kullanımına bağlı rahatsızlıkların değerlendirilmesinde de kullanılmaktadır. Hasta uyuduktan sonra CPAP takılır ve endoskopik muayene CPAP takıldıktan sonra yapılır. Hastanın rahatsızlığının kaynağı bulunmaya çalışılır.

Nadiren uyku endoskopisini takiben, hastaya ameliyat da yapılabilmektedir. Uyku endoskopisi öncesi hasta bilgilendirilir. Hem yumuşak damakta hem de lisan kökünde tıkanıklık olduğu, hangisinin daha çok uyku apnesine neden olduğu uyku endoskopisi ile belirlendikten sonra, en çok tıkanma olan bölgeye yönelik ameliyat yapılacağı konusunda hasta ile konuşulur. Hastaya ameliyathanede evvel uyku endoskopisi yapılır, hasta uyandırılmadan en çok kuşku edilen bölgeye yönelik cerrahi süreç yapılır. 

Özetle;

1. Uyku endoskopisi, horlama ve uyku apnesi hastalarında tıkanıklığın yerini net olarak belirlemek için kullanılan bir formüldür.

2. Uyku endoskopisi, uyku testi (polisomnografi) ile hastanın bulguları ortasında uyumsuzluk varsa tercih edilen bir sistemdir.

3. Uyku endoskopisi, burun maskesine (CPAP) bağlı hasta sıkıntılarını tespit etmek için kullanılan bir prosedürdür. 

4. Uyku endoskopisi, ameliyathane koşullarında hafif anestezik ilaçlar kullanılarak yapılan bir testtir. Ameliyat değildir.