Tükürük Bezleri

Tükürük bezleri boğazın içinde ve etrafında yer alırlar. Büyük (majör) tükürük bezleri parotis, submandibular ve sublingual bezler olarak isimlendirilirler. Çift olan bu bezlerin hepsi ağzın içine tükürük salgılarlar.
Parotis bezi kulak önünde başlayarak yanak boyunca devam eder kanalı üst dişlerin yakınına açılır en yeterli bilinen hastalığı kabakulakdır.
Submandibular çene altında yer alır ve lisan altı ön kısmına salgısını bırakır.
Sublingual lisan altında yani ağız tabanında yer alır salgısını kanallar ile buraya verir.
Bu bezlere ek olarak, dudaklarda, alt çene bölgesinde (yanak mukozası) ve yaygın olarak ağız ve boğazın öteki bölgelerinde yer alan, küçük (minör) tükürük bezi ismi verilen yüzlerce bez vardır. Tükürük; ağzın nemlendirilmesini sağlar, sindirime yardımcı olur ve dişlerin çürümesini önler.
Tükrük bezi hastalıkları:
Tıkanma
Tükürük akımının tıkanması çoğunlukla parotis ve submandibular bezlerde, ekseriyetle taş oluşumuna bağlı olarak meydana gelir. Belirtiler tipik olarak  yemek sırasında ortaya çıkar. Tükürük üretimi başlar, ancak tükürüğün  kanallardan dışarı çıkamayışı sonucu bezin şişmesine, ağrıya ve bazen de enfeksiyona yol açar.
İltihap(İnfeksiyon)
Taşlar büsbütün tıkayıcı olmazsa büyük bezler yemek sırasında şişecek ve yemek sonrası bir sonraki öğüne kadar kademeli olarak ineceklerdir. Enfeksiyon çoğunlukla olağandışı olarak göllenmiş tükürükte, bezlerde daha şiddetli ağrı ve şişe sebep olacak halde gelişir. Yeteri kadar uzun bir mühlet tedavi edilemezse, bezlerde abse gelişebilir. Birtakım şahıslarda, büyük tükürük bezlerinin kanalları olağandışı olabilir. Bu kanallar, enfeksiyona ve tıkanmaya yol açabilir..En sık rastlanan tükürük bezi iltihabı, parotiste olan kabakulak’tır. En sık çocuklarda görülmesine rağmen erişkinlerde de meydana gelebilir. Bununla birlikte, şayet bir erişkinin tek taraflı parotis bölgesinde şişliği varsa, bu daha çok bir tıkanma ya da tümöre bağlıdır. Komşu lenf düğümlerinden tükürük bezi enfeksiyonları da meydana gelebilir.
Tümörler
Tükürük bezlerinin selim ve habis tümörleri ekseriyetle bu bezlerin ağrısız şişmesi ile ortaya çıkarlar. Tümörler nadiren birden fazla bezi içerir ve parotis, submandibular bölge, damak, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklarda bir büyüme olarak fark edilirler. Bu büyümeler bir KBB & Baş-Boyun Cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri süratli bir halde büyüyebilirler, ağrılıdırlar ve yüzün tutulan tarafının tümünün ya da bir kısmının hareket kaybına neden olabilirler. Tükürük bezi büyümeleri tıpkı vakitte manalı derecede enflamasyona yol açan otoimmün hastalıklarda da görülebilirler. Hastaların ekseriyetle kuru bir ağız ve kuru gözleri vardır. Şeker hastalığı bilhassa parotis bezi büyümesine yol açabilir. Bilhassa iki taraflı tükürük bezi büyümesi alkoliklerde de görülür.
Teşhis : Tükürük bezlerinin hastalıklarının tanısı dikkatli bir hikaye, fizik muayene ve laboratuar testlerine dayanır. Büyük tükürük bezlerinde bir tıkanmadan şüpheleniliyor ise, ağızda tükürük kanallarının ağızlarının anestezisi ve bir aletle tıkanmaya yol açan taşın geçmesine yardım etmek üzere kanalı genişletmek gerekli olabilir. Bu üzere alet kullanımı öncesi, diş röntgenleri kalsifiye taşların yerini gösterebilir. Tükürük bezinde bir  kitle bulunursa, Bilgisayarlı Tomografi (BT) isimli radyolojik tetkik faydalı olur. BT kitlenin tükürük bezinin bir kesimi mı yoksa bir lenf düğümü mü olduğunu gösterecektir. Birçok durumda ince iğne aspirasyonu faydalı olur. Bu testin doğruluğu yaklaşık olarak %80 ile %90 dolaylarındadır. Mecburilik hallerinde cilt kesisi sonrası tükrük bezinden bir ölçü modül çıkarılarak tanıya gidilebilir.
Tedavi: Burada ilaç tedavisi ve cerrahi teşebbüsler yer alır. Tedavi seçimi sorunun içeriğine bağlıdır. Sistemik hastalıklara ( izole bir bölgeyi değil, tüm bedeni ilgilendiren hastalıklar) bağlı ise altta yatan neden tedavi edilmelidir. Hastalık süreci tükürük bezi tıkanıklılığına ve buna bağlı infeksiyonla bağlantılı ise antibiyotikler kullanılır. Bazen, kanallara aletle müdahale gerekli olabilir.
Tükürük bezinde bir kitle gelişirse, bu kitlenin ortadan kaldırılması gerekebilir. Parotis bezi bölgesindeki birçok kitle selimdir. Cerrahi gerektiği vakit, bezin içinden geçen yüz sonuna ziyan vermemek için çok dikkatli olunmalıdır. Bu bölge anatomisini uygun bilen ve mikroskop altında sonu ortaya koyarak çalışan KBB & Baş-Boyun cerrahisi uzmanı yüz sonunun korunmasını büyük ölçüde sağlayacaktır. Habis tümörlerde ameliyat sonrası sıklıkla radyoterapi tavsiye edilir.
Tıpkı genel prensipler çenealtının, dilaltı ve boğazın üst kısmındaki küçük tükürük bezleri için de geçerlidir. Selim hastalıklar en yeterli formda tek başına cerrahi ile tedavi edilirken habis hastalıklar cerrahi ve ameliyat sonrası ışın tedavisine gereksinim gösterirler. Bir tükürük bezinin komşuluğundaki kitle öbür bir taraftan kaynaklanan kanser nedeniyle büyüyen bir lenf düğümü ise doğal olarak diğer bir tedavi planı gerekecektir. Bu türlü bir tedaviyi en düzgün biçimde KBB&Baş-Boyun cerrahisi uzmanı düzenleyebilir.
Özetle, tükürük bezi hastalıkları birçok sebebe bağlıdır. Bu hastalıklar hem ilaç tedavisiyle hem ameliyatla tedavi edilebilirler. Bu türlü bir tedavi mutlak olarak bu alanda tecrübeli KBB&Baş-Boyun cerrahisi uzmanı tarafından yapılmalıdır.