Tükürük bezi, baş ve boyun bölgemize yerleşmiş, ürettiği sindirime yardımcı salgıyı (tükürük) özel kanallarla bağlı olduğu ağız, boğaz, yutak, burun, sinüs üzere bölgelere boşaltan organlar yahut organcıklardır.
Yüzümüzde sağ ve sol tarafta üçer tane olmak üzere altı major (büyük) tükürük bezi yanı sıra mukoza içerisine serpiştirilmiş yüzlerce minör (mikroskobik) tükürük bezi mevcuttur. Bunların oluşturduğu salgı sindirime yardımcı olmak dışında, ağız, boğaz, burun, gırtlak boşlukları için gerekli ıslaklığı ve nemi de sağlar.
Tükürük bezi nedir?
Tükürük bezi, baş ve boyun bölgemize yerleşmiş, ürettiği sindirime yardımcı salgıyı (tükürük) özel kanallarla bağlı olduğu ağız, boğaz, yutak, burun, sinüs üzere bölgelere boşaltan organlar veya organcıklardır.
Yüzümüzde sağ ve sol tarafta üçer tane olmak üzere altı major (büyük) tükürük bezi yanı sıra mukoza içerisine serpiştirilmiş yüzlerce minör (mikroskobik) tükürük bezi mevcuttur. Bunların oluşturduğu salgı sindirime yardımcı olmak dışında, ağız, boğaz, burun, gırtlak boşlukları için gerekli ıslaklığı ve nemi de sağlar, ayrıyeten enfeksiyona yol açan mikroorganizmalara karşı bir savunma düzeneği oluşturur.
Major Tükürük Bezleri:
- Parotis Bezi: Kulak önü tükürük bezi
- Submandibuler Bez: Çene altı tükürük bezi
- Sublingual Bez:Dil altı tükürük bezi
Parotis tükürük bezi
Parotis tükürük bezleri, yüzümüzün iki tarafında kulak kepçemizin önünden aşağıya çene köşesinin ardına yanlışsız uzanan organlardır. Bu bezler ile ilgili en değerli detay; yüz mimik hareketlerimizi yapmamızı sağlayan fasiyal hududun parotis tükürük bezlerinin içinden geçmesidir.
Fasiyal hudut, kulak kemiğinin içinden geçip, mastoid çıkıntıdan (kulak altı çıkıntısı) baş tasını terk eder ve çabucak parotis tükürük bezinin içine girererek orada yüz kaslarına dağılacak olan kısımlarını verir.
Parotis bezi fasiyal hudutla bağlı olarak iki anatomik kısıma ayrılır. Bu hudut ve kısımlarının yüzeyinde, cildin altında kalan tükürük bezi kısmına parotis yüzeyel lobu ismi verilir. Bu hududun derininde, çene kemiğinin arka-derin kısmında kalan kısmına ise parotis derin lobu ismi verilir.
Submandibuler tükürük bezi
Alt çene kemiği altı manasına gelen submandibuler terimi ile isimlendirilen bu bez, çenemizin altında her iki tarafta birer tane bulunur ve parotisten sonra ikinci büyük tükürük bezimizdir. Tükürük taşıyan kanalları, lisanımızın altında alt ön kesici dişlerimizin çabucak gerisinden orta çizginin çabucak yanlarına açılır. Yüz hududunun alt kollarından marjinal mandibuler hudut bu bezin kılıfının yüzeyinden geçer.
Sublingual tükürük bezi:
Lisan altı manasına gelen sublingual terimi ile isimlendirilen bu bez ise lisanın her iki tarafında geride ve altta yerleşir. Ürettiği tükürüğü birden fazla kanalla ağız içerisine boşaltan bu bezin tümörleri parotis ve submandibuler bezlere kıyasla çok daha enderdir.
Minör tükürük bezleri:
Ağız, boğaz, yutak, gırtlak üzere bölgeleri kaplayan örtücü katmana mukoza ismini vermekteyiz. Bu mukozanın nemli kalabilmesi için bu bölgelere yerleşen, çıplak gözle görülemeyen yüzlerce mikroskobik yapı, yani minör tükürük bezleri, 24 saat boyunca tükürük salgısı üretir ve bu boşluklara salgılar. Böylelikle mukozalarda kurumanın önüne geçilmiş olur.
Tükürük bezi tümörü nedir?
Latince’de şişlik manasına gelen tümör sözü, tıpta hücrelerin denetimsiz büyümesi ile oluşan kitleleri belirtmek için kullanılan bir tabirdir. Bedendeki her dokunun tümörü olabileceği üzere, tükürük bezlerinde de tümör oluşabilmektedir. Tümörler, düzgün huylu (benign) ve makus huylu (malign) olarak ikiye ayrılır. Yeterli huylu tümörler daha yavaş büyürler. Etraf ve uzak bölge organlara metastaz (sıçrama) yapmazlar. Birden fazla sefer kapsül ismi verilen ince, zarımsı bir kılıfla çevrilidirler ve etraf dokulara invazyon (işgal etmek, kemirmek) yapmazlar. Ekseriyetle etraf dokuları itip kendilerine yer açarak büyürler. Bu büyüme aylar, hatta yıllar içerisinde oluşur. Güzel huylu tümörler ağrıya neden olmazlar, hastalar çok nadiren ağrıdan yakınır. Ağrı varsa çoklukla tümörün kendinden fazla dolaylı nedenlere bağlıdır.
Kötü huylu tümörler (malign) daha süratli büyürler, bölgesel lenf bezelerine ve ek olarak organlara (akciğer, karaciğer, beyin, kemik vb..) metastaz (sıçrama) yapma potansiyeline sahiptirler. Etraf dokulara invazyon gösterirler ve onların işlevlerini bozarak gelişirler. Örneğin, bulundukları yere komşu hudutlara ulaştıklarında onların işlevlerini bozmaya başlarlar. Ayrıyeten makûs huylu tümörler aşikâr bir büyüklüğe ulaştıktan sonra ağrıya da neden olmaya başlarlar. Bu ağrı tümörün kemik, çene eklemi gibi yapıları işgal etmesine bağlı olabileceği gibi doğrudan baş, yüz bölgesinin hissiyet, ağrı duyusunu taşıyan hudutlara ulaşmasıyla da oluşabilir.
Özetle tükürük bezi tümörü, baş boyun bölgesine yerleşmiş büyük tükürük bezlerinde (parotid bez / parotis bezi, submandibuler tükürük bezi, sublingual tükürük bezi) ya da burun, sinüsler, ağız içi, boğaz, yutak, gırtlak gibi bölgeleri kaplayan mukoza ismi verilen katman içerisindeki mikroskobik tükürük bezlerinde gelişen yeterli huylu yahut berbat huylu büyümelerdir.
Tükürük bezi tümörü nerelerde görülür?
Tükürük bezi tümörleri en sık parotis bezinde görülmektedir. Nadiren submandibuler, çok daha nadiren sublingual bezlerde de tümör oluşabilmektedir. Bunun yanı sıra minör tükürük bezlerinin bulunduğu burun, sinüsler, ağız içi, boğaz, yutak, gırtlak bölgelerinde ve parafarengeal bölge ismi verilen boynun derin kısımlarında da tükürük bezi tümörleri gelişebilmektedir.
Örneğin, burun, damak veya lisan kökü üzere bir bölgede oluşan kitleden alınan biyopsinin sonucu, patoloji uzmanı tarafından tükürük bezinden kaynaklanan bir tümör olarak rapor edilebilir. Bu durumda tümörün büyük ihtimalle mukoza ismi verilen, iç yüzeyleri kaplayan örtücü katman içindeki mikroskobik tükürük bezlerinden kaynaklandığı düşünülür.
Yukarıda kelam ettiğimiz üzere, tükürük bezi tümörlerinin birden fazla, parotis bezinden, bilhassa de bezin yüzeyel lobundan kaynaklanır. Nadiren derin lobdaki tükürük bezi dokusunda da tümör gelişebilmektedir. Derin lobda gelişen tümörler kulak göğsünün ve kulak altı çıkıntısının altında, alt çene kemiğinin arka-derininde sertlik, kitle formunda ortaya çıkarlar ve yüzeyel lob tümörlerine kıyasla daha geç fark edilirler.
Tükürük bezi tümörü cinsleri nelerdir?
En sık görülen tükürük bezi tümörü pleomorfik adenom, başka ismiyle miksed tümördür. Kabaca, tükürük bezi tümörlerinin yarısından fazlasını uygun huylu bir tümör olan pleomorfik adenom oluşturur.
Bu başlık altında sık görülen kimi benign / selim (iyi huylu) ve malign / habis (kötü huylu) tükürük bezi tümörleri kısaca anlatılmıştır.
Benign / Selim (İyi huylu) Tümörler
Pleomorfik adenom diğer ismiyle miksed tümör, en sık görülen tükürük bezi tümörüdür. Tükürük bezi tümörlerinin yarısından fazlasını güzel huylu bir tümör olan pleomorfik adenom oluşturur. En sık parotis bezinde görülür. Bu durumda kulak önünde yahut kulak göğsü altında bir şişlik olarak belirti verecektir. Ayırca, submandibuler tükürük bezi (çene altında şişlik) yahut damak, boğaz ve yutak üzere bölgelerdeki mikroskobik tükürük bezlerinden kaynaklanıp, o bölgelerde şişlik oluşturabilir. Bu tümör tedavi edilmezse yıllar içerisinde huy değiştirip berbat huylu tümöre dönüşme riski taşır. ‘Karsinoma Ex Pleomorfik Adenoma’ diye isimlendirilen bu durumda yıllardır var olan, çok yavaş büyüyen kitlenin huy değiştirmesi ve süratle büyümeye başlaması kelam bahsidir.
Warthin tümörü, ikinci sıklıkta görülen düzgün huylu tükürük bezi tümörüdür. Bu tümör de, en sık parotis bezinden kaynaklanır. Warthin tümörü erkeklerde daha sık görülür. Çabucak yalnızca parotis bezinden kaynaklanan bu tümör, tüm parotis bez tümörlerinin %10’unu oluşturur. Tütün, sigara kullanımı alışkanlığıyla bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Plemorfik adenom ile karşılaştırıldığında dış hatları daha düzgün, yuvarlak ya da oval biçimde olan ve daha yumuşak kıvamda hissedilen bu tümörün bir özelliği de her iki parotis bezinde birebir anda bulunabilmesidir.
Basal hücreli adenom, çoğunlukla parotis bezinden kaynaklanan diğer bir âlâ huylu tümördür.
Onkositoma, tekrar daha çok parotis bezinden kaynaklanan, fakat öbür tükürük bezlerinde görülebilen ve onkosit ismi verilen bir çeşit tükürük bezi hücresinden köken alan güzel huylu tümördür.
Yukarıda yazdığımız tümörlerin yanı sıra daha ender görülen kanaliküler adenom, miyoepitelyoma, siyaloadenoma papilliferum gibi düzgün huylu tümörler ve hemanjiyom, lenfanjiyom üzere damarlardan kaynaklanan kitleler ve tükürük bezi kistleri de tükürük bezi kitleleri olarak karşımıza çıkabilirler.
Malign / Habis (Kötü Huyu) Tümörler
Mukoepidermoid karsinom, tükürük bezlerinin en sık görülen kanseridir. Genel olarak daha süratli, berbat seyreden, ‘high grade’ (yüksek derece) ve daha yavaş, nispeten daha âlâ seyreden ‘low grade’ (düşük derece) tipleri vardır. Hastalar genellikle 40 yaş ve üzeri erişkinlerdir ancak daha gençlerde de görülebilmektedir. Tümör, parotis bezi (kulak önü tükürük bezi) başta olmak üzere büyük tükürük bezlerinden kaynaklanabileceği üzere mikroskobik tükürük bezlerinden kaynaklanıp burun, ağız, boğaz, gırtlak üzere bölgelerde ortaya çıkabilir.
Türkçe’de adenokistik karsinom olarak da adlandırılan adenoid kistik karsinom, yine sık görülen makûs huylu tükürük bezi tümörlerinden biridir. Bu tümörün âlâ bilinen bir özelliği, bulunduğu bölgedeki hudutların ve sinir liflerinin içine girerek onları yayılmak için bir yol olarak kullanmasıdır. Orta yaş ve üzerinde şahıslarda daha sık görülen bu tümör, büyük tükürük bezlerinden köken alabileceği üzere, belki daha sık olarak burun, ağız, boğaz, gırtlak üzere bölgelerdeki mikroskobik tükürük bezlerinden de kaynaklanır.
Asinik hücreli karsinom, daha ender görülen ve birçok sefer parotis tükürük bezine yerleşen makûs huylu bir tükürük bezi tümörüdür. Fakat tabiatı gereği ‘low grade’ (düşük dereceli) bir tümördür ve yavaş büyür. Metastaz (uzak organlara sıçrama) ihtimali azdır. Daha genç yaşlarda (20’li ve 30’lu yaşlar) görülen bu tümörün seyri öteki tükürük bezi kanserlerine kıyasla daha yeterlidir.
Malign mixed tümör, ileri yaşlara has bu hastalık da kötü huylu tükürük bezi tümörlerinin daha az görülen bir tümörüdür.
Karsinoma ex pleomorfik adenoma, pleomorfik adenom ismi verilen âlâ huylu tükürük bezi tümörünün tedavi edilmeyip uzun yıllar içerisinde makus huylu tümöre dönüşmesine verilen isimdir. Tipik olarak hasta yıllardır var olan yüz, boyun kitlesinin birden süratle büyümeye başladığını, üzerindeki ciltte renk değişikliğine yol açtığını, ağrıların eklendiğini söz eder.
Tükürük bezi kanseri ile tükürük bezi tümörü ortasındaki fark nedir?
Kanser, tıpta kimi berbat huylu tümörleri tanım etmek için kullanılan bir tabirdir. Tarifi gereği, uygun huylu kanser olmaz. Lakin pek çok kanser çeşidi günümüz tedavi sistemleri ile tamamiyle tedavi edilebilmektedir. Tümör ise hem güzel huylu, hem makus huylu büyümeleri kapsayan bir tabirdir, yani kapsamı daha geniştir.
Aradaki farkları vurgulayacak olursak;
İyi huylu tümörler daha yavaş büyürler. Etraf ve uzak bölgelerdeki organlara metastaz (sıçrama) yapmazlar. Etraf dokulara invazyon (işgal etmek, kemirmek) kelam konusu değildir. Çoklukla etraf dokuları itip kendilerine yer açarak büyürler. Bu büyüme aylar, hatta yıllar içerisinde oluşur. Düzgün huylu tümörler pek ağrıya neden olmazlar, hastalar çok nadiren ağrıdan yakınır. Ağrı varsa ekseriyetle tümörün kendinden fazla dolaylı nedenlere bağlıdır.
Kötü huylu tümörler (malign, habis) daha süratli büyürler, bölgesel lenf bezelerine ve uzak organlara (akciğer, karaciğer, beyin, kemik vb..) metastaz (sıçrama) yapma potansiyeline sahiptirler. Etraf dokulara invazyon gösterirler ve onların işlevlerini bozarak gelişirler. Örneğin, bulunduklara yere komşu hudutlara ulaştıklarında onların işlevlerini etkilemeye başlarlar. Örneğin, yüz sonuna invazyon gösterdiklerinde yüz felcine sebep olabilirler.
Ayrıca makûs huylu tümörler aşikâr bir büyüklüğe ulaştıktan sonra ağrıya da neden olmaya başlarlar. Bu ağrı tümörün kemik, çene eklemi gibi yapıları işgal etmesine bağlı olabileceği gibi doğrudan baş, yüz bölgesinin hissiyet, ağrı duyusunu taşıyan sonlara ulaşmasıyla da oluşabilir.
İyi huylu ve makus huylu tümör ortasındaki fark nedir?
İyi huylu tümör:
Tipik bir âlâ huylu tükürük bezi tümörü, uzun müddettir hasta tarafından fark edilen, bu mühlet içerisinde çok yavaş büyüyen, ağrısız, lastik kıvamında, iki parmak ortasında hareket ettirilebilen bir kitle biçiminde kendini belirli eder. Bu kitle, parotis bezi, çene altı tükürük bezi, damak üzere bölgelerde bulunabilir.
MR (manyetik rezonans) yahut BT (bilgisayarlı tomografi) ‘de düzgün sonlu, etraf dokuları işgal özellikleri göstermeyen görünümdedirler. Birlikte yüz felci, tümör üzerindeki ciltte kızarıklık, sertlik, uzunluğundaki lenf bezelerinde şişme, büyüme üzere bulgular yoktur.
Ameliyat sırasında da birden fazla defa düzgün sonlu olduğu, etraf tükürük bezi ve başka dokulara gerçek uzanmadığı, etrafında kapsül diye isimlendirilen çok ince zar bir kılıfla kaplı olduğu gözlenir.
Kötü huylu tümör:
Buna rağmen berbat huylu tümörler istisnaları olsa da daha kısa müddet içerisinde gelişen, haftalar yahut aylar içinde büyüyen, kimi vakit ağrılı, tahta sertliğinde, parmaklar ortasında hareket ettirmesi daha güç olan kitleler halinde görülürler. MR (manyetik rezonans) yahut BT (bilgisayarlı tomografi) ‘de birden fazla kere bulunduğu yere bağlı olarak etraf dokuları işgal eden, sonları net seçilemeyen görünümdedirler.
Yüz hududuna yakın bulunması durumunda, yüz sonunu kemirerek yüz felcine, cilde yakınsa cilt tutulumuna bağlı ciltte kızarıklık, hatta yara oluşumuna, uzunluğundaki lenf bezelerine sıçraması durumunda boyun yan kısımlarda şişliklere yol açabilir.
Yüz ve baş boyun bölgesinde çiğneme, yutma, beslenme, konuşma üzere işlevlerde, bozulma da ileri tümörlerde ortaya çıkabilir.
Ameliyat sırasında da birden fazla defa, tümörün yeterli huylu tümörlerden daha sert olduğu, etraf dokulara invazyon (yayılma) gösterdiği ve kendini çevreleyen bir kapsülden mahrum olduğu gözlenir.
Tükürük bezi tümörü sebepleri nelerdir ve kimlerde daha sık görülür?
Özellikle makus huylu tükürük bezi tümörlerinin ortaya çıkışında sigara, alkol, radyasyona maruz kalma suçlansa da bilimsel olarak net deliller ortaya konamamıştır. Yeterli huylu tümörlerin ortaya çıkış nedenleri ise daha da meçhuldür.
Tükürük bezi tümörleri, çocukluk çağı dahil her yaşta ve her iki cinste görülebilmektedir. Bununla birlikte pleomorfik adenom başta olmak üzere yeterli huylu tümörler genç ve orta yaş kümesinde, berbat huylu tümörler ise ileri yaş kümesinde daha sık görülmektedir. Tümör sıklığı açısından bayan – erkek ortasında pek fark yoktur.
Parotis tükürük bezi tümörü belirtileri nelerdir?
Parotis bezi kulak önünde ve altında yerleşen bir bezdir. Tümörleri de bu bölgede şişlik, kitle ve büyüme olarak kendini gösterecektir. Yani kulak önünde ya da kulak göğsünün altında ekseriyetle uzun müddettir var olan kitle ve büyüme biçiminde kendisini belirli eder. Bu kitle birden fazla kere, iki parmak ortasında tutulduğunda çarçabuk hareket eder. Tümörün büyümesi, birden fazla defa yavaştır. Hastanın ameliyatı geciktirmesi durumunda tümördeki büyüme aylar-yıllar içinde besbelli hale gelecektir. Derin lobdan kaynaklanan tümörler çene kemiğinin ardında çoklukla daha güç fark edilen kitleler halinde ortaya çıkar. Bazen de öbür nedenle çekilen MR (manyetik rezonans), tomografi üzere sinemalarda tesadüfle fark edilir. Tümör berbat huylu ise şişliğe ilaveten ağrı, yüz felci, tümör yüzeyindeki ciltte değişiklikler, yara, boynun daha alt kısımlarında lenf bezelerinde şişmeler üzere belirtiler de eklenebilir.
Submandibuler tükürük bezi tümörü belirtileri nelerdir?
Submandibuler tükürük bez, çene altında yer alan bir organdır. Bu bezin tümörleri çene kemiğinin altında şişlik biçiminde belirti verecektir. Birçok benign (iyi huylu) olan bu tümörlerde büyüme yavaş ve ağrısızdır. Ekseriyetle aylardır ya da yıllardır mevcut olan bir kitle kelam hususudur. Hastanın kitleyi fark ettiğinden sonraki süreçte yeterli huylu tümörler de büyüme epey yavaştır.
Tümör malign (kötü huylu, tükürük bezi kanseri) ise sertlik, âlâ huylu tümörlere kıyasla daha besbelli olabilir. Etraf dokuların tutulmasına bağlı olarak ağrı görülebilir. Vakitle, tümörün üzerindeki ciltte de değişiklikler olabilir. Tümör, çene kemiğine yapışırsa daha sert ve hareketsiz bir hâl alacaktır.
Parotis bezinden farklı olarak submandibuler bezin kanalını tıkayan tükürük taşları, tümörlerinden daha sık görülmekte ve orta ara oluşan, sonra uygunlaşan şişliklere, kızarıklıklara ve ağrıya yol açabilmektedir. Bu taşlar kimi vakit tükürük bezi iltihabına da yol açabilmektedir. Bu durumda şişilik, ağrı ve kızarıklık daha da artacaktır. Antibiyotik tedavisi, taşın vakitle yerinden oynaması bu bulgularda güzelleşmeyi sağlar. Bu durumun bilakis tümörlere bağlı şişlik gerilemez ve küçülmez, vakit içinde ilerler, yayılır. Bu türlü bir şişlikle karşılaşıldığında kulak burun boğaz doktoruna başvurmak ve ortadaki ayrımı yapmasını tabibe bırakmak hakikat tavır olacaktır.
Parotis tümörü yüz felci yapar mı?
İyi huylu parotis tümörlerinin (örneğin pleomorfik adenom) yüz felcine yol açması pek mümkün değildir. Makûs huylu tümörler ilerledikleri vakit parotis bezinin içerisinden geçen yüz sonuna invazyon (işgal, kemirme) gösterip yüz felcine yol açabilirler.
Tükürük bezi tümörleri nasıl teşhis edilir?
Kulak önünde, çene altında ya da ağız, boğaz üzere bölgelerde şişlik, kitle fark eden hasta bir mühlet sonra tabibe baş vurduğunda teşhis süreci başlayacaktır. Muayene ile tükürük bezi tümöründen şüphelenen tabip, ekseriyetle ultrason, MR (manyetik rezonans) ya da BT (bilgisayarlı tomografi) üzere radyolojik görüntüleme araçlarına baş vurur. Bu tümör teşhisini güçlendirmede muayeneden sonra ikinci adım olacaktır. Akabinde kimi vakit, iğne biyopsisi ile kitleden hücre ya da doku örneği almak, teşhisi katılaştırmak ve tedavi öncesi planlamaları en gerçek formda yapabilmek için gerekli olacaktır.
Tükürük bezi tümörü kuşkusunda hangi doktora gidilmeli?
Tükürük bezi ile ilgili rahatsızlıklar, temel olarak kulak burun boğaz uzmanı tabiplerin ilgi alanı içine girer. Tükürük bezleri ile ilgili cerrahi bir müdahale gerektiğinde de baş ve boyun cerrahisi konusunda tecrübeli, bu bölge anatomisine hakim kulak burun boğaz tabipleri, gerekli müdahaleleri uygulayacak uzmanlardır. Bu nedenle bu türlü bir kuşku varlığında, bir kulak burun boğaz doktoruna baş vurmak, hakikat teşhis ve tedavi için süratli bir biçimde yol alınmasını sağlayacaktır.
Tükürük bezi tümörü muayenesi nasıl yapılır ve hangi tetkikler uygulanır?
Tükürük bezlerinde tümör kuşkusu ile tabibe başvurulduğunda tabip evvel hastanın şikayetlerini dikkatli bir halde dinler, birlikte bulabilecek belirtiler açısından hastaya çeşitli sorular sorar, hastanın geçmişinde, ailesinde bu hastalıkla ilgili dikkat çeken bir özellik olup olmadığını sorgular. Akabinde muayene evresine gelinir.
Kulak burun boğaz doktorları hasta hangi nedenle kendilerine baş vurursa vursun ekseriyetle tam bir kulak, burun, ağız-boğaz ve baş-boyun muayenesi uygularlar. Tümör bulunduğu yerde büyüklük, sertlik, hareketlilik, etraf dokulara yapışıklık açısından parmaklarla dikkatli bir halde muayene edilir. Tümör; burun, ağız, boğaz, yutak üzere bölgelerindeyse endoskop ismi verilen optik aletler ile muayene edilir. Bu muayeneler sırasında uzunluğundaki lenf bezelerinde büyüme varlığı, yüz kaslarında hareket azalması, güçsüzlük olup olmadığı incelenir.
Muayenenin arından radyolojik inceleme etabı gelir. Ultrason, en kolay ulaşılabilen görüntüleme formülü olarak birden fazla sefer birinci başvurulanıdır. Ultrasondaki kitlenin imajı radyolog tabip tarafından değerlendirecektir.
Tükürük bezi tümörlerinde biyopsi nasıl yapılır?
Eğer kitle parotis, submandibuler bez tümörleri üzere cildin altında şişlik biçiminde ise, biyopsi her vakit iğne ile (ince iğne ya da tru-cut ismi verilen kalın iğne) yapılır. İğne biyopsisi, tümörün bedene yayılmasına yol açmayan inançlı bir yoldur. Buna rağmen, bistüri kullanılarak cildin kesilmesi ve kitleden biyopsi alınması çok yanlış bir tavır olacaktır.Tümörün yayılması kelam konusu olabilir, tedavi güçleşebilir. Ayrıyeten yüz sonunun ziyan görme ihtimali de vardır. Tümör cilt yüzeyine ulaşmadıkça cilt kesisi ile biyopsi alınması hakikat değildir.
Ancak burun, ağız, boğaz üzere tümörün üzerinde cildin bulunmadığı bölgelerde iğne biyopsisi kullanılmaz. Bu durumda, kitleden doku örneği almak için, lokal anestezi yapılarak cerrahi aletler ile örnek almak daha gerçek olacaktır. Bu durumda da biyopsi, tümörün bedene yayılımına yol açmaz.
Önemle tekrar üzerinde durmak gerekirse; parotis ve submandibuler tükürük bezlerinde biyopsi alınacaksa, mutlak suretle iğne ile yapılmalıdır.
Tükürük bezi iğne biyopsisi nedir ve teşhis için koşul mıdır?
Kitlelerin tabiatını, kaynaklandığı hücre cinsini, yani ‘histopatolojik tanısını’ anlamak için iğne ile içinden örnek almak süreci son 20-30 yıldır yaygın olarak uygulanmaktadır. Bu uygulamanın en sık yer bulduğu alanlar; göğüs, tiroid bezi ve tükürük bezleridir. Böylelikle kitlenin yüzeyindeki ciltte kesi yapılmaksızın ve tümör yayılımına yol açılmaksızın, kitlenin yapısına ilişkin ve tedaviyi yönlendirebilecek bilgilere ulaşmak mümkün olabilmektedir.
Tükürük bezlerinde iğne biyopsisi, ince bir iğne ile ve vakum yardımıyla yapılabileceği üzere (ince iğne aspirasyon biyopsisi), daha kalın bir iğne ile, vakum olmaksızın daha büyük doku örneği alacak halde de yapılabilmektedir (tru-cut biyopsi). Hangi biyopsinin uygulanacağı, biyopsiyi yapacak olan tabibin ve kıymetlendirecek olan patologun tecrübesine, kitlenin özelliklerine bağlı olarak kararlaştırılır. Çoğunlukla, biyopsi sırasında ultrason da iğneye rehberlik etmek üzere kullanılır.İğne biyopsisi süreci çoklukla yarım saat kadar süren ve hastanın fizikî olarak çok fazla rahatsızlık ve acı hissetmeyeceği süreçlerdir. Biyopsi süreci sonrası birçok kere hasta günlük hayatına geri dönebilir. Biyopsiden alınan kesimler yahut hücreler, patoloji uzmanı doktorlar tarafından incelenir ve birden fazla sefer birkaç gün içinde ön teşhis bildirilir.
Bazı cerrahlar, tükürük bezi kitlesi için kapsamlı bir ameliyata girmeden evvel ellerinde en fazla bilginin olmasını yeğler. İğne biyopsisi de kitlenin hücresel yapısı hakkında birçok sefer ön bilgi sağlayacak bir teşhis yoludur. Kimi cerrah ise, iğne biyopsisi yerine direkt ameliyatla kitlenin tamamının çıkartılması ve kesin teşhisin patolog tarafından kitlenin tamamının incelenmesi ile konulmasını yeğler. Tükürük bezi iğne biyopsisi, ameliyatı gerçekleştirecek cerrahın tercihine bağlı olarak yapılabilir.
İğne biyopsisi her vakit kesin teşhisi sağlar mı?
Özellikle ince iğne biyopsisi, her vakit kesin doku teşhisini vermeyebilir. Kesin teşhis, ameliyat ile çıkartılan kitlenin patoloji uzmanı tabiplerce detaylı bir biçimde incelenmesi ile konulur. İğne biyopsisi teşhisinin, ameliyat sonrası patoloji incelemelerinde değişmesi görülebilen bir durumdur. Fakat yeniden de tedaviyi sürdürecek doktoru yönlendirmede değerli bilgiler verme ihtimali yüksektir.
İnce iğne aspirasyon biyopsisi, tümörün yayılmasına yol açar mı?
İğne biyopsisi, uzun yıllardır bütün dünyada milyonlarca hastaya uygulanmış ve hala de uygulanan bir teşhis yoludur. Şimdiye kadar tümörün yayılımına yol açtığına dair bilimsel bir delile rastlanmamıştır. Bu nedenle tabipler tarafından inançla uygulanmaktadır.
İyi huylu tükürük bezi tümörleri vakit içinde makûs huylu olur mu?
Pleomorfik adenom üzere yeterli huylu bir tümör uzun yıllar tedavisiz bırakılırsa, huy değiştirip tükürük bezi kanserine dönüşebilmektedir. Bilimsel çalışmalar 15 yıldan uzun müddettir var olan tümörlerin %10 oranında kanserleşebileceğini göstermiştir.
Tükürük bezi tümörleri önlenebilir mi?
Gerek âlâ huylu, gerek makus huylu tükürük bezi tümörlerinin sebebi net bir biçimde bilinmemektedir. Kimi tümörlerde sigara, kimi tümörlerde de geçmişte boyun bölgesine alınan radyasyon neden gösterilmektedir. Sebebi net olarak bilinmeyen hastalıklardan kaçınmanın yolları da net değildir. Genel olarak sigaradan uzak durmak, boyun bölgesine gerekmediği durumlarda radyasyon verilmemesi, tümör riskini azaltabileceği düşünülmektedir.
