Omurilik Yaralanmaları
Omurilik yaralanmaları, omurganın içinde bulunan hudut dokusunun, travma ya da öbür nedenlerle oluşan yaralanmaların genel ismidir. Boyun ve göğüs bölgelerinde omurganın içindeki kanal içerisinden geçen hudut dokusuna omurilik, bunların aşağısında kalan kısımlarına ise hudut liflerinin at kuyruğu biçiminde toplanması nedeniyle latinee kauda equina denir.
Sağlıklı bir beşerde omurilik ve hudutlar; kollar, bacaklar ve beyin ortasında hudut iletimini sağlar ve bunun sayesinde hareket edilebilir ve hissedilebiliriz. Şayet hudut dokusu yaralanırsa (örneğin omurga kırıklarında) bu durum duyu kayıplarına, tam ya da kısmi hareket kayıplarına yani felçlere neden olabilir.
Kimi kırıklarda hudutlar hasar görmeyebilir. Kimi kırıklarda ise hudutlarda süreksiz yahut kalıcı hasarlar oluşabilir.
Bu cins yaralanmaların tanısı röntgen, bilgisayarlı tomografi ve bazen de MR ile görülerek konur.
Kırıkların tedavisi; korse ile desteklenerek, cerrahi yollarla müdahale edilerek ya da her ikisi ile birlikte mümkündür.
Omurilik Yaralanmalarının Tesirleri Nelerdir?
Omurilik yaralanmaları hem hastaların kendilerini hem de ailelerini ilgilendiren bir hastalıktır. Bu cins yaralanmalar toplum sıhhati açısından da epey değerlidir.
Son 50 yılda yapılan çalışmalar, omurilik yaralanmaları açısından bakış açımızı epeyce değiştirmiştir. En kıymetli gelişmeler, kazadan sonra hastanın bir an evvel sabitlenmesi ve kıpırdatılmaması ile toplumun kaza sırasında değerlendirmenin nasıl yapılacağı hakkında bilgilendirilmesi olmuştur. Ek olarak, yeni teknoloji ve ilaç tedavisinin gelişmesiyle muvaffakiyet oranı günden güne artmaktadır.
Ne yazık ki, kimi hareket kayıplarının günümüzde de büsbütün tedavi talihi yoktur.
Omurilik yaralanması olan hastalar, hayatlarının ileriki devirlerinde öbür sorunlara de eğilimli olacaklardır. Bu sorunlara: siringomyeli yani omurga içerisinde ziyanlı ve olmaması gereken sıvı birikimi, omurgada ilerleyici form değişikliği ve kronik uzun müddet devam eden ağrı gelişimi örnek verilebilir. Bu tıp beklenmeyen hastalıkların cerrahi tekniklerle güzelleştirilmesi mümkündür.
Mevzu Hakkındaki Araştırmalar Ne Durumda?
Omurilik yaralanmaları hakkındaki bilimsel çalışmalar dünyanın her yerinde devam etmektedir. Mevzuyla ilgili çalışmalar 2 ana kategoriye ayrılmaktadır; ilaç tedavisi ve organ nakli ile omurilik tamiri.
İlaç araştırmaları, yaralanmanın olabildiğince erken periyodunda işe yarayan ve ikincil olarak gelişebilecek hasarları önlemeye yönelik bir ilaç üzerinedir.
Organ nakli çalışmaları ise; değerli süreğen yani kalıcı yaralanmaları hücresel manada tedavi etmeye yöneliktir. Bu hücreler ise schavvann ve glia hücreleri ile ceninden alınan omurilik ve kök hücreleridir.
Şayet bu ilaç tedavisi ve organ nakli teknolojileri geliştirilebilirse, en başarılı tedavi formülü olacaktır.
Mümkün Olan Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Omurilik yaralanması olan hastalar için birinci tedavi yaklaşımı, hastanın hudut zedelenmesinin engellenmesi ve daha sonra da büsbütün düzgünleştirilmesidir. Yaralanmanın tipine bağlı olarak tedavi seçeneğimiz yalnızca bir boyunluk takılması, Halo çeket denilen özel bir ortez yerleştirilmesi olabilir. Birçok olguda cerrahi müdahale gerekli olabilir. Cerrahi müdahale kararı hastanın omurilik dışı yaralanmalarının varlığına ve çeşidine nazaran verilir.
Cerrahi çoklukla omurilik üzerinde uzmanlaşmış bir beyin cerrahı uzmanı tarafından yapılır. Ameliyat yaralanmış omurgayı titanyum vida, çubuk ve gibisi gereçlerle sabitleme gayeli yapılır. Bozulan omurga dizilimi düzeltilir, omurilik üzerindeki bası kaldırılır. Cerrahi müdahalenin bir modülü olarak kemik büsbütün çıkarılabilir yahut bir kısmı alınabilir.
Yaralanma yahut cerrahi sonrası hastanede kalmanın hedefi, ikincil olarak gelişebilecek sorunları önlemek ve tedavi etmektir. Bu beklenen problemler; kalp suratında dalgalanmalar, kan basıncı (tansiyon) değişiklikleri, teneffüs problemi, ciltte basınca çok hassaslık ve bacaklarda meydana gelebilecek kan pıhtıları üzere sıkıntılardır.
Hasta tıbbi manada toparlanır toparlanmaz fizikî ve davranışsal tedaviye geçilir. Bu periyodu birtakım merkezler rehabilitasyon ünitesi ismi verilen kısımlarda yapmaktadır. Fizikî ve davranışsal tedavi, kas güçlendirme, hastaların günlük hayatta kullanacakları fizikî kapasiteyi nasıl artıracaklarının öğretilmesi ve bağırsak, idrar torbası ve cinsel ömürlerinin daha âlâ bir hale gelmesi için strateji belirleme üzere bahisleri içerir.
Spastisite (kontrol edilemeyen kas kasılmaları) ve kronik (süreğen) hudut ağrıları, omurilik yaralanmalarında sık görülen meselelerdir.
Image
Omurilik Yaralanmaları Nasıl Önlenebilir?
Hepsinde olmasa da riskli ya da tehlikeli aktivitelerin birçoklarında omurilik yaralanması riski vardır. Tedbire konusundaki birinci basamak, omurilik yaralanmalarının nasıl oluştuğu ve nedenleri hakkında eğitimdir.
Omurilik yaralanmalarını önlemek hedefiyle çocuklar ve genç yetişkinler eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir. İnançlı ve alkol alınmadan araç kullanımının ehemmiyeti de unutulmamalıdır. Tüm şoförlerin omurilik zedelenmesi ve bunun sonuçları istikametinden bilgilendirilmesi gerekir. Toplumun bu bahiste bilgilendirilmesi, omurilik zedelenmesi sıklığını azaltacaktır.
Beklentim Ne Olmalı?
Bazı durumlarda, hastalığın durumunu ve fizikî hareketlerin durumunu pahalandırmak için yiğit olunmalıdır. Beyin cerrahı, hastanın nörolojik muayenesini, yaşını, radyolojik bulgularını (röntgen, bilgisayarlı tomografi ve MR) ve öbür klinik bilgisini hastaya ve yakınlarına yardımcı olmak maksadıyla göz önünde bulundurmalıdır.
Omurilik hasarının derecesi, hastalığın seyrini tesirler. Omurilik zedelenmeleri, yaralanma sonrası nörolojik duruma nazaran oluşturulmuş kriterlere dayanılarak teşhis alırlar.
Tam omurilik yaralanması, hiç hareket edememe ve tam his kaybı manasına gelmektedir. Kısmi omurilik yaralanması ise kimi bölgelerde his duyusunun kaybolmadığı manasına gelmektedir.
Kısmi omurilikyaralanması olan hastaların birçoklarında tam düzgünleşme olabilirken, tam kesi omurilik yaralanması olan hastalarda bu umut zayıftır.
Günümüzde omurilik kesisi olan hastaların hayatını kolaylaştırmak ve hayat kalitesini yükseltmek gayesiyle birçok endüstriyel gelişmeler vardır. Tekerlekli sandalyelerin geliştirilmesi, çocuk sahibi olabilmelerinin sağlanabilmesi tarafında umut verici çalışmalar yapılmaktadır.
Omurilik Zedelenmesinin Nedenleri Nelerdir?
Omurilik zedelenmesine neden olan kaza tipleri yıllardan beri değişiklik göstermektedir.
Endüstrileşmiş toplumlarda motorlu araç kazaları, omurga travmalarının en kıymetli nedeni olmaktadır. Şiddet nedenli, silah ve bıçak yaralanmalarıyla meydana gelen omurga zedelenmelerinin de sıklığı artmaktadır. Spor nedenli yaralanmalar da medyada epey sık gözlemlediğimiz omurga zedelenmeleridir.
