Kabaca her 5 bayandan ve her 10 erkekten 1’inde görülen migren hastalığı yanlış teşhislerle vakit kaybedilmesi yada yanlışsız tedavi edilmemesi nedeniyle pek çok kişinin hayat kalitesini bozmaya devam ediyor. Kişinin en verimli olmayı gerektiren yıllarını ve ömrün yaklaşık 3’te 2’sini kaplayan bir hastalıktan bahsettiğimizde migren ile ilgili farkındalık daha da kıymetli hale geliyor. Migren baş ağrısı dediğimizde hastayı günlük işlerinden alıkoyacak kadar şiddetli bir ağrıdan ve o hasta için kayıp bir vakit diliminden bahsediyoruz.
Migren baş ağrısının özellikleri:
Migren baş ağrıları ekseriyetle başın bir tarafında daha fazla hissedilen, bulantı ve kusmanın eşlik edebildiği, zonklayıcı ağrılardır. Bir migren atağı geldiğinde 4 saat ile 72 saat sürer. Migren hastalarına kazara sinüzit yada sinirsel baş ağrısı tanısı koyulması az yaşanan bir şey değildir. Halbuki migren kendine mahsus tetikleyicileri ve tedavisi olan bir baş ağrısı çeşidi olduğundan gerçek teşhis koyulması değerlidir. Migren baş ağrısı yaşayan hasta atak sırasında ışığa, sese ve merdiven çıkmak üzere zorlayıcı hareketlere karşı hassastır. Halbuki sinirsel baş ağrılarında hareket ve açık havada yürüyüş yapmak yeterli gelir. Migren baş ağrılarına bulantı, kusma ve görme sorunlarının eşlik ettiğini, hastanın konsantrasyonunun bozulduğunu ve yaptığı işe devam edemediğini görürüz. Migrenli hastaların %20’sinde aura dediğimiz ağrının geleceğini evvelden haber veren 20 ila 60 dakika periyodik ışık çakmaları, kırık çizgiler görme, bulanık görme yahut kör noktalar biçiminde belirtiler görülür. Birinci migren atağını yaşayan şahıslarda bu belirtiler çok ürkütücü olabilir. Bazen bu aura devirlerini baş ağrısı takip etmez ve kişi migrenli olduğunu şimdi bilmiyorsa göz hekimine başvurabilir buna bağlı olarak da teşhis ve tedavisi için vakit kaybedebilir. Birtakım hastalar migren atakları öncesinde duygudurum değişikliği yaşarlar. Daha heyecanlı, hudutlu yahut depresif olabilirler. Kimi ataklardan evvel beğenilen bir koku yada tat hissi duyabilir. Atak öncesi kendini yorgun hissetme, sık esneme yahut kas gerginliği görülebilir. Her 4 hastadan birinde görülen ve prodromal belirtiler denilen bu hastalık öncesi belirtiler ağrıdan 24 saat öncesinde ortaya çıkabilir.
Migrenin oluş sistemi diğer baş ağrılarından farklıdır:
Migren hastalığını neyin başlattığını bilmemekle birlikte beynin iç bölgelerinden başlayan olağandışı bir elektriksel deşarjın beynin bütününe yayıldığı, buna bağlı olarak beyin zarındaki atardamarlarda bir inflammasyon ve genişleme olduğu, bunu daha sonra damarlarda büzülmenin takip ettiği ve kimi beyin kimyasallarının salgılanarak bu sürece eşlik ettiği bilinmektedir. Ailesinde migren olan bireylerde migren görülme sıklığı artar. Bu nedenle genetik bir tarafı olduğu düşünülmektedir. Tekrar epilepsi, depresyon, astım, anksiyete, inme ile birlikte migren görülme sıklığı yüksektir.
Migren baş ağrısını tetikleyen faktörlerin denetimi ağrı sıklığını azaltır:
Yanıp sönen parlak ışıklar, kar ve sudan göze gelen yansımalar, florasan ışıklar, televizyon ve sinema ekranı ağrıyı tetikleyebilir. Dışarı çıkıldığında ışığı polarize eden güneş gözlüklerinin kullanılması ve mesken içinde gün ışığı spektrumunda aydınlatmaların kullanılması bu tetikleyici faktörü denetim altına almakta yardımcı olabilir. Emosyonel gerilim yeterli bilinen bir migren tetikleyicisidir. Gerilimi hayatımızdan tümüyle çıkarmak mümkün olmamakla birlikte gevşetici idmanlar, rahatlatıcı bir müzik, düşünceli ortamlarda uzak durmak yarar sağlayacaktır. Migreni olan şahısların nizamlı beslenme ve uyku sistemine herkesten çok muhtaçlıkları vardır. Kan şekerinin düşmesi, öğün atlanması migren atağını tetikler. Çok şekerli yiyeceklerle birdenbire yükselen kan şekerinin düşmesiyle migren ağrısı ortaya çıkabilir. Hiçbir yiyeceğin migren tedavisinde kullanılmasına yönelik delil yoktur, lakin migrene neden olan inflammasyon ve dehidratasyon yani bedenin susuz kalmasını önlemek ağrı sıklığını azaltacaktır. Yalnızca su içmek en ideali olmakla birlikte, bitki çayları, kafeinsiz kahve, yağsız yahut yağı azaltılmış süt de uygun sıvı alma seçenekleridir. Şekerli meyve suları, şekerli yada tatlandırıcılı çay ve kahve hem çok kalorilidir hem de migren tetikleyicisi olabilir. Az uyumak kadar fazla uyku uyumakta migren atağını tetikleyebilir. Çalışan migrenli hastalar haftasonu yaptıkları uyku kaçamaklarından sonra sık baş ağrısı yaşadıklarını söylerler. Şahsî uyku gereksinimi değişkenlik göstermekle birlikte ideali günde en az 6, en fazla 9 saat uyumaktır. Migren atakları hormonal değişikliklerden büyük ölçüde etkilenir. Birçok bayanda migren ataklarının bedende östrojen seviyelerinin düştüğü adet periyotlarında yahut adet öncesinde geldiğini görürüz. Birtakım bayanlar bu periyotlarda ağrı gelmeden aldıkları ağrıkesici ve antiinflammatuar ilaçlardan yarar görür. Hormonal doğum denetim formülleri ağrı sıklığını azaltabileceği üzere bazen de hormonal dengesizlik yaşayan bayanlarda istikrarın sağlanmasına katkıda bulunarak baş ağrılarını azaltabilir. Migren ağrılarını tetikleme mümkünlüğü bulunan uzun bir yiyecek listesi sıralamak mümkündür. Bunlardan en uygun bilinenleri çikolata, kırmızı şarap, kabuklu yemişler, süreçten geçirilmiş etler, hazır yiyecekler soyta sosu, eski peynirler biçiminde sıralanabilir. Migren tetikleyicileri şahsî farklılıklar gösterebileceği için tüm migren hastalarına tıpkı listeyi vermektense kişinin baş ağrısı günlüğü tutarak kendisine mahsus migren tetikleyicilerini tespit etmesi ve bunlarda uzak durmaya çalışması en uygun formül olacaktır. Eski, mayalı ve uzun müddet saklanabilen yiyeceklerde yüksek ölçüde tyramine hususu bulunur. Tyramine kan damarlarında evvel daralmaya daha sonra da genişlemeye neden olarak migren atağını ortaya çıkarabilir. Bu nedenle peynir üzere mayalı yahut eski yiyecekler, soya sosu, turşu ve salamura yiyeceklerin tüketimin kısıtlanması yararlı olabilir. Kafeinin baş ağrısı üzerine tesiri dozuna bağlıdır. Kimi başağrısı atak giderici ilaçlar kafein ile kombine edilmiş haldedir ve ağrıyı dindirmede epeyce yardımcıdır. Birçok migren hastası günde 1 yada 2 fincan kahveyi ağrılarını tetiklemeden tüketebilirler. Lakin kafein çok fazla ölçüde tüketildiğinde kendisi migren tetikleyicisi haline gelebilir.
Migrenli hastada tanı baş ağrısı özelliklerinin uygun bir formda anlaşılması ile konur:
Baş ağrısı ile gelen bir hastada şayet gerekiyorsa altta yatan bir hastalığı atlamamak için görüntüleme formülleri istenir, fakat migren tanısı hastanın anlattığı baş ağrısı özelliklerine nazaran konur. Baş ağrınız aralıklarla geliyorsa, bir tarafta daha fazla ve zonklayıcı karakterde ise, ağrı sırasında ışıktan ve sesten rahatsız oluyor ve hareketsiz bir biçimde dinlenmek istiyorsanız, en kıymetlisi de sizi günlük işlerinizden alıkoyacak kadar şiddetli ise bu ağrı büyük olasılıkla migrendir.
Migren tedavisi hasta özelliklerine nazaran ferdî olarak planlanır:
Migren tedavisi kabaca atak tedavisi ve ağrıların gelmesini önleyici tedavi olarak 2 kısıma ayrılabilir. Ataklar sırasında gaye başlamış olan ağrının giderilmesi amaçlanır. Bu nedenle ağrı kesici ilaçlar sık kullanılır. Ağrı kesicilere sıklıkla bulantı giderici ilaçlar eklenir. Bazen de triptan dediğimiz yalnızca migren ağrılarına özel ağrı giderici tedaviler seçilebilir. Tedavinin 2. kısmı ağrıların gelmesini önleyici yani kollayıcı tedavilerdir. Bu ilaçların seçiminde hastanın yaşı, mesleği, baş ağrısının tipi ve sıklığı, eşlik eden hastalıklar ve tedaviler göz önüne alınır. Kronikleşmiş ağrısı olan yani en az yarısı migren olmak üzere ayda 15 ve üzeri baş ağrısı yaşayan hastalarda Botox enjeksiyonları ile yapılan tedavi 3-6 aylık rahatlamalar sağlayabilir.
