Boğaz ağrısı sebepleri en önemli enfeksiyon kaynaklı ve enfeksiyon kaynaklı olmayanlar olarak iki kümeye ayrılabilir. Enfeksiyon kaynaklı olanlar viral ve bakteriyal olarak iki ana başlıkta incelenebilir.
Farenjit faerenks bölgesi üç kısımdan oluşur. Nazofarenks( geniz bölgesi), orofarenks(kabaca ağızdan bakıldığında görülen kısım), hipofarenks(ağızdan direk bakıyla görülemeyen endoskopik olarak bakıldığında görülen gırtlağın üstünde kalan farenksin geri kalan bölümüdür) Farenksin üç kısmından rastgele bir kısmı yada tamamının enfeksiyon ve enflamasyonuna(yangısal durumuna) farenjit denilir. Erişkinlerde enfeksiyon kaynaklı farenjit pek çok boğaz ağrısı sebebinden sadece birisidir. Her bir hasta için hakikat öykü alma ve dikkatli fizik muayene hastalıklar ortasında ayırıcı tanıyı yapmak için kritik kıymete sahiptir.
Farenjite neden olan virüsler hangileridir?
Erişkinlerde farenjitin en sık sebebi(%30-60) kendi kendini sınırlayan, soğuk algınlığının bir modülü olan viral enfeksiyonlardır. Erişkinler ortalama olarak yılda iki ile dört kere soğuk algınlığına yakalanırlar ve bunların %20’ lik kısmı hastalık bulguları nedeniyle bir sıhhat kuruluşuna başvurur. Rhinovirüsler soğuk algınlığına en sık sebep olan virüstür. Coronavirüs ve parainfluenza virüs daha az sıklıkta soğuk algınlığı sebebidir. Coronavirüs severe acute respiratory syndrome(SARS) olarak tanımlanmış bir hastalığa neden olabilir. Bu hastalıkta boğaz ağrısı ve burun akıntısı hastaların yalnızca %13-25’ inde görülür. Boğazda kızarıklık ve şişlikten çok boğaz kuruluğu gözlenir. Lenfadenopati(lenf bezelerinin şişmesi) görülmez.
Rhinovirüsler büyük partiküllü damlacık enfeksiyonu halinde teneffüs yoluyla bulaşırlar. Bu virüs kümesi burun iç yüzeyini örten örtüde yıkım(invazyon) oluşturmadan enflamasyona neden olur. Salgılanan kimi enflamatuvar aracı hususlar burun içi örtüsünde ödem ve kızarıklık yapar ve bu kızarıklık şişlik aşağıya farenkse hakikat ilerler. Bu enfeksiyon boğazın beta enfeksiyonuna emsal bulgularla karşımıza çıkabilir lakin rhinovirüs enfeksiyonlarında boğaz ağrısı o kadar şiddetli değildir ve yutma güçlüğü olmaz. Hastalar ekseriyetle burun akıntısı, burun tıkanıklığı, kuru öksürük, ses kısıklığı, düşük dereceli ateşten yakınırlar. Soğuk algınlığının tedavisi semptomatiktir ve dinlenme, ağızdan gereğince sıvı alma kâfi olmaktadır. Bazen birtakım kombine soğuk algınlığı ilaçları kullanılabilir. Sağlıklı erişkinlerde bir haftada güzelleşir. Antibiyotik kullanılmaz ancak ikincil bakteriyel sinüzit (%0.5-5) gelişirse antibiyotik kullanmak gerekir.
İnfluenza virüsleri damlacık enfeksiyonu ile teneffüs yoluna ulaşırlar.
Solunum sistemi üzerini örten örtüye(mukoza) saldırırlar. İlerlemesi durumunda akciğerlere kadar bütün teneffüs sistemini tutabilirler. Çoklukla geç sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür. Global salgınlar yapabilir. İlerleyici olduğu durumlarda mevtle sonuçlanabilir. İnfluenza A daha hastalık yapan ve öldürücüdür. Çok genç hastalarda hastaneye yatıracak kadar hastalık yapabilir, 50 yaş üstü hastalarda ise komplikasyonla müsabaka oranı fazladır. Altta yatan hastalık olduğunda(bağışıklığın baskılandığı durumlar, kalp-akciğer hastalıklarında, şeker hastalığı) komplikasyonla müsabaka riski artmaktadır. Hastalığa bağlı mevt sebebi genellikle
Primer viral yada sekonder bakteriyal enfeksiyona bağlı pnömoni(zatürre) sonucu olur. Ani oluşan ateş, baş ağrısı ve miyalji(kas ağrıları) şikayetleri ile başlar. Gerisinden boğaz ağrısı, keyifsizlik, titreme, terleme, kuru öksürük ve burun akıntısı şikayetleri ile devam eder. Lenfadenopati(lenf bezlerinin şişmesi) görülmez. Bulgular ekseriyetle 3-5 gün içinde geriler. Şiddetli olan durumlarda ve komplikasyon oluşması yüksek riskli kümelerde antiviral(zanamivir,oseltamivir) ilaçlar kullanılabilir. Bu küme ilaçlar birinci 2 gün içinde başlanırsa takip eden 2 gün içerisinde bulgularda gerileme gözlenir. Tedavi her hastaya nazaran planlanmalıdır. En uygun önleyici yol aşılamadır. Aşıların aktifliği %70-100 ortasındadır. Kronik kalp-akciğer hastalığı olanlar, metabolik hastalığı olanlar, bağışıklık yetmezliği olanlar, grip döneminde hamileliğin 2. ve 3. üç ayında olanlar, sıhhat işçisi, yüksek riskli hastalara konut bakımı verenlere aşılama önerilmektedir.
Human Immunodeficiecy Virus(HIV) :
Akut HIV enfeksiyonu maruziyetten günler yada haftalar içerisinde %40-90 ortasında mononükleozus gibisi bir tabloyla ortaya çıkabilir. Bu ateşli durum akut retroviral sendrom olarak isimlendirilmiştir. Semptomların spesifik olmaması nedeniyle bu durum HIV riski yüksek bireylerde bile gözden kaçmaktadır. Münasebetiyle akut retroviral sendrom sebebi bilinemeyen ateşi olan hastalarda ayırıcı teşhis için kesinlikle akılda tutulmalıdır. En sık görülen belirtiler ateş, letarji, ciltte döküntü, kas ağrısı, baş ağrısı, farenjit, boyun bölgesinde lenf bezelerinin şişmesi ve eklem ağrısıdır. Farenjit hastaların %50-70’ inde görülür.
Ağız içerisinde ülsere lezyonlar ve ağız içerisinde kandidiazis(pamukçuk) görülebilir. Çeşitli kan tetkikleri ile tanıya ulaşılabilir. AIDS hastalarında ağız içerisindeki ülserler herpes virüs, sitomegalovirüs, kriptokok, histoplazmozis, mikobakteriyel enfeksiyon nedeniyle olabilir. Ağız içerisindeki ülserler giderek büyüyen, etrafa hasar veren ve epeyce ağrılıdır. Çoklukla bademciklerin bulunduğu boşlukta, ağız tabanında ve epiglotta görülür.
Adenovirüs:
Adenovirüsler çocuklarda konjonktivit ile birlikte farenjite (farengokonjonktival ateş) sebep olduğu güzel bilinmektedir. Adenovirüs 3,4.7 ve 21 serotipleri acemi askerlerde(kalabalık ortamın paylaşıldığı durumlar) ateşli teneffüs sistemi hastalığı salgını yapabilmektedir. Bağışıklık sistemi bozuk hastalarda ve nadiren sağlıklı erişkinlerde hastalık sebebi olabilmektedir. Adenovirüsler erişkinlerde ateşli teneffüs sistemi hastalığının bir modülü olan farenjite neden olmaktadır. Boğaz ağrısı hastaların % 71’ inde görülür. Adenovirüsler farenks bölgesini örten örtüye direkt olarak saldırırlar ve hücresel hasara neden olurlar. Bu nedenle boğaz ağrısı soğuk algınlığında olduğundan daha şiddetlidir.
Boğaz ağrısı ile birlikte burun tıkanıklığı, kuru öksürük, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma ve ishal görülebilir. Hastalık çoğunlukla tabiatıyla geçer, tedavisi semptomatikdir. Bulguların gerilemesi mühleti ortalama 10 gündür. Bilhassa bağışıklık sistemi baskılanmış şahıslarda nadiren de sağlıklı erişkinlerde kıymetli derecede hastalık nadiren de vefat sebebi olabilir. Adenovirüs enfeksiyonları zatürre, ikincil bakteriyel enfeksiyonlara neden olabilirler. Oldukça ender olarak da; menenjit, ensefalit, sistit, nefrit, kolit ve mevte neden olabilirler.
Epstein-Barr virüs(EBV):
Bu virüs insan bedeninde zımnî olarak kalır. Özelliklede B-lenfositlerde ve orofarengeal mukoza hücrelerinde aralıklı olarak çoğalırlar. Tükürük ile bulaşıcılık taşınabilir. Hayli az de olsa öteki bir bulaş yolu kan transfüzyonudur. Dünya genelinde toplumun %80-90’ ı bu virüsle karşılaşmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde çocukların tamamına yakını hayatın birinci 6 yılında bu virüsle karşılaşırlar ve bağışıklık kazanırlar. Gelişmiş ülkelerde toplumun %30’ luk kısmı ergenlik yada erişkin devirde bu virüsle karşılaşır. Bu kümenin % 50’si hiç hastalık bulgusu vermeden enfeksiyonu geçirir ve bağışıklık kazanırlar. EBV Enfeksiyoz Mononukleozus isimli hastalığa neden olan virüstür. Bu enfeksiyonun başlangıç yolu lenfoid dokular ve farengeal epitel hücreleridir. Kuluçka müddeti 3-7 haftadır. Başlangıçta keyifsizlik, ateş titreme belirtilerini 1-2 hafta sonra boğaz ağrısı, ateş, iştahsızlık ve lenfadenopati(lenf bezelerinin şişmesi) takip eder. Boğaz ağrısı hastaların %82’ sinde görülür ve en sık şikayettir. Bunların yanı sıra karın ağrısı, baş ağrısı, boyun tutulması ve cilt döküntüleri görülebilir. Muayenede farenks bölgesinde beyaz zar, kızarıklık ve bademciklerde şişlik, yumuşak-sert damak birleşim yerinde peteşi, farenks ve epiglotta ülserler gözlenir. Boyun bölgesindeki lenf bezlerinin şişliği besbelli bir bulgudur. Dalak büyümesi ve karaciğer büyümesi görülebilir. Göz etrafında şişlik hastaların %30’ unda görülebilir.
Kan tetkikinde atipik lenfositoz görülür. Nötropeni(bağışıklık sisteminin kıymetli bir elemanı olan kan hücresi sayısının düşmesi), trombositopeni(pıhtılaşmayı sağlayan kan pulcuklarının sayısının azalması) ve asemptomatik olarak karaciğer işlev testlerinde yükselme görülebilir. Tanıya kan tetkikleri ile gidilir. Çoğunlukla kendi kendine geçen bir hastalıktır lakin birtakım komplikasyonlara sebep olabilir. Bunlar; ikincil bakteriyel enfeksiyonlar(özellikle boğazın beta enfeksiyonu), lenfoid dokunun ilerleyici şişmesine bağlı üst teneffüs yolu tıkanıklığı, hepatit(karaciğer enfeksiyonu, sarılık, asit, karaciğer yetmezliği(oldukça nadir) dir. Önemli nörolojik komplikasyonlar hastaların %1-5’inde görülebilir. Bunlar menenjit, ensefalit, baş hudutlarını etkileyen nöropatiler ,transver myelit ve Gullian_Barre sendromudur.
Dalak yırtılması, hemolitik anemi, myokardit, ve psikoz enfeksiyoz mononükleozusa bağlı oluşabilecek epey ender başka komplikasyonlardır. Tedavisi destekleyici tedavi, dinlenme, ateşin düşürülmesi, ağrının geçirilmesinden ibarettir. Şayet dalak büyümesi varsa hastalar bu durumun ultrasonografide düzeldiği görülmeden kontakt sporlarından kaçınılması konusunda uyarılmaları gerekir. Komplike bir durum yoksa antiviraller işe yaramaz. Amoksisilin ve ampisilin kümesi antibiyotikler bu hastalık durumunda kullanılmamalıdır zira deri döküntüsüne neden olurlar. Şayet ikincil bir bakteriyel enfeksiyon var ise öteki küme antibiyotik kullanılmalıdır.
Herpes Simplex Virüs(HSV):
iki tiptir. HSV_1 çoklukla baş boyun bölgesinde hastalığa neden olur. HSV-2 daha çok genital bölgede hastalığa neden olmakla birlikte baş- boyun bölgesinde de hastalık nedeni olabilir. Ağız salgılarının direkt teması HSV-1’ in bulaşma yoludur. Tipik olarak farenjite neden olur. Buna gigivostomatit(dişeti hastalığı) eşlik edebilir yada etmeyebilir. Tekrarlayan dudak uçuğu yeni enfeksiyondan çok HSV enfeksiyonunun tekrar aktive olmasıdır. Boğaz ağrısı, ateş, keyifsizlik ve lenf bezelerinin şişmesine neden olabilir. Ağız içerisinde ve farenks bölgesinde ağrılı ülsere lezyon görülebilir. Zaten geçer. İleri hastalığa sebep olması ve hastanın altta yatan hastalığı bulunması durumunda antiviral ilaçlar kullanılabilir.faranjit boğaz ağrısı
Farenjite neden olan bakteriler nelerdir?
Erişkinlerde boğaz ağrısının sık sebeplerinden farenjitin %5-10’ luk kısmına bakteriler neden olur. Çocuklarda bakteriyel farenjitler daha sıktır(%30-40). Boğaz ağrısı şikayeti olan erişkin hastaların %75’ ine antibiyotik yazılmış olabilir ki bu boğaz ağrısı sebebinin çok az bir kısmı bakteriyel enfeksiyonlardır dolayısıyla bu hasta kümesinin çok azında işe yarayacaktır.buna tabibi zorlayan nedenlerden bir tanesi hasta beklentisi oburu ise hekimin antibiyotik yazılmazsa hastanın tekrar geleceği korkusudur. Uygunsuz antibiyotik kullanımı kişinin sıhhatini olumsuz etkileyeceği üzere birebir vakitte toplum sıhhatini ilerleyen yıllarda olumsuz etkileyecek bir durumdur.
Grup A-b Hemolitik Streptokokkus Pyogenes:
Halk ortasında beta diye bilinen boğaz enfeksiyonudur. Boğaz ağrısı ve farenjite en sık sebep olan bakteridir. Buna karşın erişkin popülasyonda bütün farenjit enfeksiyonlarının yalnızca %10’ unu oluşturur. Ana rezervuarı cilt, üst aerodigestif yollar mukozası, geniz bölgesi ve orofarenks kısımlarıdır. Yalnızca insanlarda hastalık yapar. Erişkinlerin %5’ inden azı da bulgu vermeden taşıyıcı olarak bulunabilir. Havada asılı küçük damlacıkların teneffüs yoluyla alınması ile bulaşır. Daha az sıklıkla da direk temasla bulaşır. Çok nadiren pastörize edilmemiş süt ve bulaş olan yiyeceklerin yenilmesi ile bulaşır.
Enfeksiyon sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür. Bademcikler, küçük lisan, yumuşak damak ve farenksin art duvarı etkilenen bölgelerdir. Belirtiler apansız başlar ve şiddetli boğaz ağrısı, yutmada ağrı, boyun bölgesinde lenf bezelerinin şişmesi, ateş, titreme, halsizlik, baş ağrısı, orta seviyede boyun tutulması ve iştahsızlıktır. Ses kısıklığı, öksürük, konjonktivit, ishal, burun akıntısı ve ülsere lezyonlar ekseriyetle görülmez. Farenks bölgesinde kızarıklık, şişlik ve bademcikler üzerinde simetrik gri-beyaz zar görülür. Yumuşak damakta peteşi görülebilir.
Bademcikler ekseriyetle şişmiştir ve berbat ağız kokusu vardır.
Deri döküntüleri görülebilir. Şayet tedavisiz bırakılırsa çoklukla 3-7 günde tabiatıyla geçer. Hastalar akut enfeksiyon durumunda ve takip eden bir hafta bulaştırıcıdırlar. Antibiyotik tedavisi belirtilerin müddetini kısaltır. Birinci 24-48 saat içinde antibiyotik tedavisi başlanılması belirtileri ve bulaşıcılığı azaltır ayrıyeten mümkün komplikasyonları pürüzler. Birinci on gün içinde antibiyotik başlanırsa akut kalp romatizmasından muhafaza sağlanabilir. Lakin antibiyotiğin erken başlanması akut post-streptokokkal glomerulonefrit(bu küme bakteriler sonrası gelişebilen böbrek hastalığı, böbrek romatizması) hastalığının oluşma sıklığını azaltmaz. Öteki muhtemel komplikasyonlar kızıl, toksik şok sendromu, nekrotizan fasit ve bakterinin uzak organlara yayılımıdır. Tedavi planlanırken bir algoritma kullanılır. Bu algoritmada ateş, boyun ön bölgesinde lenf bezelerinin şişmesi, bademcik üzerinde zar görülmesi ve öksürüğün olmaması göz önünde bulundurulur. Bu bulgulardan kaç adedinin olduğuna nazaran süratli antijen testi, kültür ya da ampirik antibiyotik tedavisi planlanır.
Grup C,G b- hemolitik streptokokkal enfeksiyonlar:
Bu küme bakteriler olağan boğaz florasının bir parçasıdırlar. Bu küme bakteriler akut faranjite sebep olabilirler ve küme A b- hemolitik bakterilerden ayırt edilmeleri zordur. Bu kümenin oluşturduğu farenjit sonrası akut glomerulonefrit(böbrek romatizması) görülebilir fakat akut kalp romatizmasına neden olmazlar. Uygun küme antibiyotikle tedavi edilirler.
Arcanobakterium Hemolitikum:
Bakteriyal farenjitlerin %0.5-2.5’ lik kısmına neden olan b-hemolitik bir bakteridir.bu organizma pnömoni(zatüree), menenjit(beyin zarı iltihabı), osteomyelit(kemik iltihabı), beyin absesive peritonsiller abse(bademcik etrafında abse) üzere enfeksiyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlarda kaynak sıklıkla bademcikler, deri yaraları olabilir yada kaynak tespit edilemeyebilir. Havadan damlacık yoluyla (solunumla) bulaşır. Bu bakteri olağan boğza florasında bulunmaz. 15-18 yaş aralığındaki hastaların %2.5’ inde farenjit sebebi olan bakteri Arcanobakterium Hemolitikumdur.
Hastalığın belirtileri orta seviyede farenjit bulguları olabilir, bademcik üzerinde beyaz zar görülebilir yada difteri gibisi bir hastalık hali yapabilir. Yada enfeksiyonun kana karıştığı septisemi durumuna neden olabilir. Hastaların %25-50’sinde çeşitli biçimlerde cilt döküntüsü görülür. Cilt döküntüleri gövde, kol ve bacakta olur fakat avuç içi, ayak tabanı ve yüzde görülmez. Bazen cilt döküntüleri hastalığın tek bulgusu olabilir. Bunun dışında ateş ve lenf bezelerinin şişliği görülebilir. Teşhis boğaz kültürü ile konulur. Birinci sıra antibiyotik tercihi Eritromisin kümesidir.
Neisseria Gonorrhoeae:
Cinsel temasla bulaşan bir bakteridir. Daha çok anal ve genital bölgede hastalık nedeni iken gingivit(dişeti hastalığı), stomatit(ağız içinde hastalık), glossit(dil ilgili hastalık) ve farenjit enfeksiyonlarına da neden olabilir. Bu bakterinin neden olduğu farenjit sık değildir, fakat güzel tanımlanmıştır. Genelde genital enfeksiyon bulguları ile birlikte olur lakin yalnızca etkilenen bölgede de olabilir. Oral seks bu enfeksiyon bulaşması için yüksek riskli davranış biçimidir bu yüzden bayanlarda ve homoseksüel erkeklerde sık görülür. Birebir şahısta genital bölgede olan enfeksiyonun orofarenks bölgesine bulaşması da görülebilir.
Boğaz bölgesinden eklemlere yayılıp septik artrit yapabilir. Ayrıyeten cilde yayılarak enfeksiyon sebebi olabilir. Bademcik iltihabı bulguları ile karşımıza çıkar. Bademciklerde şişlik, büyüme ve üzerinde sarı-beyaz bir zar görülür. Yumuşak damak ve küçük lisanda travmaya bağlı lezyon görülebilir. Ateş ve lenf bezelerinin şişmesi genelde görülmez. Uygun metotla boğazdan alınan malzemenin uygun kültür vasatında üretilmesi ile teşhis konulur. Tek doz kas içine yapılan ceftriaxone ile tedavi edilir. Buna alternatif antibiyotik uygulamaları vardır. Bu bakteri tespit edilen olayların %45’inde Clamydia trachomatis enfeksiyonuda vardır münasebetiyle tespit edilen tüm hadiselere Clamydia tedavisi de verilmelidir.
Troponema Pallidum(Sifilis):
Halk ortasında bel soğukluğu olarak bilinen hastalığa neden olan bakteridir. Orogenital konkatk üzere bir risk faktörü varlığında primer sifilisin birinci bulgusu ağız bölgesinde görülebilir. En sık görülen bulgu dudakta ülsere lezyondur. Bu ülser sıklık sırasına nazaran lisanda, ve bademcikte de görülebilir. Primer safhada ağız tutulumu ağrısızdır ve lezyon farenkste görülmez. Şayet tedavi edilmezse 6 aya kadar latent(sessiz) kalabilir. Sonrasında sekonder sifilis safhası başlar. Sekonder sifiliste sistemik bulgular görülür lakin ağız-boğaz bölgesi yakınmaları da olabilir. Baş ağrısı, keyifsizlik, ateş, boğaz ağrısı, burun akıntısı, uzunluğunda kitle ve deri döküntüsü belirtileri görülebilir. Muayenede boğazda oval, kırmızı renkli, benekli kabartı yada yama üsluplu değişiklikler görülebilir.
Bu lezyonlar içerinde bakteri vardır ve yüksek oranda bulaşıcıdır. Bademcikler tek yada iki taraflı büyümüş ve kırmızı olabilir. Uzunluğunda ve bedenin öteki bilgelerinde ağrısız lenf bezesi şişlikleri görülebilir. Ayak tabanı ve avuç içlerinde kaşıntısız kabarıklıklar ve yada benekli kabarıklıklar görülmesi sekonder sifilis için tipik bulgulardandır. Sekonder sifilise ilişkin bulgu ve belirtiler 3 ile 12 hafta ortasında kaybolur. Bu safhada da tedavi edilmezse hastalık tekrar latent(sessiz) faza geçer. Tekrar bu safhada tedavi edilmeyenlerin üçte biri düzgünleşir, üçte biri latent faza geçer(hastalık belirti ve bulgusu yoktur lakin kanda serolojik olarak müspetlik vardır) kalan üçte birlik kısım tersiyel sifilise dönüşür. Sekonder sifilis evresinde mikroskobik ve serolojik olarak teşhis konulur. Primer ve sekonder sifilis tek doz intramusküler(kaş içi) Benzatin penisilin G ile tedavi edilir.
Chlamydia Pneumoniae:
Reservuar yalnızca insanlardır. Bu enfeksiyonun özelliği uzamış subklinik hastalık halidir. Damlacık enfeksiyonu yoluyla teneffüsle bulaşır. Erişkinlerde genellikle pnömoni(zatüree) ve bronşit hastalığına sebep olur.boğaz ağrısı ve ses kısıklığı şikayeti ile kendini belirli eder. Alt teneffüs yolunu etkilemeden yalnızca farenjite epeyce az sebep olur. Teşhis koyulması hayli zordur. Tedavisinde uygun küme antibiyotikler kullanılır.
Mycoplasma Pneumoniae:
Toplum kaynaklı kazanılmış pnömonilerin(zatüree) %15-20’ sinde etken bu bakteridir. Hastalıktan etkilenen popülasyonun büyük kısmı 15-19 yaş ortasıdır. İzole farenjitten yapmaz. Boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı ve nezleye eşlik eden bir pnömoni(zatürre) halinde görülür. Öksürük, ateş, titreme, ve cilt döküntüleri görülebilecek öbür belirtilerdir. Öbür organ tutulumları olması şiddetli hastalık ve mevtle sonuçlanabilir. Steven-Johnson sendromu, emolitik anemi, dissemine intravasküler koagulasyon, perikardit, myokardit, menenjit, transverse myelit ve Guillian-Barre sendromu birlikte görülebilecek öbür durumlardır. Klinik tablo, kan testleri ve akciğer grafisi ile teşhis konulur uygun antibiyotik kümesi ile tedavi edilir.
Mycobacterium Tuberculosis:
Endemik popülasyonda tüberkülozun tekrar faal olması nadiren akciğer tutulumu ile yada akciğer tutulumu olmadan bademciklerde görülebilir. Bademcik tutulumu varsa boğaz ağrısı ve lenf bezelerinin şişmesi de görülür. Muayenede bademciklerin büyümüş olduğu ve üzerlerinde ülserler ve beyaz zar olduğu gözlenir. Şüphelenilen hadiselerde sarkoidoz ayırıcı tanısı kesinlikle yapılmalıdır.
Francisella Tularensis:
Tularemi isimli hastalığın etken mikroorganizmasıdır. Tek tek hadise formunda görülebileceği üzere bir bölgedeki popülasyonu da etkileyebilir. Bu organizma hayvan kaynaklıdır. Bu organizma kemirgenler, keneler, rakunlar, tavşanlar, buzağılar, kediler ve köpeklerin bedeninde canlı kalırlar. Keneler birincil rezervuardır. Eklembacaklılar kaynak hayvandan kan emerler ve bu eklembacaklıların dışkılarıyla enfekte olmuş su, yiyecek ve teneffüs yoluyla insanlara bulaşır. Beşerden beşere geçiş enderdir. Üç çeşit hastalığa sebep olur. Glandüler, ülseroglandüler ve orofarengeal. Hastaların % 75’i 15 yaş üstündedir. Şayet bulaş kaynağı yiyecek ve su ise ailede sıklıkla birden fazla bireyde görülebilir. Orofarengeal form ateş, titreme, kırgınlık,, boğaz ağrısı, ve ağrılı boyun kitlesi şikayetleri yapar. Boğazda kızarıklık, tonsil üzerinde zar ve boyun bezelerinde ağrılı şişlik olur. Hastalığın ilerleyen devirlerinde şişmiş lenf bezelerinin cilde açılması ile iltihaplı akıntı görülebilir. Teşhis kan testleri ile konulur. Hastalıkla karılaştıktan 16 gün sonra kan testleri olumlu çıkar. Uygun küme antibiyotik ile tedavi edilirler. Geri kalan topluluğun sıhhatini korumak için kaynak olabilecek yiyecek ve su analiz edilmelidir.
Corynebacterium Diphtheriae :
Halk sıhhati ve aşılama üzere önlemlerle dünya üzerinde kalkmaya yüz tutmuş hastalıklara örnek verilecek bir hastalıktır. Difteri toxoidi uygulaması yapıldığından beri epeyce ender görülüyor. Lakin aşılanmış lakin gözetici düzeyde bağışıklık sağlanamamış topluluklarda salgın yapma potansiyeli vardır. Bulaşıcılık burun, boğaz, gözler ve cilt lezyonlarındaki enfekte salgılar aracılığı ile olur. Ağız yada burun yoluyla giren oganizma üst teneffüs yolu mukozasına(örtü) yapışır ve çoğalarak enflamasyona, salgıladığı toksin aracılığıyla doku canlılığında hasara neden olur. Bademcik üzerinde, burunda, farenkste, larenkste(gırtlak), nefes borusunda, konjonktivada, ciltte yada genital bölgede gri-siyah renkli yapışkan, yama usullü zar oluşturur. Buna pseudomembran denilir. Bu pseudomembran birden fazla alanda olabilir. Fakat en sık görüldüğü yer boğaz bölgesidir.
Bu membran kaldırıldığında altında kanama görülmesi bu organizma enfeksiyonu için tipik bulgudur. Bu pseudomembran oluşmadan 1-2 gün evvel boğaz ağrısı ve ateş görülür. Belirti ve bulgular hafifçe çok şiddetliye kadar olabilir. Enfeksiyon alt teneffüs yollarına yayılırsa hayatı tehdit edici olabilir. Boyun bölgesindeki lenf bezelerinin şişmesine bağlı ‘’boğa boynu’’ görünümü oluşabilir. Bu durum alttaki gırtlak bölgesine bası yaparak teneffüs düşüncesi sebebi olabilir. Bakterinin kan yoluyla yayılan toksini öbür dokuları etkileyerek; myokardit(kalp kası iltihabı), nörit(sinir iltihabı) ve akut tübüler nekroz(böbrek hastalığı) yapabilir. Teşhis organizmanın izole edilmesi ile konulur. Tedavide antitoksin ve antibiyotik kullanılır. Teşhis konulduğunda hasta destekleyici tedavi açısından yakın takip edilmelidir. Zira bu hastalarda yutma gücüğü ve üst teneffüs yolunun tıkanması mümkünlüğü vardır. Bilhassa hastalığın görülebildiği yerlere sık seyahat edenlerde difteri toksoidinin 10 yılda bir tekrarlanması önerilir.
Yersinia Enterocolitica:
Sıklıkla barsak enfeksiyonlarına sebep olan bir organizmadır. Lakin bağırsak enfeksiyonuna sebep olduğu popülasyonun %20-30’ unda farenjite sebep olur. Bağırsak enfeksiyonu olmadan da farenjite neden olabilir. Bademcik üzerinde zar, boyun bölgesi lenf bezelerinde ağrılı şişlik, ateş ve kan lökosit seviyesinde artış gözlenir. Bu organizma farenjite sık sebep olamaz lakin teşhiste gecikme durumunda teneffüs yollarında tıkanıklık, bakterinin kana ve başka organlara yayılması ve mevte sebebiyet verebilir. b-Thalesemi(Akdeniz anemisi) hastaları bu organizma enfeksiyonu açısından yüksek risk kümesidir. Bu organizma tespit edildiğinde uygun antibiyotik kümesi ile tedavi edilir.
Farenjite neden olan mantarlar nelerdir?
Candida türleri: Ağız-boğaz bölgesinde pseudomembranöz kandidiyazise (pamukçuk) neden olur. Candida albikans olağanda ağız boşluğunda hastalık oluşturmadan bulunan bir mantar tipidir. Lakin kişinin savunma sistemi zayıfladığı durumlarda( HIV müspet bireylerde vs) çoğalarak fırsatçı enfeksiyon dediğimiz hastalık tablosu oluşturabilirler. Baş-boyun bölgesine rastgele bir kanser nedeniyle radyasyon tedavisi alan şahıslarda Candida %73 olumludur lakin yalnızca %27’ sinde enfeksiyona neden olur. Ağız kuruluğu (bölgeye alınan radyasyon, Sjögren sendromu, ilaç yan tesiri olarak ), astım ve gibisi durumlarda kullanılan steroid içerikli havaların kullanımı, geniş spektrumlu antibiyotikler, bağışıklık yetmezliği durumlarında, şeker hastalığı, Cushing’s sendromu, son periyot hastalıkları ve yüksek karbonhidrat diyeti pamukçuk için risk faktörleridir. Ağızda rahatsızlık, yanma, tat duyusunda değişiklik ve yutma zahmeti şikayetleri yapar. Ağız boğaz bölgesi dışında yanak mukozasında, sert damakta, lisanda, gırtlakta, ve yemek borusunda görülebilir. Teşhis mikroskobik bakı yada kültürle konulur. Hastalık genelde bölgeseldir. Lakin hastalık nadiren de olsa yayılırsa hayatı tehdit edici olabilir. Ağız temizliğinin yeterli yapılması ve antifungal damlalar ile tedavi edilir. Risk kümesi hastalara sistemik(ağızdan hap, yada damardan ilaçlar) tedavi verilir.
Enfeksiyonlar dışında farenjite ve boğaz ağrısına neden olabilecek durumlar nelerdir?
Abseler (peritonsiller), parafarengeal,retrofarengeal),
Epiglottit
Kanserler(yassı hücreli kanser, lenfoma),
Otoimmüne hastalıklar(Behçet hastalığı, pemfigus, sarkoidoz),
Laringofarengeal reflu(boğaz reflusu, mide içeriğinin üst taşması)
Geniz akıntısı
Eagle’s sendromu,
Glossofarengeal nevralji,
Crohn hastalığı,
Yabancı cisim,
Travma,
Bazı ilaçlar,
Hava kirliliği üzere sebepler boğaz ağrısına neden olan enfeksiyon dışı durumlardır.
