İnsanlar ortası irtibatta en fazla kullanılan araç konuşmadır. Bebekler konuşmayı etraflarında konuşulanları duyarak öğrenirler. Olağan konuşma gelişimi olağan işitme ile mümkün olabilmektedir. İşitme kayıpları ise bebeklerin konuşmayı öğrenmesini dolayısı ile dili-lisanı öğrenmesini olumsuz etkilemektedir. Kaybın derecesi arttıkça konuşma üzerine olan tesiri artar ve giderek konuşmanın anlaşılabilirliği azalırken muhakkak düzeyin üzerindeki işitme kayıplarında konuşma zaten öğrenilemez.
Hava yolu ile iletilen bir güç olan ses ortamdan kulak kepçesi yolu ile toplanarak dış kulak yoluna iletildikten sonra dış kulak yolundan geçerek kulak zarı üzerinde basınç tesiri ile titreşim oluşturur, bu titreşim kulak zarından orta kulak kemikçikleri vasıtası ile iç kulağa aktarılır. Mekanik güç buradaki hudut hücrelerinde elektrik gücüne dönüştürülür ve işitme sonu yoluyla beyne iletilir.
-
20-25 dB – %0
-
30 – dB – %8
-
35 – dB –
-
45 – dB – %30
-
55 – dB – %45
-
65 – dB – %60
-
75 – dB – %75
-
85 – dB – %90
Farklı seslerin güçleri de farklıdır, bilhassa “s, z, p, t” üzere sessiz harfler hayli düşük güce sahiptir ve 30 dB üzere hafif işitme kayıplarında bile duyulmaları güçleştiğinden konuşmada bozulma meydana gelmektedir. Konuşma öğrenildikten sonra oluşan kayıplarda bu sesler duyulmasa bile beyinde boşluklar doldurulduğundan konuşma etkilenmeyebilir. Yeni öğrenme periyodundaki bebekler ise fakat tüm sesleri gerçek ve pak olarak duyarlarsa gerçek olarak konuşmayı öğrenebilirler.
Bebeklerde fark edilerek düzeltilmeyen işitme kayıpları konuşma ve lisan gecikmesine, konuşmanın bozulmasına, duygusal ve toplumsal sorunlara, okul muvaffakiyetinin düşmesine neden olur. Teşhis geciktikçe olumsuz sonuçlar da artar. Bu nedenle işitme kaybı olan bebeklerde en kısa vakitte düzeltici tedbirler alınmalıdır.
Konuşma Gelişimi
Normal işiten bebek;
- Altı haftada insan sesine farklı reaksiyon vermeye başlar,
- Altı aylıkken lisanı modül parça hafızasına kaydetmeye başlamıştır,
- İlk yıl etraftan gelen sesli uyaranları ve lisanı öğrenmekle geçer, sözleri, cümleleri anlamaya başlar,
- Bir yaşından sonra söz haznesi açısından aşikâr bir seviyeye gelir, konuşmaya başlar.
İlk yıl boyunca işitme yolları boyunca beynin farklı bölgelerindeki hudut hücreleri olgunlaşır işitsel uyaranlara paralel olarak beyindeki hudut hücreleri ve işitme ile ilgili bölgeler ortasında çok sayıda yeni hudut irtibatları oluşur. İşitsel uyaranların duyulmaması bu nörolojik gelişimi de bozar, kaybın yerine konmasında gecikme ise geri dönüşü güç sorunlara neden olabilir. Bu nedenle işitme kaybının mümkün olan en erken vakitte saptanması ve uygun prosedür ile işitmenin dolayısı ile konuşma ve lisanın hakikat gelişimi sağlanmalıdır.
İşitme Kaybının Derecesi
Erişkinlerde 20 dB’e kadar olan işitme düzeyleri olağan kabul edilirken bebek ve çocuklarda 15 dB in üzerindeki işitme düzeyleri işitme kaybı olarak kıymetlendirilmektedir.
İşitmeye bağlı lisan gelişimini etkileyen en önemli faktörler;
- Kaybın derecesi,
- Kaybın tipi ve tuttuğu frekanslar,
- Kaybın ilerleyici olması,
- Tanı vakti,
- Tedaviye başlanma vakti,
- Alınan eğitim,
- Çocuğun zekası,
- Ailenin yaklaşımıdır.
Çok Hafif Derecede İşitme Kaybı (15-30 dB)
Konuşma ve lisan üzerine çok az tesir yapar, hafif lisan gecikmesi, hafif konuşma bozukluğu ve hafif öğrenme zahmetine neden olur. Okul devrinde dikkat dağınıklığı, derslerde başarısızlık üzere sonuçları olabilir. Sesli harfleri rahat duyarken “S, Z” üzere sessiz harfleri duymakta zorlanırlar. Bu seviyedeki kayıplar fark edilemeyebilir.
Hafif Derecede İşitme Kaybı (30-50 dB)
Tüm sesleri duymakta zorlanırlar, konuşulanı tam olarak anlamak için aygıta gereksinimleri vardır. Konuşmada gecikme, lisan gelişiminde gecikme, konuşmada bozulma, öğrenme zahmeti olur. Söz haznesi hudutlu kalır, cümlelerde yanılgı yapar.Konuşmalarını anlamak zordur.
Orta Derece İşitme Kaybı (50-70 dB)
Konuşma ve lisan yardımsız gelişemez. Erken aygıt uygulaması ve özel eğitim gerekir. Önemli konuşma sorunu olur.
İleri-Çok İleri İşitme Kaybı (70 dB üzeri)
Cihaz olmadan sesleri duyamazlar. Önemli konuşma ve lisan sorunu vardır. Konuşmadaki ritmi algılayamazlar. Öğrenme sorunu ciddidir, özel eğitim olmadan lisan öğrenemezler. Konuşmaları monotondur.
Tanı
Yeni doğan ve bebeklerde işitme kaybı 1000 canlı doğumda 1 ila 3 ortasında görülmektedir. İşitme kaybı riski taşıyan bebeklerde yapılan taramalarda lakin yarıya yakını uygun vakitte tespit edilebilmektedir. Kayıpların hayatın birinci 3 ayı içinde tespit edilmesi ve en geç 6 aylık olana kadar uygun formülle işitmenin sağlanması kritiktir.
Yeni doğanlarda işitme taraması protokolleri giderek yaygınlaşmaktadır. Bu alanda teşhis ve vaktinde tedavi oranlarını artırmak için bayan doğum uzmanlarının, pediatri uzmanlarının, aile tabiplerinin, hemşire ve ebelerin ve toplumun mevzu ile ilgili farkındalığının artırılması gereklidir. Tüm yeni doğanlarda işitme taraması yapılması gerekmekle bir arada bilhassa kimi risk faktörlerinin varlığında işitmenin çok dikkatli olarak kıymetlendirilmesi gerekir.
Bunlar;
Yeni doğan periyodunda (0-28 gün)
Ailede çocuklukta işitme kabı hikayesi olanlar
Gebelik sırasında kızamıkçık, sifilis, Toksoplazma, Sitomegalovirüs, Herpes virüsü enfeksiyonu hikayesi
Kulak anomalileri, baş anomalileri olması
Doğum yükünün 1500 gramın altında olması
Kan değişimi gerektirecek seviyede yenidoğan sarılığı olması
Gebelikte işitme kaybı yaptığı bilinen ilaçların kullanılmış olması
Menenjit hikayesi
Beş günden uzun teneffüs aygıtına bağlanma hikayesi
Doğumda APGAR skorunun çok düşük olması
İşitme kaybı ile gittiği bilinen sendromların bulgu ve belirtilerinin varlığı
29 Gün – 2 Yaş periyodunda tekrar kıymetlendirme gereken durumlar
Çocukta işitme azlığından şüphelenilmesi, konuşma, lisan gecikmesi
Menenjit üzere işitmeyi etkileyebilecek hastalık geçirmesi
Önemli baş travması geçirmesi
İşitme kaybı ile giden sendromların bulgularının çıkması
İşitme kaybı yaptığı bilinen ilaçlarla tedavi hikayesi
Çok sık ya da 3 aydan uzun periyodik ortakulakta sıvı birikimi
29 Gün- 3 Yaş ortası 6 ayda bir nizamlı denetim gereken durumlar
Ailede kalıtsal işitme kaybı olması
Rahim içi enfeksiyonlar (kızamıkçık, sifilis, Herpes vb.)
İşitme hududunu tutabilen nörolojik hastalıklar
İşitme Kaybı Sınıflandırılması
İletim tipi & Sensörinöral tip
Kalıtımsal (%70 Sendromla birlikte değildir)
-
Doğumsal
-
Sonradan olan
Kalıtımsal olmayan
-
Doğumsal
-
Sonradan olan
Kalıtımsal olmayan işitme kaybı nedenleri:
Enfeksiyonlar
-
Kızamıkçık
-
Kızamık
-
Kabakulak
-
CMV
-
Çiçek poliomiyeliti
-
Herpes
Doğum sırasında oluşan nedenler
Sarılık (bilirubin yüksekliği)
İşitmeyi etkileyen (ototoksik) ilaçlar ve kimyasal maddeler
Travmalar
Gürültü
Kızamıkçık: Kalıcı immünite bırakmaz, gebelik öncesi aşılanma önerilir.
Kabakulak: En sık çocukluk çağı sensörinöral işitme kaybı nedenidir, %80 tek kulağı meblağ.
Toksoplazma: Parazitli mesken hayvanları ile temas ile geçer. %90 doğumda bulgu yoktur. İşitme kaybı oluşur.
Menenjit: Sonradan oluşan işitme kayıplarının en sık nedenidir. H. Influenza en sık etkendir.
İşitme Kaybının Tanısı
Hikaye
-
Aile hikayesi
-
Gebelik kıssası:İşitme organı 3-20. haftalar ortasında oluşur. Bu devirdeki enfeksiyonlar bilhassa kritiktir.
-
Doğum hikayesi
-
Çocuğa ilişkin kıssa:Geçirilen hastalıklar, travmalar, kullanılan ilaçlar
Muayene: Dış kulak, orta kulak problemlerinin teşhisinde manalıdır.
İşitme değerlendirmesi
Sese tepki verme
-
Sıçrama (Moro refleksi): 85 dB üzeri sese kol ve bacaklarda hareket formunda oluşan reflekstir. Dört aydan sonra azalır.
-
Göz kırpma: Yüksek ses verildiğinde göz kırpma yeni doğanda bile vardır
-
Sesle hareketlerde duraklama
-
Sesin geldiği tarafa bakma: 6-9 ay
-
Adına tepki verme: 10 ay
-
Sözlü komutlara tepki: 12 ay
İşitme Testleri
Sübjektif testler
-
Oyun odyometrisi: 3,5 yaştan sonra yapılabilir
-
Odyometri: 5 Yaştan sonra
Objektif testler
-
Timpanometri
-
Akustik refleksler
-
Beyin sapı odyometrisi (BERA)
-
Oto akustik emisyonlar (OAE)
Laboratuar Testleri
-
Kan analizleri: Enfeksiyon araştırma
-
Genetik testler
-
Vestibüler testler
Radyolojik değerlendirmeler
Yeni doğan İşitme Taraması Protokolü
Amaç: İşitme kayıplarını birinci 3 ay içerisinde tespit ederek en geç 6 aylıkken aygıt uygulamasına başlayabilmektir. Tüm yeni doğan bebeklerin bir protokol çerçevesinde kıymetlendirilmesi gerekir.
Normal Ortamdaki Bebekler İçin Protokol
- 24–48 Saatlikken: Oto Akustik Emisyon (OAE) tarama testi ile işitmenin kontrolü
- Bu testte olumlu cevap alınamayan bebeklerde: 1. ayda tekrar OAE tarama test
- Birinci ayda da tarama testinde olumlu karşılık alınamayan bebeklerde: 2. ayda tekrar OAE tarama testi
- İkinci ayda da testten olumlu yanıt alınamıyorsa: Tanıya yönelik test paneli:
- Timpanogram + Beyin sapı odyometrisi (ABR) + Transient evoked oto akustik emisyon (TEOAE)
Yeni Doğan Ağır Bakım Servisine Yatışı Yapılmış Olan Bebekler İçin Protokol
- Taburcu olmadan evvel: ABR tarama testi
- Bu testten olumlu karşılık alınamayan bebeklerde: 1. ayda Tanısal ABR testi
- Tekrar olumlu karşılık alınamayan bebeklerde: 3. ayda Tanıya yönelik test paneli
