ÇOCUKLARDA HİPER TANSİYON NEDİR?
Hipertansiyon kolay olarak yüksek kan basıncı demektir. Kan basıncı, hastaya ilişkin özellikler (yaş, cinsiyet, ırk gibi) ve…
Fiziksel durumdan (istirahat, efor gibi) etkilenen bir parametredir. Bu nedenle de olağan kan basıncı pahalarını belirlemek gerçekte epeyce güçtür. Çocuklarda erişkinlerden farklı olarak yaş grublarına nazaran tansiyonun olağan bedelleri değişkenlik göstermektedir. Kan basıncı birebir birey içinde ve bireyler ortasında farklılık gösterir. Bu nedenle bireyin kan basıncı (kan basıncının sfingomanometre ile farklı başka vakitlerde en az 3 kere ölçülmesi) ortalaması alınarak belirlenmelidir. Hipertansiyon kalp hastalıkları için ana bir risk faktörüdür. Şayet tedavi edilmezse beyin deveranı, kalp, damar, göz ve böbrek hastalıkları için önemli hastalık ve vefat oranlarında artışa sebep olur. Bir sefer teşhis yapılıp tedavi başlanırsa artan kan basıncı düşürülebilir, kalp ve kalp sirkülasyon sistemindeki hastalık riski azaltılabilir.
Kan Basıncı Nasıl Oluşur?
Kan basıncının damar sistemiyle yakından bağlantısı vardır. Kan damarları kalpten çıkıp, tüm organlara ve hücrelere yayılırlar. Elastik bir tüpe benzeyen kan damarları bir ağacın kısımları yahut karayolları haritasındaki yollar üzere, giderek incelerek, tüm bedene dağılırlar. En küçük damarlar lakin mikroskop altında görülebilirler. Bu damarlar organlara beden için gerekli oksijen ve besin hususları ile kan hücrelerini taşırlar. İşte bu damarların büzülmesi yahut genişlemesi ile kan basıncı yükselir yahut düşer.
Kan basıncını oluşturan sistemler aşağıda sayılmıştır;
A. Kan damarlarına giren kanın suratı,
B. Damarın çapı,
C. Damar duvarının kayganlığı, sertliği, elastikiyeti,
D. Kanın yoğunluğu ve ölçüsü.
Hipertansiyonun Yaygınlığı Nedir?
Çocuklarda tansiyon yüksekliği toplumda yaygın bir kanı olan ‘ÇOCUKLARDA TANSİYON OLMAZ’ düşüncesinin bilakis sık görülür. Bunu tespit edebilmek için çocuklarda muayenenin bir modülü olarak kesinlikle tansiyon her çocuk hastada ölçülmelidir.
Hipertansiyonu Olan Bireylerde Hangi Yakınmalar Oluşur?
Kan basıncımız olağanın üzerinde seyretmeye başladığında, yani hipertansiyon rahatsızlığı geliştiğinde en sık lisana getirilen yakınmalar bilhassa ense bölgesinde ağırlaşan, rahatsızlık verici bir baş ağrısı, kulaklarda çınlama, başta bir dolgunluk hissi, baş dönmesi, ayaklarda ödem, çarpıntı, kalp atışlarının kuvvetli olarak hissedilmesi, görme sorunları, havale geçirme, karın ağrısı üzere yakınmalardır. Fakat bu şikayetler ekseriyetle gözardı edilir ve uzun sürmediklerinden önemsenmezler. Ayrıyeten yakınmalar kan basıncı yüksekliği ile çok da yanlışsız orantılı değildirler. Çocuklarda tansiyon yüksekliği dikkat edilmez ve teşhis ve tedavisinde geçikilirse ileriki yaşlarda göz bulguları, böbrek yetmezliği ve kalpte problemlerle karşımıza çıkabilir.
Hipertansiyon Riskleri Nelerdir?
Hipertansiyon önemli bir durumdur. Hipertansiyon, kendi başına öldürücü değildir; ancak tedavi edilmediğinde hipertansiyonun sonuçları öldürücü olabilir. Hipertansiyon kalbi zorlayarak kalp yetmezliğine neden olabilir. Üstelik ateroskleroz ve bunun yol açabileceği iskemik kalp hastalığı (belli bir bölgede kan akımının kesilmesi nedeniyle oluşan süreksiz kansızlık sonucu dokuların hava alamaması) riskini kıymetli ölçüde arttırır. Buna ek olarak; hipertansiyonlu hastalar kanama ve beyindeki kan damarlarının trombozuna (pıhtıyla tıkanmasına) diğerlerinden daha kolay yakalanırlar. Hipertansiyon ayrıyeten koroner arter hastalığına da büyük katkıda bulunur ki, bu hastalık endüstrileşmiş toplumlarda ölümlerin en önemli nedenlerinden biridir. Bahsettiklerimizin hepsi tedavi edilmeyen hipertansiyonun sonuçları olup hipertansiyona bağlı morbidite (hastalık), mortalite (ölüm) büyük bir kısmını oluşturur.
Hipertansiyon Gelişiminde Tuzun Ve Böbreklerin Önemi
Hipertansiyon gelişiminde, tuzun çok büyük ehemmiyeti vardır. Birtakım insanlarda, böbreğin tuz (NaCl) atma kapasitesi sonlu olabilir ve gereğinden fazla tuz alınması, hipertansiyonun ortaya çıkmasına yahut hipertansiyonun tedavisinde başarısızlığa yol açabilir. Gerek hayvan deneyleri gerekse beşerler üzerinde yapılan çalışmalar, hipertansiyon gelişiminde, tuzun rolünün olduğunu ispatlamıştır.Böbreklerin hipertansiyon gelişimindeki rolü çok kıymetlidir. Hipertansiyonu olan bir hastada olasılıkla bir böbrek hastalığı vardır. Bu nedenle, tüm hipertansif hastalar böbrek hastalıkları tarafından incelenmelidir. Bu maksatla, kolay bir idrar incelemesi bile birçok vakit kafidir. Hipertansiyonu olan bir hastada, böbrek hastalığının saptanması, böbrek hastalığının erken teşhisine ve tedavisine de imkan sağlar. Aslında böbrek hastalığına bağlı bir hipertansiyon kelam konusu ise, böbrek hastalığı tedavi edilmeden hipertansiyonun denetim altına alınması çok zordur. Kimi durumlarda, hipertansiyon da böbrek hastalığına yol açabilir; “hipertansiyon mu evvel olmuştur böbrek hastalığı mı evvel olmuştur” bunu ayırmak sıkıntı olabilir. Bu durum, motamot “tavuk mu evvel olmuştur yumurta mı evvel olmuştur” ayırımı üzere karmaşık bir hal alabilir.
Hipertansiyonun Bedene Verdiği Zararlar
İnsan bedeninde, tüm organ ve dokuları besleyen damarlar bulunur. Hipertansiyon, kan damarlarında basıncın artması durumudur. Evimizdeki musluklara suyu taşıyan su borularındaki üzere bir basınç, tüm damarlarda mevcuttur. Nasıl su borularında basınç artışı, tıkanma ve patlamalara yol açarsa, hipertansiyon da damarlarda patlamalara ve tıkanmalara yol açar. Tüm organ ve dokularda damar olduğu için hipertansiyon tüm bedeni etkileyebilir. Hipertansiyondan en çok etkilenen organlar; kalp, beyin, böbrekler, büyük atardamarlar ve gözlerdir. Hipertansiyon bu organları etkileyerek kalıcı sakatlıklara ve ölümlere yol açabilir.
Hipertansiyonun bedene verdiği en önemli ziyanlar, aşağıda özetlenmiştir:
1. Kalp yetmezliği, kalp büyümesi, kalbi besleyen damarlarda daralma (koroner arter darlığı), kalbi besleyen damarlarda tıkanma (kalp krizi)
2. Beyin kanaması, felç, beyin damarlarında daralma ve tıkanma
3. Böbrek yetmezliği, böbrek işlevlerinde bozulma
4. Görme azalması ve körlük
5. Büyük atardamarlarda genişleme, bu genişlemelerin yırtılması, bu damarlarda tıkanma. Bunların sonucu, kangren yahut ani kanamalara bağlı vefat gelişir.
Hipertansiyon tedavi edilebilir bir hastalıktır ve kâfi tedavi ile bu ziyanlar minimuma indirilebilir. Bu ziyanları minimuma indirebilmek için hastalarımızın Sık Yapılan Yanlışlar kısmını kesinlikle okumaları gereklidir. Hipertansiyon vaktinde teşhis edilip, uygun formda tedavi edilirse, üstte sayılan hastalıklar ve bunlara bağlı vefatlar önlenebilir.
Kan Basıncı Nasıl Ölçülür?
Kan basıncı cıvalı, aneroid ve elektronik aygıtlar olmak üzere üç çeşit aygıt yardımıyla ölçülür. Klasik usul, cıvalı ve aneroid dediğimiz havayla ölçülen aygıtlardır. Klasik usul ile ölçüm kısaca şu formda yapılır. Kol giysisi omuza kadar sıvanır, üst kol tansiyonun aletinin manşon diye tabir edilen, içinde şişen lastik olan kısmıyla sarılır. Bu kısım lastik bir tüp ile asıl aygıtın manometre denilen kısmına bağlıdır. Bu kısımdan hava verilerek koldaki manşonun içindeki lastik kısım şışırilir. Steteskobun diyaframı hiç vakit kolluğun altına yerleştirilmemelidir.Bu şışırme süreci, tansiyon aleti nabız kaybolduktan sonra 30-40 mmHg daha şişirilir. Bu düzey genelde kol atardamarı içindeki kanın aşağı akmasını engelleyen düzeydir. Bu sırada dinleme aletinin uç kısmı çabucak dirseğin üzerinde bulunan atardamarın üzerine yerleştirilmiş olmalıdır. Daha sonra manometrenin yanındaki düğme yavaş yavaş gevşetilerek, havanın yavaşça boşaltılması sağlanır. Damarın üzerindeki basınç azalmaya başlar. Kanın damar içinde akmasını sağlayan düzeye gelindiği vakit kalp atımları üzere ses duyulmaya başlanır. İşte birinci duyulan ses sistolik, yani büyük tansiyonu gösteren düzeydir ve manometrenin üzerindeki kadrandan okunur. Havanın indirilmesi sürecine devam edilir. Bir müddet sonra ses duyulmaz olur. Kaybolduğu nokta ise küçük tansiyon yani diyastolik tansiyondur. Kadrandan okunarak kaydedilir.
Tansiyon ölçümü için genel kurallar
• Tansiyon, ülkü olarak sakin ve sessiz bir ortamda, dinlenmiş ve sakin iken ölçülmelidir. Son 15 dakika içinde sigara, çay üzere kan basıncını etkileyebilecek şeyler almamanızda fayda vardır,
• Kan basıncı ölçülecek kolunuz çıplak olmalı, kolunuzu sıkan giysiler giymemelisiniz,
• Manşon kalp hizasında olmalı, gerekirse kol alttan yastık üzere bir cisimle desteklenmelidir,
Hipertansiyon Hastası Nasıl Beslenmeli?
Hipertansiyon hastalarında tuz kısıtlaması ile tansiyon hastalarının yaklaşık üçte birinde kan basıncı kıymetlerinde düzelme sağlanabilir. Bu yüzden diyette tuz kısıtlaması ehemmiyet taşır. Kişinin kilo fazlalığı varsa ülkü kilosuna erişip o kiloda kalacak halde diyet yapması, eşlik eden kan yağlarında ya da şekerde yükseklik mevcutsa o vakit ilgili rahatsızlıklara yönelik diyet uygulaması gerekmektedir.
Tedavi
Hipertansiyon tedavisinde temel maksat, gaye organ hasarını önleyerek sakatlık ve vefatları azaltmaktır. Öncelikle mevcut olan öteki kardiyovasküler risk faktörleri ve gaye organ hasarları tedavi edilmelidir. Sekonder hipertansiyon olan hastalarda yani hipertansiyonu öteki bir hastalığa bağlı olan hastalarda hipertansiyona yol açan hastalık tedavi edilmelidir.Hipertansiyonun nedeni saptanamaz ise kan basıncı, hastaların ömür tertibi değiştirilerek yahut ilaçla düşürülmelidir. Hastalarda hayat tertibinin değiştirilmesi (ilaçsız tedavi) katiyetle ihmal edilmemelidir. Tansiyon yüksekliği saptanan çocuk hastalar kesinlikle çocuk nefroloji merkezine başvurmalı, nizamlı denetimlere gitmelidir