Pek çoğumuz nefes alıp verirken burnumuzu mu yoksa ağzımızı mı kullandığımıza dikkat etmeyiz. Doğum sırasında anne karnından çıkartılarak ağlama ile birlikte birinci nefesimizi almamızdan itibaren karşılaştığımız pek çok etken bizim teneffüs alışkanlığımızı belirler. Birçoğumuz ağızdan alınan nefesle daha çok oksijen alınabildiğini bile düşünebiliriz. Ağız teneffüsü zararsız ve selim bir durum üzere görünmesine rağmen, aslında en doğal ve sıhhatimiz için en uygun teneffüs hali burun solunumudur.
Sürekli ağız teneffüsü sıhhat meselelerine yol açıyor
Burun sayesinde alınan nefes, akciğerlere ulaşmadan evvel ısıtılır, nemlendirilir ve temizlenir. Burnumuzun bu arıtma ve iklimlendirme fonksiyonları akciğerlerimiz ve genel sıhhatimiz için çok kıymetlidir. Şayet burun teneffüsü yapılamıyorsa yahut bir halde burunun fonksiyonunu engelleyen bir bozukluk varsa, daima yahut devirler boyunca yapılan ağız teneffüsü birtakım sıhhat problemlerine yol açabilir.
Burun, dışarıdaki soğuk ve kuru havayı akciğerlere uygun hale getirir. Ağız teneffüsü ise atmosfer havasının şartlarını değiştirmeden alınan havanın direkt boğaz ve akciğerlere ulaşmasına neden olur. Halk ortasında ?burun etleri? diye bilinen, bizlerin ?konka ?adını verdiğimiz, burun boşluklarının yan taraflarında bulunan oluşumların bu hususta çeşitli vazifeleri vardır. Buruna giren hava, konkaların ortasından geçer. Bu geçiş bir vakit aldığından bu müddette burundan alınan hava ağızdan alınan havaya nazaran daha tesirli olarak ısıtılır. Ayrıyeten tekrar bu yapıları oluşturan hücrelerin üzerinde bulunan ince titrek tüyler sayesinde etraf havasında bulunan tozlar, polenler ve bakteriler filtre edilirler. Burada yapışkan özelliği bulunan salgılar da (mukus örtüsü) havada bulunan alerjen ve mikropların büyük çoğunluğunu meblağlar ve akciğere gitmelerini önlerler.
Sağlıklı bir bebeğin teneffüs biçimini izlediğinizde her vakit burnunu kullandığını; burnu tıkandığında ise ağlayarak bizi uyardığını, açıldığında ise tekrar burundan nefes alıp verdiklerini görürsünüz. Ayrıyeten karın bölgesi de her soluk alışta dışarıya hakikat bombeleşir. Bu teneffüs hali içgüdüseldir, öğrenilmemiştir ve en doğal olan teneffüs biçimidir. Derin nefes alındığında diyafram kası kasılarak akciğerlerin genişlemesine katkıda bulunur ve bu nedenle karın dışarıya hakikat bombeleşir. Şayet sığ ve yetersiz soluk alıp verme süreci yapıyorsak bu durum gerçekleşmez. Burun teneffüsü ayrıyeten derin soluk alabilmemize de yardımcı olur. Ağız teneffüsü yapanlarda yardımcı teneffüs kasları da devreye girer. Bu kasların çalışması, bilhassa çocuklarda duruş (postür) bozukluklarına neden olabilir.
Burun bakteri, toz ve alerjenleri 15 dakikada, akciğerler ise 60- 100 günde temizler
Normal kurallarda bir insan günde 10 bin ila 20 bin litre hava solur. Bunu günde yaklaşık 28 bin kere soluk alıp vererek yaparız. Bu kadar hava içerisinde alınabilecek bakteri, toz ve alerjenler çeşitli hastalıkları tetikleyebilirler. Gözle bile görülemeyen, fakat birikerek çeşitli meselelere neden olabilen bu zerreciklerin burundan temizlenmesi 15 dakika içerisinde olurken, akciğerdeki hava keseciklerinden (alveol) temizlenmeleri 60 ila 120 gün sürer. Bu durum çeşitli infeksiyonlar, astım ve kimi kronik akciğer hastalıklarının öncüsü olabilir.
Yine burundan verilen hava içerisindeki nem de tutularak bedenden nem ve sıvı kaybı önlenir.
Ağızdan nefes alıp verme ile bedenden karbondioksit ile birlikte nem de kaybedilir ve bu durum sıvı kaybına yol açar. Bu durum, bir bardak yahut cam üzerinde ağız ve burundan verilen nefesle oluşan buhar kıyaslayarak gözlemlenebilir.
Burun tıkanıklığı her şartta hastalık belirtisi olmayabilir.
Bazı burun tıkanıklıkları olağan kabul edilebilir. Burun teneffüsü sırasında, bir tarafın kısmi olarak tıkalı olması sık karşılaşılan bir durumdur. Bir taraf az çalışırken öteki taraf rahattır. Fakat 3-4 saat sonra tıkalı olan tarafın açıldığını, bu sefer öteki tarafın tıkandığı fark edilir. Bu durum burun döngüsü ?nazal siklüs? dediğimiz olağan burun çalışmasının bir göstergesidir. Fakat yürüme ve koşma üzere rastgele bir fizikî aktivite sırasında her iki burun deliği de açılmalı ve bedene hava girişi artabilmelidır. Gece yatıldığında da ekseriyetle altta kalan taraftaki burun deliği tıkanır, üstte kalan ise açıktır. Bundan diğer hamileliğin belli devirlerinde annelik hormonlarına bağlı bedende su tutulumu ve ödem oluşur. Bu durumda da oluşan burun tıkanıklığı hamileliğin sona ermesiyle düzelir. Bunların dışındaki burun tıkanıklıkları, yani ataklar halinde gelen yahut daima olanlar, tedavi gerektirebilecek kimi burun problemlerinin belirtisi olabilirler.
Ağız teneffüsü yapanlarda diş çürükleri ve dişeti problemleri daha fazla görülür.
Astım hastalarının hasta olmayanlara nazaran 3-4 kat daha fazla teneffüs yaptığı bilinmektedir. Böylece akciğerlere ulaşan alerjen daha fazla olacaktır. Burun teneffüsü yapıldığında ise akciğerlere giren alerjen ölçüsü bariz olarak düşecektir ve hasta atağı tetikleyen nedenlere daha az maruz kalacaktır. Burun sıkıntıları olan hastalarda, bu nedene bağlı olarak astıma benzeyen klinik görülebildiği bilinmektedir. Bu durumda bronşlara ulaşan havanın değişkenliği nedeniyle tıkanmalar yaşanabilmektedir. Bu duruma rinobronşial sendrom adını veriyoruz.
Burun teneffüsü sayesinde ağız teneffüsüne nazaran daha derin nefes alınabilir. Bu durumda akciğerlerden kana geçen oksijen ölçüsü daha fazla olur. Böylece bedenimize dağılan deveran sisteminin taşıdığı oksijen de fazlalaşır. Bu nedenle azalan iş yükü sayesinde kalbin suratı yavaşlar, yükü azalır. Vücudun gücü, dayanıklılığı artar.
Ağız teneffüsü sistemsiz ve istikrarsız bir teneffüs biçimiyken, burun teneffüsü beden sıhhatine bir ritim ve nizam getirir. Burun tıkanıklıklarının tedavisi üzerine pek çok kaynak bulunmasına rağmen pek azında burun teneffüsünün değerine değinilmiştir. İnsanların kimileri fark etmeyerek ağız teneffüsünü alışkanlık haline getirmişler, kimileri ise daha uygun olan burundan soluk alıp verme sürecini gerçekleştirmektedirler. Ağız teneffüsünün sıhhat üzerine olumsuz tesirleri vardır ve herkes kesinlikle burundan soluk alıp vermeyi öğrenmeli, sağlamalıdır. Burun teneffüsünün kıymeti hayatidir ve aileler çocuklarına burun teneffüsünün değerini anlatmalı, burundan nefes alıp vermeyi öğretmelidirler. Bu nedenle geçmeyen burun tıkanıklığı olan hastalar bunun nedenini araştırması için muklaka bir KBB Uzmanına danışmalıdır.
