Genel sınıflandırma
Nöroşirurjinin değerli bir hastalık kümesini beyin tümörleri oluşturmaktadır. Genel olarak beyin tümörlerini malign (kötü huylu) ve benign (iyi huylu) olarak sınıflandırabiliriz.
I-Malign Tümörler
A-Glial Tümörler:Beynin en sık görülen tümörleridir. Beyin kanserlerinin birçoklarını bunlar yapar. Denetimsiz çoğalma özelliği olan hücreleri içerir. Süratle büyüyüp etraflarındaki sağlıklı dokunun içine uzanır, çok ender de olsa omuriliğe, hatta bedenin öbür organlarına da yayılabilirler. Evrelendirmesi dört kümede yapılır. Evre I ve Evre II “düşük evreli” olarak isimlendirilirken, Evre III (anaplastik astrositom) ve Evre IV (glioblastoma multiforme) ise “yüksek evreli” kabul edilir. Bu kümedeki kimi öteki tümörler; ependimom, medulloblastom, oligodendrogliomdur. Sağkalım müddetleri, patolojık evreleme, radyoterapi, kemoterapi alıp almama durumu, yaş ile alakalıdır. Düşük evreli glial tümörlerde sağkalım müddeti uzundur. Düşük evreli tümörler yüksek evreli tümörlere dönüşebilir. Yüksek evreli gliomlar için ortalama hayatta kalma bahtı çok daha kısadır.
B-Metastatik beyin tümörleri: Vücudun öbür yerindeki bir tümörün beyne yayılması sonucu gelen tümörlerdir. En fazla akciğer, göğüs, kalın bağırsak, mide, cilt ya da prostattan kaynaklanırlar. Lakin bazen köken aldığı organ saptanamayabilir. Onkoloji kliniklerinde teşhis konup, tedavi hedefiyle yatırılmış hastaların %20-40’ında beyin metastazları görülmektedir. Bu oran tüm beyin tümörlerinin %10’unu oluşturur.
Makûs huylu beyin tümörlerinde tedavi seçenekleri; cerrahi teşebbüs, biyopsi, ışın tedavisi, ilaç tedavisi ve radyo-cerrahidir. Tedaviye cevap, tümörün köken aldığı odak, yayıldığı organ sayısı, metastatik lezyon sayısı, hastanın yaşı, ek hastalık bulunup bulunmaması üzere faktörlerle alakalıdır. Bu nedenle sağkalım müddetleri farklıdır.
II-Benin Tümörler
Bunlar ekseriyetle kafatası içinde lakin beyin dokusu dışında gelişen tümörlerdir. Meningiomalar, hipofiz adenomları, kraniofaringiomalar, dermoid ve epidermoid tümörler, hemanjioblastom, kolloid kist, subependimal dev hücreli astrositom, nörinomlar bu kümenin en sık karşılaşılan lezyonlarıdır. Menengiomalar bu kümenin kıymetli bir kısmını olusturur. Öbür organlardaki uygun huylu tümörlerin tersine, yeterli huylu beyin tümörleri bazen hayatı tehdit edecek durumlara neden olabilirler. Kimileri (örneğin menengiomalar) az de olsa makûs huylu tümöre dönüşebilirler. Ekseriyetle etraflarındaki beyin dokusuna yayılım göstermedikleri için ameliyatla tam çıkarılabilme bahtları yüksektir. Lakin az oranda da olsa tekrar ortaya çıkabilirler. Meningiomaların tümüyle çıkarılma durumunda bile 10 yılda %20’sinin tekrarlayabildiği, bilhassa değerli bölgelere yapışık olanlarda cerrahi sonrası komplikasyonların olabileceği bilinmektedir.
Belirtiler
Beyin tümörü olan hastalar baş ağrısı, kusma, bulantı, görme bozukluğu, şuur bozulması, havale geçirme, kol ve bacaklarda güçsüzlük, sonluluk, iştahsızlık, işitmede azalma, unutkanlık, konuşma ve anlamada yetersizlik, yazamama, dengesizlik, el ve ayaklarda büyüme üzere yakınmalardan biri ya da bir kaçı ile başvurabilirler. Baş ağrısı (genellikle sabahları daha şiddetlidir) ve nöbet en sık görülen bulgulardır. Genel olarak ortaya çıkan bulgu; tümörün beyinde yerleştiği yere bağlıdır ve o bölgede oluşturacağı işlev kaybı ile açığa çıkar.
Tanı Yöntemleri
Klinik kıymetlendirme, bilgisayarlı beyin tomografisi (BT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRG) tetkikleri ile ekseriyetle teşhis konur. Tümör hudutlarının ve özelliklerinin daha yeterli tanımlanması maksadıyla bu tetkikler kontrast unsur verilerek te tekrarlanabilir. Kesin teşhis, patolojik incelemeler sonrası konur. Teşhiste yardımcı birtakım tetkikler ortasında direkt baş grafileri, EEG, tüm beden kemik sintigrafisi, hormon incelemeleri sayılabilir.
Tedavi Yöntemleri
Ekseriyetle cerrahi olarak tümörün çıkarılması, beyin tümörlerinin neredeyse tamamı için birinci seçenek olarak düşünülmektedir. Az bir kısmında ise komplikasyon oranının yüksek olması nedeniyle kısmi çıkarım ya da radyoterapi ve takip önerilmektedir. Bilhassa yüksek evreli glial tümörlerde teşhis biyopsi ile katılaştıktan sonra tümör çıkarımı yerine radyo-cerrahi ya da kemoterapi (ilaç tedavisi) uygulanabilir. Beyin sapı yerleşimli benin lezyonların bir kısmı cerrahi olarak çıkarılabilir, bir kısmında ise radyo-cerrahi (Gamma knife, linear accelator=linac) uygulanabilir. Kısaca tümörün malinite derecesi ve yerleşim yeri, hastanın yaşı, genel durumu ve ek sistemik sorunların varlığı, cerrahi karar vermeyi ve cerrahi olarak tümör çıkarımının hudutlarını belirler.
Özetle; günümüzde beyin tümörlerinin tedavisinde genel olarak tümörün patolojik teşhisine nazaran cerrahi, radyoterapi (ışın tedavisi), radyo-cerrahi ve kemoterapi (ilaç tedavisi) usulleri farklı başka ya da birleşik olarak kullanılmaktadır.
Cerrahi Sonrası Mümkün Komplikasyonlar
Cerrahi sonrası olabilecek komplikasyonlar tümörün cinsi, yerleşim bölgesi, hastanın yaşı ve genel durumundan bağımsız değildir. Nöbet, şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma, kanama, mevcut nörolojik durumun daha da berbatlaşması, görme, konuşma ve algılamada bozulma, hidrosefali, ekstremitelerde şişlik, kızarıklık, yara yerinin geç uygunlaşması, enfeksiyon, tromboemboli, birtakım psikiyatrik sıkıntılar, muhtemel ameliyat komplikasyonlarından bazılarıdır. Bu komplikasyonların çoğunluğu ameliyat sonrası tıbbi bakım ile düzelebileceği üzere kimileri (örneğin nörolojik durumun kötüleşmesi) kalıcı olabilir. Bu komplikasyonların bir yahut daha fazlası birebir hastada gelişebilir. Lakin unutulmaması gereken en değerli nokta; beyinde bir tümör varlığında bu tümörün yarattığı sistemik sorunlar sıklıkla hayatı tehdit etmektedir.
Takip ve Öneriler
Tümör benin (iyi huylu) ise ve tamamı çıkarılmışsa ekseriyetle birinci ve altı aylık kontrollardan sonra yılda bir sefer denetim yapılır. Malin (kötü huylu) tümörlerde ise beyin cerrahı, tıbbi onkolog (kanser ilaçları ile tedavi konusunda uzman), radyasyon onkoloğu (kanserin ışın tedavisi konusunda uzman), fizik tedavi ve rehabilitasyon kısımlarının de takipleri göz önünde tutularak denetim vakitlerinin belirlenmesi uygun olur. Kontrolda gerekli tetkiklerin taburcu olunduğu sırada yazılması, hastanın randevularını denkleştirmesini kolaylaştırır. Hastanın takip periyodunda rastgele bir sorunu (baş ağrısı, nöbet, şuur bozukluğu, kol bacakta güçsüzlük v.b.) olması durumunda tedavi olduğu kliniğe, acil servis ya da tedavi oldukları tabibe başvurması gerekir.
Bazı Tanımlar
Benin: Kanser özelliği olmayan, tipik olarak yavaş büyüyen tümör.
Biyopsi: Patolojik incelemede tümör tipini belirlemek hedefiyle tümör dokusundan alınan küçük modül. Mümkünse açık cerrahi yerine stereotaksik cerrahi ile yapılması, daha az komplikasyona yol açabilir.
Burr hole: Kafatasına açılan delik. Kemiği kaldırmak, kanama, abse boşaltmak ya da biyopsi gayesiyle yapılmaktadır.
‘Grade’: Tümörlerin derecelendirmesinde ve kimi özelliklerinin belirlenmesinde kullanılan özel bir tanımlamadır. Örneğin ‘grade’ I, yavaş büyürken, ‘grade’ IV tümör ise en süratli büyüme göstermektedir.
Kemoterapi: İlaçların kanser tedavisinde kullanımı. Ağızdan ya da damar yolu ile verilirler =İlaç tedavisi
Kraniyotomi: Kafatasında bir parça