Beş omur ve omurlar ortası diskler ile birlikte sakrum (sağrı kemiği) üzerinde yerleşen bel bölgesi, omurganın uzunluğundan sonraki en hareketli bölgesidir. Beldeki hareketin büyük çoğunluğunu 4. ve 5. bel omurları ile 5. bel omuru ile sakrum kemiği ortasındaki eklemler oluşturur. Omurlar ortasındaki diskler içi jelatinimsi kıvamlı bir sıvı dış kısmı ise fibrotik bantlardan oluşan liflerden oluşur. Tekrarlayan hareketler, çok zorlanmalar, duruş bozuklukları, ve uygun olmayan durumlarda yapılan fizikî aktiviteler dış kısımdaki anulus fibrozis ismi verilen jenerasyonda yırtılmalara yol açar, yırtılma anulusun iç liflerinden başlayarak dışarıya hakikat uzanır. Bunun sonucunda jelatinöz sıvı husus dışarıya yanlışsız fıtıklaşır ve o bölgedeki bağları zorlar etraftaki dokulara baskı yapar. Hastalık daha da ilerleyince bacağa giden siyatik sonunu sıkıştırır, daha çok genç ve orta yaşlarda görülür. İleri yaşlarda ise bel kireçlenmesi ile birlikte görülür.
Belirtileri nelerdir?
Bel fıtığının en değerli belirtisi bel ve bacak ağrısıdır. Başlangıçta belde yerleşik olan ağrı daha sonra bacağa yayılır. Çoklukla tek taraflıdır. Taraf değiştirebilir yahut iki taraflı olabilir. Belden ya da kalçadan başlayan ağrılar ayağa kadar iner (siyatalji). Bazen hastalar belde ağrı olmadan sırf bacak ağrısı ile gelir. Bazen de yalnızca kalçada hissedilir. Hatta yalnızca ayak bölgesindeki ağrılar ile de kendini gösterebilir. Ani bir zorlanma ya da zıt hareket yoksa ağrı daha evvel birkaç kere tekrarlamıştır, tedaviyle yada tedavisiz düzelmiştir. Hastada ayrıyeten bacakta uyuşma, bel hareketlerinde kısıtlanma görülür. Öksürme, hapşırma, uzun periyodik oturma, araba kullanma, öne hakikat eğilme, ağrıyı arttırır. Skolyoz ismi verilen belin bir tarafa yanlışsız eğilmesi sık rastlanan bir bulgudur.
Ağrı hafif, orta yahut şiddetli olabilir. İleri olaylarda bacak kaslarında erime, incelme, bacakta üşüme olabilir. Çok nadiren bacaklarda bilhassa iç taraflarda (iki taraf) his kusuru ve idrar yapamama yahut idrar kaçırma görülür. Bu durumda hasta ivedilikle ameliyata sevk edilmelidir.
Teşhis nasıl konur?
Çoğu hadisede hastanın görünümü, hastanın tabiri, kolay bir muayene kesin teşhis koydurur. Lakin hastalığın formunu belirlemek ve öteki hastalıklardan ayırt etmek için laboratuvar tetkikleri, düz röntgen, tomografi, MRI gerekebilir. Lakin artık günümüzde bel fıtığından şüphelendiğimiz olaylarda muayene ve sonrasında lomber MRI kesin teşhis için kâfi olmaktadır. Kesin teşhiste düz röntgen ve tomografi artık bırakılmış üzeredir. MRI çekilmesi sakıncalı olan bireylere tomografi tercih edilebilmektedir.
Bel fıtığından korunmak mümkün müdür ?
İyi bir kas yapısı, kaslar ortasında istikrar duruş eğitimi ve riskli hareketlerden kaçınma bel fıtığından korunmada kısmen yardımcıdır. Temel değerli olan bir defa bel ağrısı olan şahısta bunun tekrarlarının önlenmesidir.
Bel fıtığının tedavisi nasıldır ?
Kesin yatak istirahati, hastanın en rahat ettiği konumda ve düzgün bir yatakta olmalıdır. Lakin sırt üstü yatamayan şahıslar en çok nasıl rahat ediyorsa o durumda yatmalıdır. Yatak sert ve düzgün olmalı beden tartısı ile çökmemelidir. Sırtüstü uzanıp bacakların altına yastık koymak en âlâ dinlenme halidir. Ayrıyeten baldır bir koltuk üzerine konur ve sırt üstü yatarak dinlenmek mümkündür. Münasebetiyle tedavide en az 10 gün kesin yatak istirahati kuraldır.
Ağrı kesici, kas gevşetici, ilaçlar yararlıdır. Kronikleşmiş hastalarda antidepresan ilaç kullanılmalıdır. İşlevsel skolyoz (omurganın yana eğriliği) varsa korseleme gerekebilir. Tedavide uygun bir korse seçimi de değerlidir. Korseler bilindiği üzere çelik balenli olanlar ve lastik biçimi olanlar diye iki çeşittir. Yüzeysel ve derin ısıtıcılar, düşük frekanslı akımlar ve traksiyonla uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları da tedaviye yardımcıdır.
Egzersizler, bel fıtığının birinci ve orta devirlerinde önerdiğimiz uygulamalar değildir. Antrenmanlar için tez edilmemeli. Ağrılar düzeldikten ve klinik tablo yerine oturduktan sonra kronik periyotta yapılmalıdır. Çünkü birinci periyotlarda kesin istirahatin yerini hiç bir şey tutmaz. Daha sonraki periyotta yapılan idmanlar bel kaslarının kuvvetlenmesi ve bel eklemine düşen yükün azalması açısından faydalıdırlar. İdman programları ile bir arada yüzme de önerilen bir durumdur.
Bel fıtığında ameliyat
Bel fıtığında ameliyat durumu en son düşünülen tahlil olmalıdır. Lakin bel fıtığı ile birlikte idrar kaçırma varsa, düşük ayak üzere ani gelişen motor bir kayıp varsa ya da omuriliğe önemli bası oluşturan bir tablo kelam konusu ise beklenmeden ameliyat düşünülmelidir.
