Belimiz bedenimizin yükünü taşıyan, yükü kalçadan bacaklara aktaran ve tıpkı vakitte günlük aktivitemiz içerisinde gövdemizin hareketli olmasını sağlayan bir yapıdır. Belimizde 5 adet omur ve bu omurları birbirine bağlayan kıkırdak yastıkçıklar (disk), eklem yapıları ve bunlara dayanak olan yumuşak dokular bulunur. Bel omurları, harekete katkısı ve yük taşıma özelliğinin yanında omurganın öteki kısımları üzere omurilik ve hudut köklerine koruyuculuk misyonu yapar. Bel omurlarının içerisinden bacakların kas denetimini sağlayan, bacakların duyusunu taşıyan ve idrar, gaita ve seksüel işlevlerin denetimini sağlayan sonlar geçer.
Bel Ağrısının Nedenleri
Belde yer alan omur, disk ve yumuşak dokularda gelişen rastgele bir olay bel ağrısına neden olabilir.
Bel ağrısı, günümüzde bireyin günlük aktivitesini kısıtlayan en değerli nedenlerden birisidir. Tüm dünyada nüfusun yaklaşık %80’inin ömürlerinin rastgele bir devrinde en az bir sefer bel ağrısı atağı geçirdikleri bilinmektedir. Bel ağrısı gelişmiş toplumlarda görülen kronik hastalıklar ortasında kalp hastalıklarından sonra ikinci sırayı almakta ve cerrahi tedavi yapılan hastalıklar ortasında beşinci sırada bulunmaktadır. Bel ağrısı en sık 20-40’lı yaşlarda görülmektedir. Bel ağrılarını akut ve kronik olmak üzere 2 kümeye ayırabiliriz. Akut bel ağrılarında ekseriyetle ağrı birkaç gün içerisinde azalır ve birkaç hafta sonra büsbütün geçer. Ağrı 3 aydan daha fazla sürerse bu ağrıya kronik (müzmin)bel ağrısı denir. Bel ağrılı hastaların %90’ının yakınması birinci 4 hafta içinde tabiatıyla geçerken fakat %5’i kronikleşir. Birçok bel ağrısında ağrının nedeni hikaye ve klinik muayene ile konur, yardımcı incelemeler ve radyolojik tetkiklerde bir şey bulunamaz.
Bu tip ağrılara genel olarak “Mekanik bel ağrısı” diyoruz.
Bel ağrılarının nedenlerini 2 büyük kümede toplayabiliriz.
1-Kas-iskelet sistemi hastalıkları
2-Omurga hastalıkları
1-Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
Bel ağrılarının büyük çoğunluğu bu kümeye girer. Çoğunlukla kaslarda, bağ dokusunda yahut eklemlerdeki ufak hasarlanmalar ile oluşur. “Miyofasial ağrı sendromu” terimi kas ve yumuşak dokuların çok gerilmesi ve yaralanmasıyla oluşan klinik tablo için kullanılmaktadır. Öbür bel ağrısına yol açan kas-iskelet sistemi sıkıntıları ortasında makus ve yanlışlı beden duruş formu, bir bacağın kısalığı, beldeki omur ve kıkırdakların az oksijenlenmesine neden olduğu için sigara kullanımı, gerilim üzere psikososyal faktörler sayılabilir.
2-Omurga Hastalıkları
Bu kümedeki hastalıklar kas iskelet sistemi hastalıklarından oransal manada daha az görülmektedir. Bu kümede bel ağrılarına en sık yol açan rahatsızlıklar: bel fıtıkları (lomber disk hernileri), disk dokusunun yıpranması (dejeneratif disk hastalığı), bel kayması (lomber spondilolisthezis), bel omurga kanalının daralmasıdır (lomber dar kanal). Bunların dışında çok daha az görülen, fakat omurganın önemli rahatsızlıkları olan tümör, enfeksiyon, travma, kemik erimesine (osteoporoz) bağlı çökmeler sayılabilir.
a)Bel Fıtığı (Lomber disk hernisi): Disk gereci iki omur cismi ortasında dışarıda görece olarak daha sert bir kılıf, içeride ise jel kıvamında yumuşak doku kısımlarından oluşur. Bir yastıkçık üzere davranır ve gövdenin yüklerini dağıtmak vazifesini üstlenir. Lakin bel omurlarına fazla yük binerse (aşırı kilo alma ve ağır kaldırma), bele takviye olan öteki yapılar, bilhassa bel ve karın kasları zayıflarsa (egzersiz yokluğu), yahut yapısal ve genetik nedenlerle bu disklerde bozulma bel ağrısına ve bel fıtığına neden olabilir. Diskin dış kılıfının zayıflaması yahut yırtılması ile iç kısım dışarıya yanlışsız kayar ve omirilik kanalındaki ve/veya bacaklara giden hudutlara baskı yapmaya başlarsa buna “bel fıtığı” denir. Dış katmandaki zayıflama yahut yırtılma daha çok bel ağrısına yol açarken, iç tabakanın dışarıya hakikat yer değiştirmesi olarak tanımlanabilecek bel fıtığı hudut kökü üzerine baskı yaptığı için özelikle bacağa vuran ağrıya yol açar. Bel fıtığında bel ağrısından daha ön planda olan bacak ağrısıdır. Hudutlara olan basının seviyesine nazaran uyluk ve bacakta ağrı, güçsüzlük ve uyuşukluk hissi oluşabilir.
b)Bel kayması (Lomber spondilolistezis): Bir omur cisminin başka omur cisminin üzerinde öne yahut geriye hakikat kaymasına denir. Bu rahatsızlığa bağlı hudut köklerine bası varsa bel ağrısına ilaveten uyluk ve bacakta ağrı, güçsüzlük ve uyuşukluk oluşabilir.
c)Bel omurga kanalında daralma (Lomber dar kanal): Omurilik ve omurilikten çıkan hudutların omur kemikleri içinde seyrettiği kanala spinal kanal denir. Travma, bedeni makus kullanma, genetik faktörler üzere birçok etken sonucunda spinal kanalı oluşturan yumuşak doku ve kemik yapıların kalınlaşması ve kabalaşması ile bu kanalda daralma meydana gelebilir. Bunun sonucunda da hudut köklerinde sıkışma oluşur. Bu hastalar bilhassa ayakta fazla kaldıklarında ve yürümekle ortaya çıkan baldırda ağrıdan ve uyuşukluktan yakınırlar. Oturduklarında ve öne hakikat eğildiklerinde ağrı yakınmaları hafifler yahut geçer. Ayakta durmak yahut yürümekle çıkan bu klinik tabloya “nörojenik kladikasyon” denir.
d)Disk dokusunun yıpranması (Dejeneratif disk hastalığı): Disk iç katmanını oluşturan kısmın su oranı çocukluk ve genç yaş kümesinde fazladır. Yaşlanma ile birlikte su oranı azalır, disk yüksekliği azalmaya başlar, dış katmanda küçük yırtılmalar gelişir. Diskin yük taşıma ve hareket yeteneği azalır. Diskin dış kısmında bulunan hudut liflerinin uyarılması ile bel ağrısı açığa çıkar. Bu hastalarda bel ağrısı, bacak ağrısından daha fazladır.
Bel Ağrılı Hastaların Kıymetlendirilmesi ve Tanı
Bel ağrılarının birçoklarının nedeni yukarda belirtildiği üzere kas ve yumuşak dokuların çok gerilmesi yahut ufak zedelenmelere uğramasıdır. Bu hastalarda ağrı yakınmaları birkaç gün içerisinde resen gerileyeceğinden çoğunlukla tetkik edilmelerine gerek yoktur. Fakat aşağıdaki nedenler çabucak doktora başvurmayı gerektirir.
1. Tekrarlayan bel ağrısı atakları
2. Kronik bel ağrısı
3. Ağrı şiddetinin giderek artması
4. Bel ağrısına eşlik eden uyluk ve bacakta ağrı, uyuşukluk, güçsüzlük, istemli idrar ve gaita yapamama, seksüel işlev bozukluğu üzere belirtilerin olması
5. İstirahat ile geçmeyen bel ağrısı
6. Bel ağrısı ile birlikte çok kilo kaybı, ateş, üşüme ve titreme olması
Hastanın bel ağrısı nedenleri araştırılırken, hikayesi alınıp, gerekli muayenesi yapıldıktan sonra belirlenen ön teşhis doğrultusunda tetkiklerinin yapılması gerekir.
a)Akut bel ağrısının nedeni olarak bel fıtığı, kas ve yumuşak dokulardaki çok gerilme düşünülüyorsa, bu hastalara yatak istirahati (5 günü geçmeyen) ve ilaç tedavisi önerilir.
b)Kronik bel ağrısı olan, akut bel ağrısı nedeniyle istirahat ve tıbbi tedavi verilmiş ama ağrısı geçmeyen, omurga tümörü yahut omurga enfeksiyonu düşünülen olgularda incelememize direkt grafi ile başlamak ve takibinde lezyon düzeyini saptayıp Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile hastalığın teşhisini koymak gerekir. Bu tetkiklere ilaveten hastada enfeksiyon yahut tümör düşünülüyorsa buna yönelik kan tetkikleri ve kemik sintigrafisi yapılmalıdır.