Baş dönmesi bir hastalık olmayıp farklı nedenlerle oluşabilen bir belirtidir ve hastalar tarafından dengesizlik, sersemlik, göz kararması hafif ya da şiddetli dönme üzere farklı formlarda tabir edilebilir. Pek çok farklı etkene bağlı olarak hafif dengesizlikten çok şiddetli dönme hissine kadar değişen şiddetlerde şikayet oluşabilmektedir. Baş dönmesi tek şikayet olarak izlenebileceği üzere işitme kaybı ve yahut kulak çınlaması ile birlikte de izlenebilir.
Kulağın dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç kısmı vardır. Dış ve orta kulak yapıları ses dalgalarını toplayıp gücünü artırarak iç kulak sıvısına aktarma misyonu görürler. İç kulaktaki işitme ve istikrar merkezleri kulak kemiği içinde yerleşmiş olup iç kulak sıvıları ile (endolenf ve perilenf) doludur. İşitme ve istikrar sonlarının algılayıcı hassas hudut uçları ve hudut hücreleri bu sıvılarla daima temas halindedir. İç kulağa ulaşan ses dalgaları burada iç kulak sıvıları ile iletilerek hudut uçlarını uyarır ve elektrik uyarısı oluşmasını sağlar. Bu ikazın işitme sonu ile beyefendisine iletilmesi ile işitme gerçekleşir.
DENGENİN SAĞLANMASI
Denge sistemi bir merkez ve üç farklı algılayıcı sistemden oluşmuştur. Beyin, gözlerden, iç kulaktaki istikrar merkezlerinden ve kas, eklem ve tendonlardan daima olarak iletilen beden konumu ile ilgili bilgileri toplayıp işleyen bir merkez vazifesi görür ve istikrarın sağlanmasından sorumludur. Bu üç sistem birbirinden bağımsız olarak çalışır ve daima birlikte beden istikrarının korunmasında fonksiyon görürler.
Gözler etraftan gelen manzaraları beyefendisine ileterek bedenin etrafa nazaran durumu hakkında bilgi sağlarken kas, tendon ve eklemlerden gelen sinyaller beyefendisine başın bedene nazaran durumu hakkında bilgi iletir. İç kulak istikrar sistemi ise dönme halindeki hareketleri algılayan yarım daire kanalları ve doğrusal hareketleri algılayan vestibül ismi verilen iki farklı kısımdan oluşmuştur. İçi sıvı ile dolu olan bu iki kısma birlikte “labirent” ismi verilir. Baş hareket ettiğinde iç kulaktaki sıvı da hareket eder ve bu hareketin biçimine ve tarafına nazaran uyarılan farklı hudut uçları beyefendisine başın hareketini bildiren sinyaller gönderir.
Her iki taraftaki labirentlerde yer alan istikrar organları daima olarak birbirlerine tam simetrik sinyaller üretirler. Başın dönmesi ile oluşan sinyaller yarım daire kanallarında, öne geriye ya da üst aşağı istikametteki doğrusal hareketler ise vestibülde ihtar oluşturur. Vestibüldeki istikrar merkezlerinde yer alan hücrelerin üzerinde yapışık bulunan kalsiyum karbonat kristallerinin yer çekimine bağlı olarak konum değiştirmesi baş hareketinin taraf ve şiddetinin algılanmasını sağlar.
Bir iç kulaktaki istikrar merkezi bozuk çalıştığında beyne giden sinyallerdeki simetri bozulur ve bu durum istikrarın bozulduğu hissini yaratırken beyinden göz kaslarına giden ihtarlar gözlerin istemsiz hareketlerine (nistagmus) neden olur. Gözlerin bu hareketleri ise hastada etrafının ya da kendisinin döndüğü formunda hareket algısı oluşturur.
Hareketleri algılayan bütün merkezlerinden gelen bilgiler, beyincikte oluşan düzeltici refleksler ve beyinde oluşan istemli yanıtların birleşimi ile beden kaslarına dengeyi müdafaaya yönelik hareketleri yaptıracak sinyaller gönderilir. Beyin, beyincik ve beyin sapında yer alan istikrar merkezleri iç kulaktan gelen asimetrik sinyallere vakitle adapte olarak bunlardan etkilenmeme özelliğine sahiptir. Bu özellik nedeni ile baş dönmesine neden olan birtakım hastalıklarda ya da olağan koşullarda dengesizlik yaratabilecek birtakım spor faaliyetlerinde uygun idmanlarla dengesizliğin giderilmesi ya da önlenmesi mümkün olabilmektedir.
BAŞ DÖNMESİ TİPLERİ
Dengenin sağlanmasında rol oynayan merkezlerden rastgele birinde sorun olması baş dönmesi, dengesizlik, sersemlik üzere belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
İç kulak hastalıkları:
İç kulak kaynaklı istikrar bozuklukları iç kulak sıvısının basıncında oluşan değişikliklere ya da direkt istikrar merkezlerinin ve yahut istikrar hudutlarının etkilenmesine bağlı olarak meydana gelir.
İşitme ve istikrar hududunun hassas uçları iç kulakta işitme ve istikrar merkezlerinin tıpkı sıvıyı (endolenf)içeren farklı kısımlarında sonlanmaktadır. Bu sıvının dolanımı, basıncı ya da içeriğinde meydana gelen değişiklikler hudut uçlarında ikaz oluşturarak akut, kronik ya da tekrarlayan, beraberinde işitme şikayeti de olan ya da olmayan baş dönmelerine neden olmaktadır.
İç kulağın kan sirkülasyonunda bozulma yapan ya da istikrar hududunu etkileyen öteki sorunlarda de benzeri şikayetler oluşmaktadır.
Beyin ile ilgili hastalıklar:
Beynin istikrar organlarından kendisine ulaşan sinyalleri yorumlama ve uygun cevapları oluşturma marifetinin bozulması sonucunda meydana gelir. Birlikte işitme kaybı ve yahut çınlama da izlenebilir. Bu sorunlar ileri yaşa, damar tıkanmaları ya da spazmlarına, alerjik ya da metabolik hastalıklara, düzgün ve berbat huylu tümörlere bağlı olarak oluşabilirler.
Çok gerilim, panik atak, depresyon, gerginlik üzere durumlarda da benzeri şikayetler oluşabilir. Bu çeşit sorunlarda dengesizlik ile birlikte baş ve kulaklarda dolgunluk ve basınç hissi de bulunabilir.
Boyun hastalıkları:
Uzunluğundaki kaslardan beyin sapındaki istikrar merkezlerine gönderilen ve istikrarın sağlanmasında değerli rol oynayan durum bilgisi sinyallerinin bozulması sonucunda dengesizlik oluşabilmektedir. Travmalar, boyun omurlarındaki eklem hastalıkları ya da uzunluğundaki sonlara bası sonucunda boyun adalelerinde oluşan spazmlar uzunluğundan beyefendisine gönderilen durum sinyallerinde anormalliklere ve sonuçta istikrar bozukluğuna neden olabilmektedir.
Görme Bozuklukları:
Görme kusurları ya da göz kaslarındaki hastalıklara bağlı oluşan istemsiz göz hareketleri nedeni ile gözlerden istikrar merkezlerine ulaşan bozuk sinyaller öteki istikrar algılayıcı yapılardan gelen sinyaller ile ahenk içinde olmadığında meydana gelen sinyal uyumsuzluğu baş dönmesine neden olmaktadır. Bu sırada hudut sisteminde oluşan başka uygunsuz ikazlara bağlı olarak terleme, bulantı, kusma üzere şikayetler de meydana gelebilmektedir.
İÇ KULAK KAYNAKLI BAŞ DÖNMELERİNDE BULGULAR
İç kulak işlevlerini ve yahut iç kulağın merkezi hudut sistemi ile temaslarını etkileyen hastalıklar baş dönmesi, işitme kaybı, kulak çınlaması üzere belirtilere neden olurlar. Bu belirtiler etkilenen işlevlere nazaran tek başına ya da birlikte görülebilirler.
Baş dönmesi, çok şiddetli dönme hissi, dengesizlik ya da sersemlik biçiminde olabilir. Şikayetler daima ya da aralıklı olabilir ve ekseriyetle baş hareketleri ile şiddetlenir. Sıklıkla bulantı ve kusma da izlenir lakin iç kulak kaynaklı baş dönmelerinde şuur kaybı oluşmaz.
İç kulak işlev bozukluğunun en önemli sebepleri, en sık viral kökenli olmak üzere enfeksiyonlar, kan dolanımının bozulması, iç kulak sıvılarında basıncın değişmesi, hudut iltihapları, travmalar, ilaçlar ya da tümoral kitlelerdir. Teşhiste en kıymetli ögeler detaylı bir öykü ve muayenedir. Birçok hastada işitme ve istikrar testlerinin yapılması gerekir. Bu etaplar sonrasında teşhis konulamayan hastalarda radyolojik değerlendirmeler hormonal ve metabolik hastalıklara ve alerjiye yönelik testler, nörolojik kıymetlendirme ve testler de gerekebilmektedir.
Bu değerlendirmeler sonucunda öncelikle altta yatan önemli ya da hayati tehlike oluşturabilecek bir patolojinin olup olmadığı ortaya konulmaktadır. Tüm bu tetkiklerin sonuçları tanıyı takiben uygun tıbbi ya da cerrahi tedavinin seçilmesinde yardımcı olmaktadır.
KAN SİRKÜLASYONU İLE İLGİLİ HASTALIKLAR
İç kulak istikrar organlarını etkileyen damar spazmı, damar tıkanması ya da yırtılma ve kanama biçimindeki sirkülasyon bozuklukları baş dönmesi, işitme kaybı ve kulak çınlamasına neden olabilir. Damar spazmına bağlı baş dönmeleri ekseriyetle ani başlar ve tekrarlayıcı karakterlidir. Sinirsel yorgunluk, duygusal gerilimler, kimi ilaçlar, nikotin ve kafein damar spazmına neden olabilmektedir.
Damar tıkanıklığı yaş ve damar sertliği ile birlikte yavaş yavaş oluştuğunda iç kulak yapıları vakitle azalan kan dolanımına adapte olabilir. Bazen daima bir dengesizlik hissi oluşabilmekte, birdenbire ayağa kalkmak ya da süratli hareketler şikayetleri artırabilmektedir.
Ansızın oluşan tam tıkanıklıklarda şiddetli baş dönmesi çoklukla bulantı ve kusma ile birlikte izlenir.
Şiddetli şikayetler birkaç günde azalıp birkaç haftada sağlam kulağın işlevleri ele alması ile kaybolmaktadır. Yüksek tansiyon ya da travmaya bağlı oluşan damar yırtılmalarında ani tam tıkanma gibisi bulgular izlenir. Tedavi: Damarsal hastalıklara bağlı oluşan baş dönmelerinde tedavide erken devirde dönme hissini gideren ilaçlarla birlikte damar genişletici ilaçlar kullanılmaktadır. Tekrar erken devirde istikrar merkezlerini baskılayarak şikayetleri azaltan yatıştırıcı ilaçlar kullanılabilir. Nikotin ve kafein üzere damar büzücü özelliği olan hususların alınmaması sağlanmalıdır. İç kulak işlevlerini baskılayan yatıştırıcı ilaçlar sağlam kulağın işlevleri ele almasını geciktirmemek hedefi ile uzun devir kullanılmamalıdır.
POZİSYONEL BAŞ DÖNMESİ
Özellikle genç ve orta yaşlarda izlenen baş dönmelerinin en sık nedeni yeterli huylu pozisyonel baş dönmesi (Benign Positional Vertigo – BPPV) hastalığıdır.
Bu hastalıkla ilgili bilgiler “Pozisyonel baş dönmesi” başlığı altında verilmiştir.
İLERİ YAŞA BAĞLI İSTİKRAR KAYBI
Yaşla birlikte oluşan istikrar sorunlarında en değerli etken iç kulak istikrar merkezlerini ve istikrar hudutlarını besleyen kılcal damarlardaki sirkülasyonun bozulmasıdır. Bu sorun az olarak şiddetli şikayete neden olmaktadır. Vestibülde kan deveranının azalması, istikrar organlarındaki hücre işlevlerinin bozulmasına bağlı olarak iç kulak kristallerinin dökülmesi sonucunda pozisyonel baş dönmesine neden olabilmektedir.
Bu hasta kümesinde istikrar idmanları ekseriyetle yararlı olmaktadır. Yaşla birlikte damar reflekslerinin yavaşlaması bilhassa yüksek tansiyon nedeni ile tedavi kullanan hastalarda yataktan ani kalkışlarda istikrar kaybına neden olabilmektedir.
ENFEKSİYONLAR
İç kulağı etkileyen enfeksiyonlarda erken devirde hafif bulgular olsa da hassas istikrar bölgelerini etkilediğinde şiddetli dönme ve bulantı kusma üzere belirtiler ortaya çıkar.
Tedavide enfeksiyon kaynağı süratle giderilmelidir. İşitme kaybı ve enfeksiyonun baş içine yayılması üzere riskler de olduğundan tıbbi tedaviye süratle karşılık alınamayan durumlarda cerrahi tedavi seçenekleri de gündeme gelmektedir.
VESTİBÜLER NÖRİT
Viral enfeksiyonların istikrar hududunu ya da beyin sapındaki istikrar merkezlerini etkilemesi sonucunda haftalar sürebilen şiddetli baş dönmeleri meydana gelebilmektedir. Bu hastalarda klinik bulgular geçtikten sonra istikrar testlerinin düzelmesi aylar sürebilmektedir.
Ekseriyetle sekel kalmadan uygunlaşan bu hastalık nadiren tekrar oluşmaktadır. Tedavide erken devirde şiddetli şikayetlerin giderilmesine yönelik uygulanan tıbbi tedaviyi takiben destekleyici tedavi ve adaptasyon idmanları yapılmaktadır.
METABOLİK HASTALIKLAR VE ALERJİ
Bu kümede baş dönmesi ile birlikte işitme kaybı ve kulak çınlaması da izlenebilir. En sık nedenler tiroid bezi hastalıkları, şeker metabolizması bozuklukları, yiyecek ve teneffüs alerjileridir.
Tedavide etken olan hastalığa yönelik tedavi uygulamaları yapılır.
TRAVMA
Kafaya gelen darbeler sonucunda iç kulak istikrar merkezinin ya da iç kulak kan dolanımının etkilenmesine bağlı olarak meydana gelir. Birlikte çınlama ve yahut işitme kaybı oluşabilir.
Tedavide şikayetleri gidermeye yönelik yatıştırıcılar ve iç kulak kan deveranını artıran ilaçlar kullanılır. Ekseriyetle yavaş ta olsa vakitle düzelen bir işlev bozukluğudur.
OTOİMMUN İÇ KULAK HASTALIĞI
Vücut savunma sisteminin (immün sistem) hastalığı sonucunda iç kulağın hasar görmesidir. Baş dönmesi işitme kaybı ve çınlama ile birlikte olabilir. Teşhis kan testleri ile konur. Tedavide steroidler ve immün sistemi baskılayan ilaçlar kullanılmaktadır. Son yıllarda düşük güçlü lazer tedavisi (Low level laser therapy – LLLT) iç kulaktaki hasarın düzelmesinde tesirli olarak kullanılmaya başlanmıştır.
TÜMÖRLER
Denge bozukluğuna neden olan en sık tümoral patoloji istikrar sonundan köken alan âlâ huylu bir tümör olan nörinomdur. Dengesizlikle birlikte çınlama ve işitme kaybı da ekseriyetle izlenmektedir. Tedavide tümörün yeri, boyutu, büyüme suratı ve hastanın yaşı, genel sıhhat durumu, işitme durumu üzere faktörlere nazaran yalnızca izlem, radyoterapi (gamaknife, cyberknife) ya da cerrahi seçenekleri ortasında karar verilmektedir. Büyüyen tümör vakitle yakın komşulukta bulunan ve hayati kıymeti olan beyin sapına bası yapabildiğinden en yeterli sonuçlar erken teşhis ve cerrahi ile alınmaktadır.
MENIERE HASTALIĞI
Tekrarlayan baş dönmesi ataklarının en sık nedenlerinden birisi olan Meniere Hastalığı iç kulak sıvısının (endolenf) basıncının artması sonucunda oluşmaktadır.
İç kulağı dolduran sıvılar daima olarak bir yandan üretilirken öteki taraftan geri emilmekte ve bir sıvı sirkülasyonu oluşmaktadır. Bu sistemde meydana gelen sorunlar üretimin artması ya da geri emilimin azalmasına neden olduğunda sıvı basıncının artması tipik bulguların ortaya çıkması ile sonuçlanmaktadır. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle bir arada genetik yatkınlık kelam konusu olabilmekte, tipik ataklar metabolik, dolaşımsal, alerjik, otoimmun, toksik ya da emosyonel tesirler sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Çoklukla tek kulağı etkileyen Meniere Hastalığı, sistemsiz aralıklarla tekrarlayan, dakikalar ile saatler ortasında sürebilen baş dönmesi atakları ile karakterizedir. Ataklar sırasında ekseriyetle alçak frekansları (pes sesleri) tutan işitme kaybı, kulak çınlaması ve etkilenen kulakta dolgunluk ve basınç hissi de oluşmaktadır. Baş dönmesi atakları birdenbire başlayabilmekte ve sıklıkla bulantı ve kusma ile seyreden çok şiddetli dönme hissi oluşmaktadır.
Tekrarlayan atakların şiddeti vakit içinde ekseriyetle azalmakta birden fazla vakit baş dönmesi atakları ortasında hastalarda bariz bir şikayet ya da bulgu saptanmamaktadır.
Klasik hastalığın yanı sıra daha az görülen ve baş dönmesi olmadan işitme kaybı, çınlama ve kulakta dolgunluk biçiminde seyreden hastalık koklear hidrops olarak isimlendirilirken işitme şikayeti olmadan yalnızca baş dönmesi atakları ile seyreden hastalık vestibüler hidrops olarak isimlendirilmektedir. Tedavi hastalığın her tipi için birebir halde uygulanmaktadır.
Denge ve hareket bozukluğu hastalıklarının teşhis ve tedavisi günümüz teknolojisine karşın niye bu kadar güç olmaktadır?
Sorun, dengeyi sağlayan ögelerden duyusal (görsel, iç kulak ile ilgili, algısal) ve motor sistemlerin birbirleriyle etkileşim ve uyum içinde çalışmasından, ayrıyeten birçok organı ilgilendirmesinden kaynaklanmaktadır. Beşerdeki istikrar sistemi çok karmaşıktır. Birçok organın birbiriyle etkileşim ve ahenginin sağlanması gerekir. Hâlâ birden fazla uzman ve klinik, istikrar bozukluklarının teşhis ve tedavisinde klasik yolları kullanır. Tanıya yönelik bu testler çoğunlukla tek bir organla ilgili bulgular verir. Bu klinik sonuçların birçok, istikrar hastalıklarının teşhisine ya da tedavisine değerli bir katkı sağlamaz. Sorun yalnızca sistemlerden birini değil birebir vakitte beyin üzere öteki sistemleri de etkileyebilir. Klasik klinik yaklaşımlar, istikrar ve hareket denetimini sağlayan entegrasyonu sistematik olarak ilişkilendiremez. Hasebiyle bu çeşit hastalıklarda sorun tespit edilemez. Tabip kendine soru sormaya başlar. Sanki hasta beni yanlış mı yönlendiriyor? Sanki hastanın kendini âlâ hissetmesi için ya da semptomları baskılaması için baş dönmesi ilacı ya da trankilizan verilmeli miydi? Tıpkı formda hastada da gibisi sorular belirmeye başlar: Bu hekim benim sorunumu anlamıyor! Ya da daha berbatı, bu hekim benim hastalığımı atlayacak mı?! Kronik istikrar hastalıklarının büyük çoğunluğunun düzeltilmesi mümkündür. Rehabilitasyon dediğimiz bu düzeltme süreci kişinin eksiklerini yerine koymasına ve kompanse etmesine imkan tanır. Lakin istikrar bozukluğu olan hastaların tam tedavisi çok karmaşık ve değişik branş uzmanlarının konsültasyonunu gerektirdiğinden bir istikrar merkezi fikri doğmuştur. Bir istikrar merkezi fikrinde en değerlisi, çeşitli branşlardan baş dönmesi ve istikrar hastalıkları konusunda eğitim almış ya da bu hususta deneyimi olan uzmanlarla çalışmaktır. Bu grup kulak-burun-boğaz (nörotolaji), nöroloji, nöroşirurji, odyoloji, psikiyatri, fizik tedavi, aile tabibi branşlarında uzmanlardan oluşur. Bu elemanların hepsinin, istikrar bozukluğu olan bir hastanın teşhis ve tedavisinde tecrübeli olması gerekir. İstikrar merkezi kanısı bu problemleri çözmek için farklı bir örnektir. İstikrar sorunu olan tüm hastaların ele alınışı; teşhisleri ne olursa olsun hastayı birinci gören tabipten başka tabibe konsültasyon istenmesi formunda, hastanın istikrar hastalıklarında uzman olan tabiplerden konseyi bir grup tarafından karşılanması temeline dayanır. Bu sistemle bu takım giderek daha çok baş dönmeli hasta görür. Bu çalışma formu, takıma daha tecrübe kazandırır ve feed back kullanır hale getirir. Aile doktoru, baş dönmesi hastalığı yapan hastalık ne olursa olsun hastayı istikrar merkezine gönderir. Münasebetiyle KBB tabibine (nörotoloğa), nörolog psikiyatriste, ortopedist, fizik tedavi uzmanına birlikte bilgi vererek hastaya daha süratli, daha ucuz, daha aktif bir hizmet sunulmuş olur. İstikrar merkezleri sistemi topluma anlatılmalı ve geliştirilmelidir. Dengesizlik ve düşmenin önlenmesi konusunda konuşmalar yapılmalı, dayanak kümeleri oluşturulmalıdır. Sonuçta baş dönmesi ve istikrar bozukluğu olan hastaların tedavisi için gerçek bir istikrar merkezine muhtaçlık vardır.
Baş dönmesi ve istikrar bozukluğu, insanları % 70 oranında tüm ömürleri boyunca değişik şiddette en az bir defa tabibe başvurma noktasına getirmiştir. Pekala bu hastalar bu yakınmalarının teşhisinden ve münasebetiyle tedavisinden ne kadar tatmin olmuşlardır? Bu hastalıklar kümesi birçok organ ve sistemden kaynaklanabileceği için, en başta hastaların birinci seferde gerçek uzmanla karşılaşmama sorunu vardır. Bu çeşit hastalar değişik kısımlardaki uzmanlar tarafından değerlendirilmekte ve birden fazla vakit hasta kendisinin hangi kategoriye girdiğini anlayamamaktadır. Hastalar kendilerini sahiplenmemiş hissetmektedir. Bu duruma değişik branştaki tabiplerin birbiriyle irtibata geçmemesinin de katkısı vardır. Elektronistagmografi (ENG) ve vestibüler (iç kulak ile ilgili) testlerin, istikrar bozukluğu olan hastaların izlenmesinde hudutlu ölçüde yeri vardır. Çevresel disorientasyon ve istikrar bozukluğuna sebep olan vestibüler ile santral hastalıkları olan bireylerin işlevsel kapasitelerinin değerlendirilmesinde ek dayanağa muhtaçlık vardır.
Baş dönmesi nedenleri nasıl teşhis edilir?
Hedef hasta kümesi kimlerdir?
- İç kulak hastalıklarına bağlı baş dönmesi ve dengesizlikler
- Kafa travmaları (örn.; motorla araç kazaları sonrası)
- Serebellar (Beyincik hastalıkları)
- Stoke (daha çok yaşlı hastalarda görülen inme)
- Multipl Skleroz
- Parkinson Hastalığı
- Serebral Palsy (Doğumsal beyin hastaları)
- Periferik Nöropatiler
- Şeker hastalığına bağlı istikrar bozukluğu
- Boyun hastalıklarına bağlı baş dönmeleri (Boyun kireçlenmesi, fıtık vb.)
- Yaşlı ve sık sık düşen hastalar
Bilgisayarlı Dinamik Postülografi:
Birden fazla iç kulak kaynaklı baş dönmeleri ve istikrar kaybı yapan hastalıklar, hastalığın kriz ya da akut periyodunda ilaç tedavisi yahut cerrahi olarak denetim altına alınabilir. Lakin bu hastalarda kriz periyotları ortasında oluşan dengesizlik sorunları devam eder. Bu noktada hastalar Bilgisayarlı Dinamik Posturografi ile 6 ya da 7 haftalık devirlerde, haftada en az iki seans olmak üzere rehabilite edilir. Bilhassa Motion Entoloren denen araç tutması hastalığı olanlarda çok tesirli bir tedavi metodudur. CDP tedavisinden fayda gören bir öbür hastalık kümesi ise Multipl Skleroz ve Parkinson hastalarıdır. Bu hastalarda mevcut patoloinin beyindeki istikrar merkezlerini tutmasına bağlı dengesizlik sorunları olur. Parkinson hastalarında bu durum için yapılan operasyonların muvaffakiyetinin ölçülmesinde ve gerekse operasyon sonrası rehabilitasyonda çok faal olarak kullanılmaktadır. ABD’de her yıl hastanelerin acil servislerine 1.000.000 kişi baş travması nedeniyle başvurmakta, bunlardan önemli baş travması geçirenler 5 yıla yakın bir vakte kadar şiddeti giderek azalan oranda istikrar sorunları ile karşılaşmaktadır. Bir kısmında da kalıcı istikrar kusurları oluşmaktadır. Dengesizlik ya da dizzines, trafik kazası geçirenler ortasındaki en sık bulgudur. Bu çeşit hastalar gecikmeden Posturografi ile rehabilite edilirse, hem ileriye dönük kalıcı kusurların kalmaması hem de hastanın çok yakın vakitte toplumsal yaşama ayak uydurması sağlanabilir. Stroke diye bilinen inme (Ani damar tıkanıklıklarına bağlı felçler) hastaları ortalama her yıl 700.000 kişi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çeşit hastalıklar günlük ömrü en çok etkileyen istikrar bozukluklarıdır. Bu emelle yılda 40 milyar dolarlık tıbbi dayanak harcaması yapılmaktadır. Bilhassa yaşlılığa bağlı olarak, kimi şahıslarda bedenin istikrarını sağlayan merkezlerin dejeneratif olarak yıpranmasına bağlı aksaklıklar görülür. Bu tıp yaşlı hastalar istikrar bozuklukları yüzünden birçok ortopedik ve vakit zaman da hayati travmalara uğrarlar. Bu şahıslar için bu durum birden fazla vakit yatağa bağımlılık demektir.
Meniere Hastalığının Tedavisi:
Tedavide tıbbi ve cerrahi formüller kullanılabilmektedir. Temel prensip iç kulak sıvı sirkülasyonunu sağlamak ve basıncın artmasını önlemektir. Bu sonuç sağlanamdığında iç kulak istikrar merkezinin ilaç ya da cerrahi yolu ile yok edilmesi ya da istikrar sonunun kesilmesi üzere tahrip edici sistemler de uygulanabilmektedir.
Hastaların büyük kısmında tıbbi tedavi ile şikayetlerin giderilmesi mümkün olabilmektedir.
Tedavi içeriği;
- Hastalığın beklenen nedeni
- Şikayetlerin sıklığı
- Şikayetlerin şiddeti
- Hastanın hastalıktan etkilenme derecesine nazaran belirlenmektedir.
Temel prensipler;
- İç kulakta sirkülasyonun düzenlenmesi
- İç kulak sıvı basıncının azaltılması
- İç kulaktaki immünolojik ve yahut alerjik tepkilerin baskılanmasıdır Tedavide kullanılan esas ilaçlar;
- Damar genişleticiler
- İdrar söktürücüler
- Steroidler
- Yatıştırıcı ilaçlardır.
- Özel durumlarda immün sistemi baskılayan ilaçlar ya da istikrar merkezi işlevlerini tahrip eden ilaçlar kullanılabilmektedir. Tıbbi (ilaçla yapılan) tedavilerle istenen sonuçlar elde edilemediğinde cerrahi tedavi seçenekleri gündeme gelmektedir. İşitme ve istikrar işlevlerini koruyan ve korumayan olmak üzere iki tip cerrahi yaklaşım kümesi mevcuttur. Hastalarda işe fayda işitme olduğu surece işitmeyi koruyan cerrahiler tercih edilmektedir.
Son yıllarda giderek daha sık kullanılmaya başlanan kulak içi steroid enjeksiyonları ile hem düzgün sonuçlar elde edilmekte hem de steroidlerin tüm bedeni etkileyen önemli yan tesirlerinden kaçınmak mümkün olmaktadır. Uygulanan işitmeyi hami metotlara karşın şikayetlerin denetim altına alınamaması durumunda hasta taraftaki iç kulak istikrar merkezini büsbütün yok etmeye yönelik sistemler kullanılmakta sonuç olarak olağan biçimde çalışan taraftaki istikrar merkezi kısa müddette tüm işlevleri olağana yakın formda ele alabilmektedir.
