Alerjiye neden olan hususların (alerjen) burun mukozasına temas etmesi sonrasında ortaya çıkan ve akıntı, burun ve gözlerde kaşıntı, hapşırma, boğaz kaşıntısı üzere şikayetlere seyreden rahatsızlığa alerjik nezle ismi verilmektedir. Nedeni havada bulunan ve teneffüsle buruna giren parçacıklara karşı gelişen olağandışı tepkidir. Alerjik nezle ile eş manalı olarak saman nezlesi, yaz gribi ve alerjik rinit (burun iltihabı) tabirleri de kullanılmaktadır.
Bu hastalıkta oluşan alerjik tepkilerin şiddeti şahıstan bireye değişmekte, kimi hastalar bu alerjik tepkileri çok hafif atlatırken kimileri için iş yapmalarını engelleyecek, hayat kalitelerini bozacak kadar şiddetli olabilmektedir.
Alerjik nezle şikayetlerin müddetine nazaran Intermitant (aralıklı) ve Persistan (Sürekli) olmak üzere iki alt kümeye ve şiddetine nazaran hafif, orta ve ağır olarak üç kümeye ayrılmaktadır.
ALERJİNİN NEDENİ
Alerji tarif olarak bağışıklık sisteminin geliştirdiği çok bir tepkidir. Bağışıklık sistemi bedene giren tüm yabancı unsurlara karşı bir cevap geliştirmektedir. Olağan koşullar altında bu doğal bir korunmadır. Bununla birlikte kimi bireyler bir kadro hususlara karşı farklı bir bağışıklık karşılığı geliştirmekte ve bu hususlarla tekrar karşılaşıldığında beklenmeyen çok tepkiler görülmektedir.
Bu unsurlar alerjen, bireyler ise alerjik olarak isimlendirilmektedir. Alerji genetik olarak geçiş gösteren bir özelliktir ve her iki ebeveynin alerjik olması durumunda çocuklarında yaklaşık %50 oranında alerji görülmektedir. Alerjenler bedeni antikor yapmak üzere uyarırlar. Bu antikorlar daha sonra alerjenlerle birleşerek, bedende istenmeyen tesirlere yol açan birtakım kimyasal hususların salgılanmasına neden olurlar.
Histamin bunlar içinde en düzgün bilinen kimyasal husustur. Bu unsur burun zarlarının şişmesine, kaşıntıya, tahrişe ve çok ölçüde akıntı oluşmasına neden olur.
HANGİ ALERJENLER RİNİT YAPAR?
Havada taşınabilecek kadar küçük ve hafif olan hayvan ve bitki proteinleri gözümüz, burnumuz ve boğazımızdaki zarlar üzerinde birikirler. Polenler, mantar sporları, hayvan tüyleri ve mesken tozu bu parçacıkların en sık rastlananlarındandır. İlkbaharın erken periyotlarında polenler ya da etrafta sıklıkla rastlanan ağaçlar alerjik tepkilere neden olmaktadır. İlkbaharın geç periyotlarında ise polenler çayırlardan kaynaklanmaktadır. Polenleri havayla taşınmayacak kadar ağır olan renkli süs bitkileri nadiren alerjiye neden olmaktadır. Bu bitkilerin polenleri bir yerden bir yere böcekler tarafından taşınmaktadır. Kimi bitkiler ise Ağustosun sonunda polen vermeye başlar. Bu Eylül ayı boyunca devam eder. Kimi vakit Ekim ayına kadar yahut birinci soğuklara kadar polen verdiği olur.
Mantarlar ekmeği küflendiren, meyvelerin bozulmasına neden olan küflerdir. Birebir vakitte kuru yapraklarda, çayırlarda, samanda, tohumlarda başka bitki ve toprakta da bulunurlar. Soğuğa dirençli oldukları için alerji sorunu uzundur ve karın toprağı kapattığı devirler dışında tüm bir yıl sporları havada bulunur. Mesken içinde mantarlar ve bitkilerinde ve onların saksı toprağında yaşar. Bodrum katları ve çamaşır odaları üzere nemli yerlerin yanı sıra peynirde ve mayalanmış içkilerde de bulunurlar.
ALERJİK NEZLENİN YIL BOYUNCA DEĞİŞİMİ
Alerjenler hayvan artıkları, kozmetik materyaller, mantarlar, yiyecekler ve konut tozları da dahil olmak üzere bütün yıl boyunca ortamda bulunurlar. Mesken tozu, mobilyalardan dökülen selülozdan, mantarlardan, akarlardan, konut hayvanlarında dökülen artıklardan ve böcek kesimlerinden oluşan karmaşık bir yapıdır. Alerji kışın sıcak hava sistemlerinin açılmasıyla konut tozunun tesiri altında artmaktadır.
ALERJİNİN ZARARLARI
Alerjik şahısların soğuk algınlığına, sinüs enfeksiyonuna ve kulak enfeksiyonlarına olan hassasiyetleri artmıştır. Bu hastalık onları alerjisi olmayan insanlardan daha fazla rahatsız edebilir. Hatta bazen daha ağır olarak bu şahıslarda astım gelişebilir.
ALERJİK HASTAYA YAKLAŞIM
Tüm hastaların tam bir kulak, burun, boğaz, baş ve boyun muayenesi yapılmalıdır. Şikayetlere rastgele bir enfeksiyonun ya da yapısal bir bozukluğun yol açıp açmadığı saptanmalı bu türlü bir sorunun belirlenmesi halinde uygun tedavi yapılmalıdır.
Kıssa ve muayeneden sonra hangi hususa karşı alerjik tepki oluştuğunu tespit etmek maksadı ile deri testleri ya da kan testleri istenebilir. Testler yalnızca hangi hususa karşı alerjiniz olduğu değil bu alerjinin seviyesi de ortaya çıkmaktadır.
Alerji tanısı konulan hastalarda tedavide kullanılabilecek farklı ilaç kümeleri mevcuttur. Hastanın özelliklerine, muayene bulgularına ve şikayetlerinin ciddiyetine nazaran farklı tedavi protokolleri uygulanabilir.
Testlerle ya da öykü ile şikayetlere neden olan bir alerjen saptandığında tıbbi tedavinin yanı sıra bu alerjen unsurlardan korunmaya yönelik etraf denetimi danışmanlığı da verilmelidir.
Alerjik nezle tedavisinde takip edilen yaklaşım sırası şu biçimdedir:
- Alerjen uyaranlarla temasın kesilmesi,
- İlaç tedavisi,
- Aşı tedavis
- Cerrahi: Bilhassa burun tıkanıklığına neden olan burun eti büyümeleri, burun içi polip oluşumları ve tedaviye cevap vermeyen kronik sinüzit durumlarında başvurulur. Hastanın şikayetlerinin azalmasında yararlı olur.
ALERJİDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
İdeal olarak alerjinin oluştuğu yerden uzakta yaşamak seçilebilir. Ne yazık ki bu ülkü uygulama nadiren yapılabilir. Lakin birtakım yardım teklifleri yararlı olmaktadır.
- Çimleri keserken yahut konut paklığı yaparken polen maskesi takmak.
- Isıtma ve havalandırma sistemlerindeki filtreleri aylık olarak değiştirmek ya da bir hava temizleme aygıtı kullanmaya başlamak.
- Polenlerin çok ağır olduğu devirlerde kapıları ve pencereleri kapalı tutmak.
- Evde bitki ve hayvan bulundurmamak.
- Kuş tüyü yastıkları, yün battaniye ve yün örtüleri pamuk yahut sentetik husustan yapılmış olanlarla değiştirmek.
- Gerekli olduğunda gereğince antihistaminik ve dekonjestan kullanmak.
- Yatağın baş tarafı üst kaldırılmış bir halde uyumak.
- Genel sıhhat kurallarına uymak, her gün idman yapmak, sigarayı bırakmak ve başka hava kirliliğine neden olan etkenlerden uzak durmak, istikrarlı beslenmek, karbonhidratları aza indirmek, diyete vitaminleri eklemek.(c vit.) Kuru mesken içi havası birçok alerjik kişinin kötüleşmesine neden olduğundan bilhassa kış aylarında hava nemlendirici kullanmak yararlı olacaktır. Lakin nemlendiricide mantar üreme ihtimali göz önüne alınmalıdır.
