Derin Beyin Simülasyonu – Beyin Pili- Parkinson Pili

Genel Bilgiler

Derin beyin stimülasyonu Parkinson hastalığı, esansiyel tremor ve distoni gibi hareket bozukluklarının belirtilerini azaltmada ilaçlara ek olarak uygulanabilen bir tedavidir. En çok Parkinson hastalığında kullanıldığı için “beyin pili” veya “Parkinson pili” olarak da bilinir.

Derin beyin stimülasyonu (DBS) beynin bazı bölgelerine elektrotlar yerleştirilmesini içerir. Elektrotlar, beyin aktivitesini etkileyen elektriksel uyarıları iletir. Elektriksel uyarılar ayrıca beyinde hastalığa neden olan hücreleri ve nöro-kimyasalları da etkileyebilir.

Derin beyin stimülasyonunda uyarı miktarı, göğsün üst kısmında deri altına yerleştirilen kalp pili benzeri bir cihaz tarafından kontrol edilir. Derinin altından geçen bir tel bu cihazı beyindeki elektrotlara bağlar.

Neden Yapılır?

Derin beyin stimülasyonu, esansiyel tremor, Parkinson hastalığı ve distoni gibi hareket bozuklukları olan kişilerde kullanılan bir tedavidir. Ayrıca ilaca dirençli obsesif-kompulsif bozukluk, Tourette Sendromu gibi psikiyatrik durumlarda ve yine ilaca dirençli epilepsi nöbetlerinde nöbet sıklığını ve şiddetini azaltmak amacıyla Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi tarafından onaylanmış bir tedavidir. Ancak ülkemizde çoğunlukla hareket bozuklukları için kullanılmaktadır.

Derin beyin stimülasyonu, hastalık belirtilerinin ilaçlarla kontrol altına alınamadığı kişilerde, veya ilaç kullanımına bağlı istenmeyen etkiler oluştuğunda kullanılan güçlü ve etkili bir alternatiftir. Altta yatan hastalığın kökten tedavisi veya ilerlemenin durdurulması amacını taşımaz.

Karar Vermeden Önce

İlk olarak, tedavinin size getireceği faydaları ve olası riskleri gözden geçirin. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki, motor dalgalanmaların ve ilaç komplikasyonlarının geliştiği orta- ileri evre Parkinson hastalığında DBS en iyi tıbbi tedaviden daha iyi bir şekilde belirtileri azaltır. Özellikle titreme, hareket yavaşlığı ve eklem tutukluğunda yüz güldürücü sonuçlar elde edilmektedir. Bozulan yürüyüş üzerine de olumlu etkisi olmakla birlikte az önce sözü geçen 3 ana belirtiye göre daha az fayda eder. Gövdenin öne eğilmesi ve konuşma bozukluğuna derin beyin stimülasyonunun belirgin etkisi olmadığı gösterilmiştir.

Ameliyata Hazırlık Süreci

Ameliyattan önce, derin beyin stimülasyonunun sizin için güvenli ve iyi bir seçenek olduğundan emin olmak için bazı incelemeler yapılır. Psikiyatrik değerlendirme ve nöropsikolojik testler ruhsal ve bilişsel durumunuzun ameliyat öncesinde belirlenmesi için gereklidir. Ayrıca ameliyattan önce MRG gibi beyin görüntüleme çalışmaları da elektrotların yerleştirileceği bölgelerinin haritasını çıkarmaya yardımcı olur.

Ameliyat Süreci

Beyin ameliyatı için önce stereotaktik kafa çerçevesi adı verilen özel bir kafa çerçevesi başı sabit tutması için takılır. Ardından, beynin haritasını çıkarmak için beyin MRI veya BT gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Görüntüleme, elektrotları yerleştirmek için beyninizdeki uygun alanı navigasyon teknolojisiyle belirlemek için gereklidir.

Elektrotlar yerleştirilirken stimülasyonun etkilerini tam olarak test edilebilmek için bir süreliğine uyanık olmanız gerekeceğinden işlemden önce kafa derinizi uyuşturmak için lokal anestezi verilir. Beyin dokusunda ağrı reseptörleri olmadığı için bu bölgeye müdahale sırasında anesteziye ihtiyaç olmamaktadır. Bazı kişilerde ameliyatın bu kısmı, genel anestezi kullanılarak da yapılabilir.

Beyin cerrahı, tel şeklindeki elektrotları önceden ince hesaplamalarla yeri belirlenen bölgelere yerleştirir. Ameliyat sırasında hem nörolog hem de cerrah doğru elektrot yerleşimini sağlamaya yardımcı olmak için beyninizi dikkatle izler.

Ameliyatın ikinci bölümünde beyin cerrahı jeneratörü göğüs derisinin altına, köprücük kemiğinin yakınına yerleştirir. Cihazın bu kısmı pilleri içerir. Bu işlem sırasında genel anestezi olarak bilinen sizi uyutan bir ilaç kullanılır. Beyin elektrotlarından gelen kablolar cildinizin altına yerleştirilir ve pille çalışan jeneratöre bağlanır.

Pil Açma Süreci

Ameliyattan yaklaşık 7-10 gün sonra cihaz açılır ve nöroloğunuzun sizin için en iyi ayarları bulma süreci başlar. Pil açma sürecini sizi takip eden nöroloğun yapması elzemdir çünkü pil ayarları yapılırken aynı zamanda ilaç dozlarında da bazı değişiklikler yapmak gerekeceği için bu işlemleri aynı doktorun yapıyor olması yaşanabicek aksakları başından önleyecektir.

Piliniz açılmak üzere randevunuza geldiğinizde doktorunuz önce sizi muayene eder ve daha sonra beyine yerleştirilen elektrotlar üzerinde bulunan farklı temas noktalarını bir programlayıcı yardımıyla uyarır. Doktorunuz sizi bir kaç defa muayene edecek ve sürekli sorular sorarak hangi noktanın size en iyi klinik faydayı sağladığını belirlemeye çalışacaktır. İlk seferinde yaklaşık 1-2 saat süren bu pil ayarlama sürecinde uyarıya bağlı bazı geçici uyuşma, kasılma, çift görme , konuşmada tutulma, davranış değişiklikleri, denge bozukluğu gibi yan etkiler olabilir. Uyarı kesildiğinde bu yan etkiler hemen düzelir. Stimülasyon miktarı durumunuza göre özelleştirilir. 

İlk 1 ay doktorunuz pile ince ayarlar yapmak ve ilaçlarınızın dozunu ayarlamak için sizi haftada 1 görmek isteyebilir, ancak pil ayarları yerleştikten sonra rutin kontrol sıklığına dönebilirsiniz. 

En uygun ayarı bulmak bazen 4 ile 6 ay kadar sürebilir.

Genellikle stimülasyon  süreklidir ancak bazı durumlarda pili gece kapatıp sabah tekrar açmanız söylenebilir. Bu sizin durumunuza bağlıdır. Pili eve götürdüğünüz bir uzaktan kumanda ile açıp kapatabilirsiniz. Bazen de pil evde küçük değişiklikler yapmanıza izin verecek şekilde programlanabilir.

Pil ömrü, ne sıklıkta kullanıldığına ve ayarlarına göre değişir. Pilin değiştirilmesi gerektiğinde, sadece göğüste cilt altına yerleştirilen pil kısmı değiştirilir ve bu da 1 günlük hastane yatışı gerektirir.

Riskler

Derin beyin stimülasyonunun genellikle düşük riskli olduğu düşünülmektedir. Ancak her tür ameliyatın komplikasyon riski vardır.  Doğru hasta seçimi ve tecrübeli bir ekiple bu riskler %1’in altındadır. Ayrıca beyin stimülasyonunun kendisi de bazı geçici yan etkilere neden olabilir.

Ameliyat sırasında ve sonrasında gelişebilecek komplikasyonları arasında;

• Beyin içine kanama

• İnme

• Nöbet geçirme

• Enfeksiyon

• Baş ağrısı

• Kafa karışıklığı ve konsantrasyon güçlüğü

• Donanımla ilgili komplikasyonlar

• İmplantasyon bölgesinde geçici ağrı ve şişlik 

Beklentiyi Yönetmek

Ağızdan alınan tedavilerin yeterli gelmediği veya istenmeyen etkilere neden olduğu orta-ileri evre Parkinson hastalığında  derin beyin stimülasyonu; 

1. titreme, hareket yavaşlığı, eklem tutukluğu gibi belirtileri azaltarak,

2. “on” “off” dönemi dalgalanmalarını azaltarak

3. ilaca bağlı gelişen istemsiz aşırı hareketleri (diskinezi) gidererek

4. bir süreliğine olsa da ilaç dozunun azaltılmasını sağlayarak daha kaliteli bir yaşam sürmenize yardımcı olan güçlü bir tedavi yöntemidir.

Ancak unutmamak gerekir ki Parkinson hastalığı kronik ve ilerleyici bir hastalıktır. Derin beyin stimülasyonu ameliyatı son teknoloji bir tedavi olsa da hastalığı ortadan kaldırmaz veya ilerlemesini durdurmaz. İlaç gereksinimini azaltabilir ama tamamen ortadan kaldırmaz.

Derin beyin stimülasyonu herkeste aynı sonuçları vermez, çünkü Parkinson kişiye özgü yönleri de olan bir hastalıktır ve başarısı çeşitli faktörlere bağlıdır. Ameliyattan önce ne tür bir iyileşme bekleyebileceğiniz konusunda sizi takip eden hareket bozukluklarında deneyimli nöroloğunuzla görüşmeniz gerekir.