SEPTUM DEVİASYONU (BURUN ORTA KEMİK EĞRİLİĞİ):
NEDİR?
Her iki burun deliği önden geniz kadar uzanan birbirine paralel iki tünel üzeredir. Bu iki tüneli birbirinden ayıran orta bölmeye “Septum” , bu bölmenin eğriliklerine de “Septum Deviasyonu” denir.
BURNUMUZUN MİSYONLARI NELERDİR?
Burun yalnızca bir teneffüs organı değildir. Nefes almanın yanı sıra alınan havanın süzülerek temizlenmesi, ısıtılması, nemlendirilmesi ve koku alma üzere kıymetli misyonları vardır.
Burun teneffüsü yapabilmek çok kıymetlidir. Temel olan burun teneffüsü olup, ağızdan nefes alma daha sonra (4.-6. Haftalarda) öğrenilir. Yeni doğan bebeklerde her iki burun deliğini büsbütün kapatacak doğumsal bozukluklar (Koanal Atrezi = Burun art deliklerinin kapalı olması) bazen ölümlere yol açabilecek derecede kıymet taşır.
Burun teneffüsü başladığında akciğerlerimiz buna hazırlanır ve teneffüs havasından (oksijenden) tam manasıyla yararlanma sağlanır. Buna burun – akciğer refleksi (Naso-alveoler refleks) denir. Ağız teneffüsü yapıldığında bu düzenek çalışmaz ve aldığımız nefesten tam olarak yararlanamayız. Bu durum bilhassa kendisini efor sırasında belirli eder. Bu nedenle burun tıkanıklığı olan atletlerin performansları daha düşük olur, nefes kesilmesi yahut hava açlığı denen durum ortaya çıkar.
Burun tıkanması genç yaşlarda bir konfor ve hayat kalitesi sorunu üzere görünürken, ileri yaşlarda sıhhat sıkıntılarına yol açmaktadır. Bilhassa de ileri yaşlarda kalp ve akciğer sıhhati ile ilgili problemleri olan bireylerde yetersiz oksijen alımı kalbin yükünü artırmaktadır.
BURUN TIKANIKLIĞI NEDENLERİ: (İlgili kısımda detaylı anlatılmıştır, bu kısımda yalnızca “Septum Deviasyonu anlatılacaktır)
NASAL SİKLUS (nöbetleşe nefes alma) NEDİR?
Burun tıkanıklığı tanımlanırken, olağan bir burunun nasıl nefes alması gerektiğini bilmek çok değerlidir. Burun deliklerimiz nöbetleşe olarak çalışmaktadır. Burun boşluklarını örten mukozanın (ıslak burun içi derisi) ve burun kanalları içinde yan taraflarda yer alan burun etlerinin (3 adet konka) birkaç saatte bir içlerine kan dolarak şişmesi ve ufalması sonucu her bir burun deliğimiz nöbetleşe çalışır. Burun kanalları çok geniş olan bireyler bunu fark etmeyebilirler. Lakin genel olarak gün içinde burun deliklerimizden biri başkasına nazaran daha açık, başkası daha tıkalıdır. Açık olan taraf oksijen alımı sağlarken, tıkanan taraf havanın ısıtılıp, süzülüp nemlenmesini sağlar. Buna nasal siklus (dönüşümlü çalışma) denir.
Bunun yanı sıra ortamın sıcaklığı, nem oranı, ani ısı değişimleri üzere durumlarda burnumuz daha tıkalı yahut daha açık olabilir. Keza, yer çekimi tesiriyle üzerine yatılan taraftaki burun deliği tıkanırken, üstte kalan taraf açılır. Septum deviasyonu ve gibisi bir nedenle tek taraflı burun tıkanıklığı olan bireyler ekseriyetle tıkalı tarafın üzerine yatma davranışı gösterirler. Yani sağ deliği tıkalı olanlar sağa, sol deliği tıkalı olanlar sola gerçek yatarlar. Böylelikle bilmeden esasen tıkalı tarafın üzerine yatarak açık burun deliğini üstte bırakırlar ve gece daha rahat nefes alırlar. Tüm bunların dışında nezle, grip yahut alerjik nezle üzere durumlarda deviasyon olmasa bile mukozanın ve konkaların şişmesi sonucu her iki burun deliği tıkanabilmektedir.
Hastaların birçok tıkalı taraftan yakınırken, kimi şahıslar ise açık taraftan şikayet ederler. Şayet kişi bir tarafın tıkalı oluşuna uzun müddetten beri alışmış ise, başka açık burun deliğindeki “tıkanıp-açılmalar” onu rahatsız eder. Yani nefes alma beklentisi içinde olduğu sağlam tarafın tıkanmalarından yakınır.
SEPTUM DEVİASYONU NASIL MEYDANA GELİR?
Septum deviasyonları bazen doğuştan ve gelişimsel, yani yapısal olarak oluşurken bazen de çeşitli burun travmaları sonucunda meydana gelir. Bu durum bazen bebeğin anne karnında sıkışması nedeniyle bile olabilmektedir.
BELİRTİLERİ NEDİR?
Temel yakınma burun tıkanıklığı ve kâfi nefes alamamadır. Burun tıkanıklığı olan bireylerde besbelli olarak daha fazla ağız teneffüsü olur. Buna bağlı olarak boğaz kuruması, hava açlığı, nefes darlığı, efor ve spor sırasında kesilme ve bazen horlama görülebilir. Kimi hastalarda temas noktaları nedeniyle baş ağrısı, tedaviye direnen sinüzit yahut kulakta tıkanıklık ve basınç hissi görülebilir.
TEDAVİSİ NEDİR?
Septum deviasyonları ameliyatla düzeltilir. Fakat her deviasyon ameliyat edilmelidir diye bir kural yoktur. Burun tıkanıklığı ve ilişkili yakınmaları (ağız teneffüsü, horlama, boğaz kuruması, nefes darlığı, hava açlığı) olan bir kişi muayene edildiğinde bu yakınmalara yol açabilecek derecede bir eğrilik varsa ve düzeltildiği taktirde kişinin yakınmaları düzelebilecekse ameliyat önerilir. Bunun yanı sıra nefes almaya pürüz olmasa da, eğriliğin yeri nedeniyle sinüzit tedavisini engelliyorsa yahut ağrılara neden oluyorsa (MKBA = Mukozal Kontakt Baş Ağrısı) ameliyat önerilebilir.
DEVİASYON AMELİYATLARI NASIL YAPILIR?
Ameliyat lokal anestezi, sedasyon (sakinleştirme) ile bir arada lokal anestezi yahut genel anestezi ile (tam uyutarak) yapılabilir. Aksi için özel bir neden yoksa genel anestezi tercih edilir. Çünkü lokal anestezi altında hastayı rahatsız eden ağrı yahut kanama olması mümkündür. Bu da ameliyat muvaffakiyetini etkileyebilir.
Ortalama ameliyat mühleti 30-40 dakika kadardır. Fakat daha evvelce ameliyat olmuş hastalarda, travma sonucu kırık burunlarda yahut açık teknik uygulanan hastalarda bu mühlet 2 saate kadar uzayabilir. Yani süreyi belirleyen en kıymetli etken sürecin zorluk derecesidir. Ortalama ameliyat mühleti fakat muayene sonrası söylenebilir.
Ameliyat açık ve kapalı teknik olarak isimlendirilen iki değişik yolla yapılabilir. Standart formül açık tekniktir. Lakin burun ön takviye bölgesini ilgilendiren deviasyonlarda yahut hastanın tıpkı süreç sırasında estetik değişiklik isteği varsa açık teknik tercih edilebilir.
Kapalı teknikte dışarıdan görünen bir kesi ve dikiş olmaz. Bunlar büsbütün burun içinde kalır. Dikişlerin alınması gerekmez, bizatihi erirler.
Açık teknikte ise burun ön tarafındaki dikme üzerinden yatay (genellikle zıt “V” şeklinde) bir kesi ile girilerek çalışılır. Ameliyat bitiminde orta dikme ön derisi üzerinde üç yahut dört adet ince dikiş olur. Bu dikişler 7-8. günlerde alınır. Dikiş izleri 2-3 ay içinde büsbütün kaybolur.
Ameliyatın temel prensibi, eğri olan burun orta bölmesinin düzgün hale getirilmesidir. Bunu sağlarken burunun dayanağını oluşturan yapıların bozulmaması, bozmak zorunda kalınıyorsa da kesinlikle tamiri gerekir. Aksi halde burunda çökme yahut yamulma üzere hal değişiklikleri ortaya çıkabilir. Burun orta bölmesi, ön yarısı kıkırdak, art yarısı kemikten oluşan bir levha halindedir ve üzeri mukoza örtü ile kaplıdır. Gerekli düzeltmeleri yapabilmek için kıkırdak ve kemiği örten mukoza örtü dikkatlice ve zedelemeden kaldırılır. Düzeltme süreci bittikten sonra tek tarafta yahut her iki tarafta kaldırılmış olan mukoza yerine geri yapışmak üzere desteklenmelidir. Bunu sağlamak ve kanamayı önlemek için çeşitli burun tamponları yahut dikiş teknikleri kullanılır. Evvelki vakitlerde her iki burun boşluğuna uzun kumaş şeritler formunda ekstrafor tamponlar yerleştirilirdi ve bunların alınması sırasında besbelli ağrı ve kanama olurdu. Bu tamponlarla ilgili kaygılar günümüzde de hala devam etmekte olup, pek çok kişinin burun ameliyatı olmaktan kaçınmasına neden olmaktadır.
Şimdiki olarak kullanılan burun tamponları tek kesim halinde silikon levhalar yahut ıslandıkça şişebilen sünger tamponlardır. (fotoğraf) Kimilerinde kısmen de olsa nefes almaya müsaade veren borular bulunur. Kimi vakit da hiç tampon koymadan yalnızca iç dikişlerle mukozayı orta bölmeye tespit etmek mümkündür. Hani usulün seçileceği ameliyatı yapan hekimin tercihine, yapılan ameliyatın çeşidine ve hastanın genel sıhhat durumuna bağlıdır. Tamponlar 1-3 gün (genellikle 2 gün) kaldıktan sonra çıkartılırlar. Çıkartılmaları son derece kolay, ağrısız ve kanamasızdır. Burada sıkıntı olan tamponun alınması değil, iki gün boyunca burundaki varlığıdır. Burun ameliyatı ağrılı bir süreç değildir. Lakin kimi hastalar baş ağrısından yakınabilmektedirler.
Tamponlar alındığında çok besbelli bir rahatlama ve hafifleme olur. Lakin akabinde tekrar tıkanıklık başlar. Bunun nedeni tempon alındıktan sonra burun mukozasının ve konkaların şişmesidir. Ameliyat sonrası tıkanıklıkların ve kabuklanmaların büsbütün bitmesi 3-4 haftalık bir süreyi bulur. Bu müddetin sonunda düzgünleşme tamamlanır ve istenen düzeyde nefes alma sağlanır.
AMELİYATIN İSTENMEYEN SONUÇLARI (KOMPLİKASYONLARI) NELERDİR?
Septum deviasyonu ameliyatları (septoplasti) ekseriyetle meselesiz ameliyatlardır. Yeniden de her ameliyatta olduğu üzere bazen istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Düzgünleşme periyodu sırasında kanama, burun halinin değişmesi / bozulması, koku almada azalma, burun ve genizde kuruma ve kabuklanma, burun orta bölmesinin delinmesi, bir müddet sonra tıkanma belirtilerinin tekrarlaması görülebilen komplikasyonlardır. Titiz bir ameliyat öncesi hazırlık ile bir arada ehil ellerde yapılan dikkatli bir ameliyat ve yeterli bir ameliyat sonrası takip ve bakım ile bunları en aza indirmek mümkündür. Fakat ne kadar yanılgısız çalışılsa da en usta ellerde bile vakit zaman bu komplikasyonları görmek mümkündür. Elbette hastanın da ameliyat sonrası devirde güzelleşme tamamlanana kadar denetim ve pansumanlarına gelmesi, ameliyatın gerektirdiği dikkat ve itinası göstermesi gerekmektedir.
AMELİYAT SONRASI NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?
Hekiminiz tarafından güzelleşmenin tamamlandığı söylenene kadar burunu darbelerden sakınmak, kuru biçimde sümkürmemek, elle temizlemeye çalışmamak, aspirin ve gibisi kan sulandırıcı ilaçlardan kaçınmak, sigara kullanmamak, ağır fizikî antrenmanlardan yahut işlerden kaçınmak değerlidir.
5 dakika okuma süresi
