Ne Olağan, Ne Anormaldir ? Tükürük Bezleri Nerelerde Bulunur ?
Bezler ağzı ve boğaz etrafında yerleşmişlerdir. En önemli tükürük bezleri parotis( kulak önünde) ,
submandibüler (çene altında ) ve sublingual ( lisan altında ) bezlerdir.
Hepsi de ağız içersine tükürük salgılarlar. Parotis bezi üst azı dişlerin yanından, submandibüler bez dilin
altında ön taraftan ve sublingual bez ağzı tabanında birçok ufak noktadan tükürük salgılar.
Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların iç kısmı ve ağız ile boğazın bütün yüzeylerin-de yüzlerce ufak
tükürük bezi bulunur. Tükürük bezleri, ağzınızı ıslak tutan, sindirimi başla-tan ve dişleri çürükten koruyan
tükürüğü salgılarlar.
Anormal Bezlere Ne Yol Açar ?
Klinik olarak rahatsızlık oluşturan tükürük bezi anormallikleri şu halde gruplandırı-labilir.
1-Tıkanıklık
Tıkanıklık, çoğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür. Şikayetler
tipik olarak yemek yerken görülür. Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır ama tıkanıklıktan dolayı
akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol açar.
2-Şişlik , Ödem
Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir mühlet sonra
yavaş yavaş inerler, ta ki bir sonraki yemeğe kadar. Biriken tükürük içersinde mikroplar daha kolay
ürerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar. Şayet kâfi müddette tedavi edilmezlerse apse
oluşturabilirler.
3-İltihap
En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen ‘kabakulak ‘ tır. En sık çocuklarda
görülmesine karşın yetişkinlerde de görülebilir. Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişlik
olursa bunun tıkanıklıktan yahut tümörden olma talihi daha fazladır.
Kanal darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha evvel bahsedilmiştir.
Komşu lenf bezlerinin iltihabından ötürü tükürük bezlerinde de ikincil iltihap olabilir. Bu lenf bezlerinin bir
kısmı nitekim parotis bezinin üzerinde, içerisinde ve altında yahut submandibüler bezin yanında
bulunurlar. Lenf bezleri iltihaplandığı vakit kzıarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar. Lenf bezleri tümör ve
ödem dolayısı ile de büyürler.
4-Tümör
Tükürük bezlerinin birincil tümörleri başlangıçta çoğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler:
Tümörler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak önü, ağız içi, damak, ağız tabanı, yanaklar ve
dudaklar üzerinde bulunabilirler.
Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve baş-boyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler.
Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri süratli büyürler, ağrılı olurlar ve o taraf yüz hareketlerini
engelleyebilirler. Bu şikayetler çabucak araştırılmalıdırlar.
Tükürük bezleri birtakım özel hastalıklarda da şişerler. Hastalarda çoklukla göz ve ağız kuruluğu görülür.
Buna eklem romatizması eşlik edebilir. Şeker hastalığı bilhassa parotis bezinde şişliğe yol açabilir.
Ekseriyetle iki taraflı parotis bezi şişliği alkoliklerde de görülür.
Doktorunuz nasıl teşhis koyar ?
Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir öykü , fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur.
Büyük tükürük bezlerinde bir taş tıkanıklığından kuşku edilirse bezin açıldığı ağız uyuşturularak kanalı
genişletilip taşın çıkıp çıkmadığına bakmak gerekebilir. Bu çeşit bir süreçten evvel röntgen sineması ile
kireçlenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir.
Şayet tükürük bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın röntgeninin, çekilmesi
faydalı olur.
Bu tomografi ile kitlenin sahiden tükürük bezinden mi yoksa komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı
bulunur.
Birçok vak’ada muayene odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olur. Bu testin
doğruluğu %80 ile %90 ortasındadır. Kitleden cilt kesisi ile bir modül alarak incelenmesi sürecinin ,
muayene odasında yapılması tavsiye edilmez. Parotis bezi ile birlikte seyreden yüz sonunun hasar görme
ihtimalinden ötürü açık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır.
Tükürük Bezi Hastalıklarının Tedavisi
En önemli iki kısmı ayrılır: İlaçla ve operasyonla. Tedavi halinin sorunun ne olduğuna bağlıdır. Şayet
sorun bütün beden ile ilgili bir hastalıktan kaynaklanıyorsa bunu tedavi etmek lazımdır. Bu diğer
branştaki doktorlarla konsültasyonu gerektirebilir. Şayet hastalık tıkanıklık ve iltihap ile ilgili ise
antibiyotikler kullanılır. Bazen kanallara müdahale gerekir.
Şayet tükürük bezinin içersinde bir kitle oluşmuşsa bunun çıkartılması gerekebilir. Parotis bezi içersindeki
kitlelerin birçok selimdir. Operasyon gerekince bu bezin içerisinden geçen yüz sonuna çok dikkat edilmesi
gerekir. Parotis bezi içerisinde habis tümör varsa, yüz hududunun büyük kısmına ziyan verilmeden kitle
çıkartılabilir. Operasyon sonrası sıklıkla radyasyon tedavisi önerilir. Bu tedavi operasyondan tipik olarak
dört ile altı hafta sonra başlanır bu müddette dokuların güzelleşmesi beklenir.
Ağız ve boğazdaki küçük tükürük bezleri için de birebir prensipler geçerlidir. Selim hastalıklar en âlâ tek
olarak başına operasyon ile tedavi edilir, habis tümörler ise hem operasyon hem de radyasyon
tedavisine muhtaçlık gösterirler. Şayet kitle tükürük bezinin konuluğundaki bir lenf kanseri ise o zaman
tedavi hali elbette ki değişir. Bu çeşit bir tedavi sistemi yeniden en aktif olarak kulak, burun, boğaz ve baş-
boyun cerrahi tarafından yönetilebilir.
Özet olarak, tükürük bezi hastalıklarının birçok sebebi vardır. Bu hastalıklar hem ilaçla hem de cerrahi
olarak tedavi edilirler. Bu cins tedaviler bu alanda tecrübeli kulak, burun, boğaz ve baş-boyun cerrahi
tarafından gerçekleştirilir.