Horlama, bireylerin uykuda nefes alma sırasında üst teneffüs yollarından geçen havanın boğaz bölgesinden geçişi sırasında yutak bölgesinde yumuşak damak, küçük lisan ve bademciklerle oluşan gevşeme ile birlikte bu bölgedeki yumuşak dokunun teneffüse bağlı olarak titreşimiyle ortaya çıkan şiddetli sestir. Uyku sırasında lisan kökü, damak ve küçük lisanın boğaz ile birleştiği alan bir ölçü daralır. Teneffüs yolu ne kadar dar ise hava yolunun daralmasına bağlı olarak teneffüs yaparken ortaya çıkan sesin şiddeti artar. Çocukların %12’sinde horlama durumuna rastlanırken yetişkinlerin %45’i aralıklı horlama, %25’i nizamlı olarak horlama yaşamaktadır. Erkeklerin bayanlara nazaran daha çok horlamaktadır. Bunun nedeni bayanlardaki ve erkeklerdeki beden yağlanmasının farklı bölgelere dağılmış olmasıdır. Bayanlarda çoklukla yağlanma kalça bölgesinde olurken erkeklerde boyun ve karın bölgesinde yağlanma olduğu görülmüştür. Horlamanın şiddeti, uyku konumu, yaş ve kilo ile paralel olarak artar. Bu yüzden bilhassa kilolu erkekler sırtüstü durumunda yatarken, karın kitlesinin diyaframa baskısıyla göğüs içi basıncını arttırır; lisanın de geriye kayması ve uyku ile birlikte yutak etrafındaki yumuşak dokuların ve kasların gevşemesiyle şiddetli bir horlama ortaya çıkar. Lakin menopoz sonrası bayanlarda yaşanan hormon değişikleri sonucunda bayanların horlama şiddeti de artar hatta erkeklerle birebir şiddeti gösterir diyebiliriz. Bunun nedeni menopoz sonrası bayanların kas yapısının erkeklerle tıpkı duruma gelmesidir. Şiddetli horlamayla birlikte bireylerde teneffüsün kısa mühlet ile kesilmesine yol açan bir rahatsızlık olan uyku apnesi ortaya çıkabililir. Ayrıyeten, kişinin ya da meskendeki öteki bireylerin uyku kalitesinin bozulmasına sebebiyet verebilir. Bazen kişinin yaşadığı enfeksiyon da horlamaya sebebiyet verebilir. Kolay horlama ismi verdiğimiz bu durum süreksiz bir enfeksiyon sonucu (bademciklerin ve adenoidlerin şişmesi, soğuk algınlığı ve alerji durumları oluşan burun tıkanıklığına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Burun tıkanıklığına bağlı olarak uyku sırasında hava almak için yapılan ek efor, boğaz bölgesindeki yumuşak dokuların içe hakikat çekilmesine yol açarak horlamaya neden olur. Fakat bu durum geçicidir kişinin enfeksiyon sürecinin son bulmasıyla ortadan kalkar. Enfeksiyonun yanı sıra alkol ve sigara kullanımının ya da kimi ilaçların kullanımı da horlamaya tesir eden nedenler ortasındadır. Bu üzere durumlarda uyku sırasında kas denetimini kaybeder ve kasların gevşemesi ile birlikte lisan boğaza hakikat yavaşça kayar ve horlamaya neden olur. Genelde yorucu bir günün akabinde da horlama şiddetinde artış görülebilir. Uyku sırasında horlayan şahıslar kaliteli bir uyku uyuyamadıkları için sabah uyandıklarında kendilerini halsiz ve yorgun hissederler. Horlamanın öbür nedenleri ortasında; uyku ilacı almak, gebe olmak, ahenge konumu, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları ve uyku apnesi bulunur.
Horlama kolay bir hastalık üzere görünse de aslında kişinin hayat kalitesini etkilemenin yanı sıra değerli sıhhat sorunlarına neden olmaktadır. Horlama belirtileri ortasında; kişinin gün içinde kendini daima yorgun hissetmesi, sabahları hissedilen boğaz ağrısı, kişinin kan basıncını yahut kan şekerini denetim etmekte zorlanması, çarpıntı, dikkat eksikliği, uyku kalitesinin düşmesi ve gün içinde daima sonlu olma durumları vardır.
Horlama Tedavisi
Horlama durumunda öncelikle fazla kilolardan kurtulmak, alkol ve sigara kullanımını azaltmak, hafif yiyecekler yeme, burun bandı kullanımı, yatış durumunu değiştirmek (sırt üstü durumunda horlama daha çok ortaya çıkmaktadır) ya da muhtaçlık duyulduğu takdirde fazla yastık kullanımı üzere kolay tahliller uygulanabilir. Bunlara karşın kişi de horlama şikayetleri devam ediyor ise o vakit kesinlikle yeterli bir kulak burun boğaz tabibine muayene olmalısınız. Doktorunuz tarafından yapılan muayene ile birtakım ek tetkikler ile horlamanın sebebi belirlenir ve bu doğrultuda uygun tedavi önerilir. Anatomik yani teneffüs yolları tıkanmasına sebep olan yapısal bir sorunun tespit edilmesi durumunda ameliyat planlanır.
Tıkayıcı Uyku Apnesi
Uyku apnesi, üst teneffüs yollarının çok dar olduğu durumlarda, bireylerde uykunun başlamasıyla birlikte yumuşak dokuların gevşemesi ve nefes alma sırasında oluşan negatif basınç hasebiyle teneffüs yolunun tıkanmasıyla birlikte ağız ve burundan hava girişinin en az 10 saniye mühletle engellendiği durumdur. 10-40 saniye aralığında süren bu durum gece boyunca aralıklı sıklıklarla tekrarlar ve bununla birlikte beyinde uyanıklık tepkisi meydana gelir ve uyanıklıkla birlikte teneffüs kasları etkinleşerek üst teneffüs yolunun açılmasını sağlar ve böylelikle kişi uyku sırasında kısa bir uyanıklığın akabinde tekrar uykuya dalar, bireyler aslında bu uyanıklığı hatırlamaz. Böylelikle kişinin uyku kalitesinin düşmesine ve gün içinde çok uyku hali, yorgunluk, halsizlik üzere durum karşı karşıya kalmasına sebep olur. Ayrıyeten nefes durmaları sırasında kandaki oksijen ölçüsü değerli ölçüde azalır, hasebiyle kalp, beyin ve öteki organlara kâfi oksijen ulaşamaz.
Uyku apnesi belirtileri,
-Gün içerisinde uyku hali, kişinin kendisini uykusuzluk hissetmesi, bir yerde otururken uyuya kalma
-Gece nefes alamama yani teneffüs durması, bu durumun diğerleri tarafından gözlemlenmesi
-Solunum zahmeti ile uyanma durumu
-Ağız kuruluğu ve boğaz ağrısı ve baş ağrısıyla uyanma
-Horlama şiddetinin çok yüksek boyutlarda olması
Yapılan çalışmalarda uyku apnesinin erkeklerde bayanlara oranla daha sık görüldüğü tespit edilmiştir. Horlama durumunun yaş, kilo üzere fizikî özelliklerin tesir ettiğini göz önüne alınılırsa yaş ilerledikçe erkekler ve bayanlardaki oran kıymetli derecede yükseliş göstermektedir.
Uyku apnesi üç türlü karşımıza çıkar. Bunlar;
– Tıkayıcı (Obstrüktif ) Uyku Apnesi: Tıkayıcı uyku apnesi olarak da bilinen ve uyku apnesinin toplumda en yaygın görülen çeşididir. Üst teneffüs yollarında tıkanıklığa yol açan faktörler nedeniyle ortaya çıkar. Büyümüş bademcikler, yumuşak damak sarkması yahut kiloya bağlı olarak üst teneffüs yollarında tıkanıklık ortaya çıkar. Erkeklerde daha sık görülmesinin yanı sıra bayanlarda da menapoz periyodunda kendini göstermeye başlar.
– Merkezi (Santral) Uyku Apnesi: Beyin, teneffüsü denetim eden kaslara uygun sinyaller göndermediğinde ortaya çıkar. Teneffüsün beyin kaynaklı durduğu uykuda teneffüs bozukluğuna denir.
– Karma (Mikst)Uyku Apnesi: Bu uyku apnesinde şahısta hem obstrüktif hem de santral uyku apnesi birlikte görülür.
Uyku Apnesi Nedenleri
Tıkayıcı uyku apnesi ve merkezi uyku apnesinin ortaya çıkmasının nedenleri farklılık göstermektedir.
Tıkayıcı uyku apnesi nedenleri; üst teneffüs yollarının çeşitli nedenlere bağlı olarak tıkalı olması (burun orta bölmesi eğriliği, burun etlerinde büyüme yahut balonlaşma, sinüzit, burun polibi, yumuşak damağın elastikiyet kaybı ya da sarkkık olması, uzun küçük lisan, çenenin geride olması)
Bunun dışında; cinsiyet (erkeklerde bayanlara nazaran daha sık görülür), kilo fazlalığı, dar hava yollarına sahip olmak, kalın bir boyun etrafına sahip olmak, alkol ve sigara kullanımı.
Merkezi uyku apnesi nedenleri; ensefalit ismi verilen beyin enfeksiyonu, beyin sapı sorunları, beyin felci, kalp hastalıkları, ilaç kullanımı (narkotik ağrı kesici)
Uyku Apnesi Tanısı
Hastalığın teşhisinin gerçek bir formda konulabilmesi için öncelikle hekiminizle detaylı bir görüşme sağlamanız gerekmektedir. Sonrasında genel bir kulak burun boğaz muayenesi yapılır. Üst hava yolları, endoskopi ismi verilen ucunda kamera bulunan bir sistem vasıtasıyla incelenir ve MR ve BT üzere radyolojik tetkiklerle hava yolları görüntülenerek darlıklar kıymetlendirilir. Bu değerlendirmeler doğrultusunda şayet hekiminiz uyku apnesinden şüphelenirse sizden bir uyku apnesi testi isteyebilir. Halk ortasında uyku testi olarak bilinen bu teste polisomnografi denir. Bu test, hastanın uyku laboratuvarına yatırılarak bedenine yerleştirilen elektrotlarla uykusunun izlenmesi biçiminde yapılır. Hastanın uyku sırasında beyin dalgaları, göz hareketleri, ağız ve burundan hava akımı, horlama, kalp suratı, bacak hareketleri ve oksijen düzeylerinin ölçümüne bakılır. Hastaların bir gece uyku odasında kalmaları gerekir. Test sırasında sırasında bedenin çeşitli noktalarına bağlanan kablolarla alınan sinyaller odanın dışındaki bilgisayara aktarılır. Sabaha kadar alınan bu kayıtların incelenmesiyle, uyku müddetince teneffüsün kaç kere durduğu, ne kadar mühlet ile durduğu, durduğunda oksijen bedellerinin ve kalp suratının nasıl etkilendiği ve derin uykuya dalınıp dalınmadığı üzere birçok parametreye bakılarak uyku apnesinin teşhisinin konması sağlanır. Birebir vakitte yapılan bu test uyku apnesinin hangi çeşitte olduğunu da gösterir. Apne ve hipoapnenin sayıları teşhis koymada en kıymetli etkenlerdendir. Apne, uyku esnasında teneffüsün durması, hipoapnesi ise yavaşlaması olarak bilinir. Şayet kişinin, bir saatlik vakit diliminde beşten fazla sefer teneffüsü durmuşsa o bireye uyku apnesi tanısı konulur.
Uyku Apnesi Tedavisi
Uyku apnesi, kişinin uyku kalitesini etkileyen önemli bir hastalıktır. Uyku apnesinin çeşiti, derinliği ve kişinin teneffüs yolu özelliklerine nazaran tedavi prosedürleri de değişiklik göstermektedir. Tedavi formülleri; ömür şekli değişiklikleri, cerrahi tedaviler ve müspet hava basıncı olarak bilinir.
Üst teneffüs yollarında ileri boyutta darlık olan şahıslarda cerrahi müdahale kaidedir. İleri derecede uyku apnesi sorunu olan bireylere ise olumlu hava basıncı veren uyku apnesi aygıtı önerilebilir. Bu aygıta CPAP ismi verilir. Bu aygıta bağlı bulunan silikon bir maske hastaya takılır. Bu maske aygıttaki basınçlı havanın hastaya iletilmesini sağlar. Bu aygıt gece boyunca uyku sırasında basınçlı hava sayesinde hastanın teneffüs yollarının kapanmasını önler. Birtakım hastalarda gece boyunca silikon maske kullanımı rahatsızlık verir kaygısı duyabilir.
Uyku apnesinin ileri boyutlara ulaşmadığı şahıslara ise uygulanabilecek en hoş tedavi, kişinin hayat şekli değişikliklerine yönelmesidir. En değerli etken kilo denetimidir. Kişi yediklerine dikkat etmek, nizamlı spor yapmak, uykudan evvel ağır yemekler yememek gerekir. Alkol ve sigaradan uzak durmak da bu bahiste yapılacak en değerli durumlardan biridir. Yatış konumu da değerlidir. Uyurken sırt üstü değil yan konum tercih edilmelidir. Uyku ilacı muhakkak kullanılmamalıdır. Burun rahatlatıcı bantlar ve spreyler horlamanın azalmasına yardımcı olsa da uyku apnesi için geçerli bir tahlil değildir. Bunlar yalnızca süreksiz rahatlamalar sağlar.
Uyku apnesi olan bireyler kesinlikle uzman bir tabibe başvurmalı ve önerilen tedavi doğrultusunda hareket etmelidirler.
