Yüz hareketlerini (dudak, yanak, kaş,göz çevresi) yapmamızı yüz hududu (fasial sinir) aracılığı ile sağlarız. Beyinden gelen hareket buyruklarını yüz hududu, yüz kaslarına ileterek istediğimiz hareketleri yapmamızı sağlar. Şayet beyindeki yahut yüz sonundaki birtakım hastalıklar bu iletiyi engellerse yüz felci oluşur ve yüz hareketleri kısmen ya da büsbütün ortadan kaybolur. Yüz felci tıbbi olarak fasial paralizi olarak isimlendirilir.
Yüz Hududu Nerededir:
Beyin ile beyin sapı ortasında yüz sonunu oluşturacak lifler karışık bir formda gelir. Bu kısım daha çok Nöroloji ile ilgilidir. Beyin sapından sonra yüz sonu kıvrımlı biryol izler. İç kulak yolundan geçerek, orta kulağında etrafını dolaşır ve kulak gerisinden gerçek birkaç kısım halinde yüz kaslarına ulaşır. Yüz kaslarına ulaşmadan evvel kulak önündeki tükrük bezinin içinden geçer. İç kulak yolundan geçerken işitme sonu ile birlikte bulunur. Yolu boyunca kimi kollar verir ve bu kollar çeşitli misyonlar yaparlar. Gözyaşı bezinin salgısını, çene altındaki tükrük bezlerinin salgısını ve lisanın tat hücrelerinin misyon yapmasını da yüz sonunun kolları sağlar.
Yüz Felcinin Nedenleri Nelerdir:
Yüz felci beyinle beyin sapı ortasındaki yahut beyin sapından yüz kaslarına kadar olan kısımdaki birçok hastalığa bağlı olarak gelişebilir. Beyin-beyin sapı ortasındaki yüz felci nedenleri ekseriyetle beyin kanamasına bağlıdır ve nöroloji kısmında incelenirler. Bu nedenlerle oluşan yüz felcine merkezi yüz felci denir. Beyin sapından sonraki yüz hududu hastalıklarında oluşan yüz felcine ise periferik yüz felci denir. Periferik yüz felci yapabilecek bir çok sebep vardır.
-Bell Paralizisi: En sık görülen yüz felci nedenidir. Nedeni aslında kesin değildir. Yüz sonunun iç kulak etrafındaki bir kısmında iltihap oluştuğu düşünülmektedir. Soğuk ve rüzgara maruz kalmanın tesirli olduğu bilinmektedir.Sinirin işlevinin kaybolması dışında bir bulgu yoktur. Öteki nörolojik bulgu olmamasıyla teşhis konur. Çoklukla tam olarak düzgünleşir.
-Ramsay-Hunt Sendromu: Virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Bell paralizisindeki bulgulara ek olarak ağrı ve dış kulak yolunda birtakım lezyonlar vardır. Tam düzgünleşme oranı Bell paralizisine nazaran biraz daha azdır.
-Orta Kulak İltihapları: Çocuklarda akut orta kulak iltihabı büyüklerde de kronik orta kulak iltihabı etrafındaki kemiği eriterek ya da mevcut açıklıklardan ulaşarak yüz sonuna ulaşabilir ve yüz felci yapabilir.
-Sistemik Hastalıklar: Şeker hastalığı, hipertansiyon, nörit(sinir iltihabı), vitamin eksikliği üzere bedenin öteki bölgalerinide ilgilendiren hastalıklar.
-Tümöral Hastalıklar: Yüz sonunun kendisinde yahut yolu boyunca geçtiği bölgelerdeki tümörler de yüz felci yapabilirler. Bu sonlar yeterli ya da makûs huylu olabilirler. Yüz sonu, kaslara gitmeden evvel kulak önündeki tükrük bezinin içinden de geçtiği için, bu tükrük bezi tümörleri de yüz felci yapabilir.
-Travmalar: Kulak etrafına yahut yüze gelen travmalar (darbeler) yüz sonunu hasara uğratarak yüz felci yapabilirler.
-Ameliyatlar: Baş içinde, kulakta yahut tükrük bezinde öbür sebeplerle yapılan ameliyatlar sırasında yüz hududu yaralanabilir.
Ne Üzere Belirtiler Olur:
Yüz hududunun çalışmamasının en besbelli bulgusu yüz hareketlerinin azlması yahut kaybolmasıdır. Kaş kaldırma, göz kapama, diş gösterme, gülme, yanak şişirme üzere hareketler bozulur. Bunun dışında gözyaşı azalması, tükrük salgısının azalması, tat duyusunun bozulması, gürültüye hassaslık artışı üzere bulgularda bulunabilir. Yüz felcini yapan asıl sebebe nazaran ek bulgular görülebilir.
Muayenede Ne Görülür:
Muayenede birinci göze çarpan hastanın yüz hareketlerini yapamamasıdır. En sık yüz felci nedeni olan Bell paralizisinde öteki bulgu yoktur. Lakin başka sebeplerde ek bulgular olabilir. Bunlar ortasında dış kulak yolunda lezyonlar, orta kulak iltihabı bulguları, başka nörolojik bulgular sayılabilir. Orta kulak iltihabı yahut bir orta kulak tümörü yoksa kulak muayenesi olağan görülür.
Ne Üzere Tetkikler Yapılır:
En sık görülen Bell paralizisi için muayenede öbür bir hastalıktan şüphelenilmiyorsa ekseriyetle bir tetkik yapılmaz. Lakin tedavide verilen ilaçların yan tesiri olarak tansiyon ve şeker yükselmesi olabildiği için tansiyon ve açlık kan şekeri ölçümleri yapılabilir. genel olarak yapılabilecek tetkikler şunlardır:
-Açlık kan şekeri, tansiyon, kolesterol ölçümleri
-Kafa içinde yahut tükrük bezi tümörlerinden şüpheleniliyorsa bilgisayarlı tomografi yahut manyetik resonans
-İşitme testleri
-Gözyaşı ölçüsünün test edilmesi (schirmer testi)
-EMG
-Elektrofizyolojik testler ismi verilen ve hudut mesaj suratını yada hududun hastalanma yüzdesini göstermeye yarayan testler (Bu testler bilhassa tedavi için ameliyat düşünülüyorsa uygulanır).
Teşhis Nasıl Konur:
Yüz Felci teşhisi hastanın yüz hareketlerinin bozulduğunun görülmesi ile konur. Fakat değerli olan asıl sebebin ne olduğudur. Bunu araştırmak için şüphelenilen duruma uygun tetkikler yapılır ve bir hastalık bulunursa onun tedavisi yapılır. Şayet birinci muayene sırasında yüz felci dışında bir bulgu bulunmadıysa kan şekeri ve tansiyon ölçümleri yapılır ve Bell paralizisi olduğu düşünülerek tedaviye başlanır. İlaç tedavisi ile geçmeyen veye tekrar eden durumlarda bilhassa bilgisayarlı tomografi yahut manyetik resonans üzere tetkikler başta olmak üzere araştırmalar yapılabilir.
Nasıl Tedavi Edilir:
Yüz felcinin tedaviside yeniden sebebe nazaran yapılır. Bell paralizisinde tedavi ilaç tedavisidir. Hastanın başka hastalıkları müsaade verirse (tansiyon, şeker yüksekliği yahut mide problemleri) kortikosteroidler ve B vitamini ilaçlar verilir. Buna ek olarak mide için ilaçlar, göz kurumalarını önlemek için yapay gözyaşı yahut antibiyotikli kremler verilir. Hastanın dikkat etmesi gereken durumlar olarak yüz kasları üzerine masaj yapılması, sıcak uygulamaları, yüz kaslarını hareket ettirmek için sakız çiğnenmesi sayılabilir. Ramsay-Hunt sendromunda ek olarak virüslere karşı da ilaç verilir. Şayet yüz felcinin öteki bir sebebi bulunursa bu hastalık ilaç ya da ameliyatla tedavi edilir. Bu tedaviler o hastalıkla ilgili kısımlarda anlatılmıştır. Örneğin iç kulak tümörleri yahut kronik orta kulak iltihaplarına bağlı yüz felçleri ameliyat gerketiren hastalıklarken, akut orta kulak iltihabına bağlı yüz felci kulak zarını çizmek ve antibiyotik ile tedavi edilir.
Ameliyat Gerekli midir?:
Yüz felcinin kimi sebepleri ameliyat gerektirir. Üstte da bahsedildiği üzere tümör (kafa içinde yahut tükrük bezlerinde), kronik orta kulak iltihapları ameliyat gerektirir. Lakin ekseriyetle ilaçla tedavi edilen Bell paralizisi üzere hastalıklarda bazen ameliyat gerektirir. Ne vakit ameliyat gerektiği mutlaklık kazanmış bir bahis değildir. Buna karar verirken ilaca ne derece cevap alındığı, yüz felcinin derecesi, elektrofizyolojik testlerin sonuçları ve başlangıçtan beri geçen vakit dikkate alınarak karar verilir. Bu karar hekiminiz tarafından uygun biçimde alınacaktır.
Ne Üzere Ameliyatlar Yapılmaktadır:
Yüz felci sebebine nazaran değişik ameliyatlar yapılmaktadır. İç kulak tümörlerinde baş kemiklerini açarak ya da kulak gerisinden girerek tümör çıkartılmaya çalışılır. Kimi iç kulak tümörlerinde şimdi yüz felci gelişmemişse de ameliyat sonrası oluşabilir. Yüz hududundan kaynaklanan bir tümör varsa tümörle bir arada hududun bir kısmıda çıkarılır. Geride kalan hudut kısmı onarılmaya çalışılır lakin bunu için bazen öteki hudutları yüz sonlarıyla birleştirmek gerekebilir. Kronik orta kulak iltihaplarına bağlı yüz felcinde orta kulaktaki iltihap temizlenir ve yüz hududunu saran kılıf açılarak iltihabın temizlenmesi sağlanır. Tükrük bezi tümörlerine bağlı yüz felcinde tükrük bezi ile birlikte yeniden hududun tümörle tutulan kısmıda çıkarılır. Bell paralizisi yahut Ramsay-Hunt sendromundaki yüz felcinde ilaç tedavisinin sonucuna nazaran şayet ameliyat gerekirse ekseriyetle yapılan süreç kulak gerisinden girilerek sona ulaşmak ve etrafındaki kılıfı açmaktır.
Yüz hududunun ilaçla ya da ameliyatla tedavi edilemeyeceği görüldüğünde birtakım yardımcı ameliyatlar yapılır. Bunlar ortasında öteki sonlarla hareket eden kasların yüze transferi, öbür sonların yüz sonuna birleştirilmesi, göz kapaklarına altın tartı yerleştirilmesiile gözlerin kapanmasının sağlanması üzere ameliyatlar yapılabilir.
Fizik Tedavi Gerekli midir?:
Yüz kaslarına fizik tedavi yollarının uygulanması yüz hududuna tekrar işlev kazandıran sistemler değildir. Lakin bilhassa uzun süren yüz felçlerinde yüz kasları hareketsizlikten güçsüzleşirler ve daha sonra yüz hududu çalışsa bile yüzde asimetri ve güç kaybı olabilir. Bu nedenle hastanın kendi kendine uygulayabileceği masaj ve sakız çiğneme dışında fizik tedavi uygulanması önerilmektedir.
