Yutma bozukluğu (disfaji) yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişindeki sorunları içerir. Bu sorunlar lokmanın mideye geçişindeki gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması biçiminde olabilir. Yiyecek ses telleri düzeyine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak isimlendirilir. Aspirasyon sırasında yiyecekler ciğerlere ulaşır ve hayli tehlikeli, vefata yol açabilen durumdur. Herkes vakit zaman yutma yediklerini aspire edebilir ancak sağlıklı bir kişi, yedikleri nefes borusuna kaçtığında refleks olarak öksürerek boğazını temizleyebilir. Lakin refleksleri azalmış bireyler aspire ettiklerini anlayamaz. Bu durum bazen önemli hatta ölümcül sıkıntılara yol açabilir. Yutma bozukluğu her yaş kümesinden hastada sinirsel (nörojenik), mekanik, ruhsal nedenlerle ve kas hastalıklarına (myojenik) bağlı olarak oluşabilir.
Nasıl Yutarız?
Yutma fonksiyonunun dört fazı vardır:
1)Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek, tükrükle karıştırılıp yutmaya hazır hale getirildiği devir.
2)Ağız fazı boyunca, oluşturulan besin lokması ağızın art kısmına itilerek yutma cevabını başladığı ikinci devir.
3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler üst yemek borusu kapakçığına hakikat itilir. Bu kapak açılınca besin süratlice yutaktan yemek borusuna geçer.
4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer.
Birinci ve ikinci fazlar istemli denetim altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar refleks olarak oluşur.
Yutma zahmetinin belirtileri nelerdir?
-
Çiğneme ve yutma için uzun efor ve vakit harcanması
-
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında öksürmek,kusmak
-
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında sesin ıslak, hırıltılı olması
-
Gıdanın ağızdan dışarıya akması, dökülmesi ya da ağız içinde birikmesi
-
Yemek sonrasında nefes alamama ya da pnömoni / zatüre gelişmesi
-
Kilo kaybı ya da dehidrasyon gelişmesi
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Uygun olmayan takma dişler, eksik dişler, azalmış tükrük akımı, yemek borusu girişindeki yahut mide girişindeki kapakçık sıkıntıları, felç, ilerleyici nörolojik hastalık (Parkinson,Multipl Skleroz,serebral palsi,Alzheimar,demans) , trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak yahut yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar,ışın tedavileri yahut kemoterapiler sayılabilir.
Yutma Hastalıklarını Kim Kıymetlendirir ve Tedavi Nasıl yapılır?
Yutma bozukluğunun tedavisinde KBB uzmanı,nörolog ve lisan ve konuşma terapisti grup olarak rol oynarlar.
-
Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak durumlar seçilir ve bu konumda idmanlar yapılır. Bu tedaviye pozisyonel yutma tedavisi de denir.
-
Yutma refleksini harekete geçirebilecek sonların uyarılmasına yönelik duyusal Uyarma Teknikleri ile özelleştirilmiş antrenmanların yapılır.
-
Hastanın aspire etmeden yutabileceği kıvamı belirleyerek hastanın aspire etmeden inançlı yutması sağlamak için diyet modifikasyonu yapılır.
