Yaşamımızı sürdürmek için en temel ihtiyaçlarımızdan biri beslenmedir. En doğal beslenme yolu ağızdan alınan besinin yutularak mide ve bağırsak sistemine ulaşmasıdır. Bunun dışında günde yaklaşık 1000 defa olmak üzere sistemli olarak yutkunarak tükrüğümüzü yutarız.
Yutma istemli (iradeyle) olarak başlayıp istemsiz (refleks) olarak devam eden, aslında epeyce karmaşık bir süreçtir. Bu karmaşık süreç 4 başka fazda gerçekleşir: oral hazırlık (ağızda hazırlık), oral (ağız), farengeal (yutak) ve özefageal (yemek borusu) fazlarıdır.
Oral hazırlık (ağız hazırlık) fazında, yiyecek ağza alınıp çiğnenir ve bolus (lokma) haline getirilir. Oral (ağız) faz bolus haline getirilen yiyeceğin geriye yanlışsız itilmesiyle başlar. Ağızdan geçiş mühleti 1-1,5 sn.’dir. Farengeal (yutak) fazı, epeyce süratli bir faz olup reflekslerle gerçekleşir. Bu fazda hava yolunun korunması için yumuşak damak kalkar, gırtlak öne ve üst hareket eder; gırtlak girişi ve ses telleri kapanarak yiyeceğin hava yoluna kaçması engellenir. Bolusun yutakdan bu geçiş müddeti yalnızca bir saniyedir. Sonrasında yutmanın özofageal (yemek borusu) fazı başlar. Özefageal (yemek borusu) fazda bolus yemek borusundan geçerek 8-20 sn içerisinde mideye ulaşır.
Yutma bozukluğu (Yutma Güçlüğü) (Disfaji) nedir?
Yutmanın üstte anlatılan rastgele bir etabındaki bozukluk “yutma bozukluğu” olup, tıp lisanında “disfaji (yutma güçlüğü)” olarak isimlendirilir. Disfaji yeme-içme sırasında görülebilen tüm yutma problemlerini kapsar. Yiyeceğin ağız içerisinde hazırlanmasından, ağız boşluğundan mideye geçişine kadar olan tüm kademelerdeki sorunlar, gecikmeler, yahut engellenmeler disfaji olarak tanımlanabilir. Ayrıyeten yiyecek/içeceğin yemek borusuna gidişi sırasında nefes borusuna kaçışı da gözlenebilir.
Sağlıklı bireylerde yutma sırasında gırtlak girişi ve ses telleri tam kapanabildiğinden ötürü, yiyecek/içeceğin gırtlak ve havayoluna kaçışı katiyetle gözlenmez. Yutma sırasında yiyecek/içeceğin gırtlak girişine, ses tellerine kadar olan üst gırtlak bölgesine geçişine “penetrasyon”, ses tellerinin daha altındaki gırtlak bölgesine geçişine ise “aspirasyon” denilir. Aspirasyon epey tehlikeli bir durum olup, aslında yiyecek/içeceklerin nefes borusuna münasebetiyle ciğerlere kaçması demektir. Akciğer enfeksiyonu ve hatta vefata dahi yol açabilen bir durumdur.
