Normal ses kalitesindeki tüm değişimler genel olarak ses kısıklığı olarak tanımlanmaktadır. Konuşma sırasında ses telleri ortasından hava kaçağı, ses frekansında değişme, sesin aralıklı kesilmesi üzere farklı patolojilerle farklı belirtiler oluşmaktadır.
Ses kısıklığını tetikleyen en kıymetli etkenler nelerdir?
Ses KısıklığıSes oluşumu akciğerlerden gelen havanın ses telleri ortasından geçişi sırasında başlar. Gırtlak (larinks) kaslarının işlevi ile birbirine yaklaşan ses telleri hava basıncının tesiri ile pasif olarak titreşirler. Bu titreşim yüzeyel dokuda (ses telini kaplayan mukoza ve mukozanın çabucak altındaki gevşek doku) oluşur ve ortadan yanlara hakikat hareket eden mukoza dalgası meydana gelir. Ses telleri düzeyinde oluşan ses boğaz, geniz, burun, sinüs ve ağız boşluklarından oluşan rezonans (tını) çemberinde biçimlendirilerek son formunu alır.
Ses bozuklukları gırtlak içindeki ya da olağan ses oluşumunda işlev gören gırtlak dışı organlardaki sorunlara bağlı olarak meydana gelebilir.
Normal ses oluşumu için ses tellerinin tüm uzunlukları boyunca simetrik olarak birbirlerine yaklaşabilmeleri gereklidir. Ses teli felci ya da ses teli özgür kenarında yer alan büyük kitleler yetersiz yaklaşma nedeni ile hava kaçağı ve nefesli sese neden olurlar.
Ses tellerinin olağan işlevi için titreşim yapan iç hür kenarlarının yüzeyi düzgün olmalıdır. Bu bölgedeki polip, nodül, tümör üzere patolojiler ya da yüzeyel düzensizlikler de ses karakterini bozarlar.
Ses tellerinin şişmesine (ödem) neden olan ses teli iltihapları (larenjit), boğaz ve sinüslerdeki enfeksiyonlar, sigara kullanımı, mide asit kaçağı (reflü), sesin makus kullanımı ve çok zorlanması üzere durumlar da ses kısıklığına neden olurlar. Çok zorlanma sonucunda ses teli içine kanama oluşarak ani ses kısıklığı yapabilir.
Ayrıca sesin formlandığı rezonatör çemberin rastgele bir yerindeki patoloji de sesi tesirler. Burun tıkanıklığında oluşan ses değişikliği hiponazal konuşma olarak, burun pasajının çok genişlediği hastalıklarda oluşan ses ise hipernazal konuşma olarak isimlendirilmektedir.
Boğazın art ve alt kısmındaki kitleler “sıcak patates sesi” olarak isimlendirilen karakteristik bir ses değişikliğine neden olurlar.
Anatomi olağanken gırtlak adalelerinin olağandışı işlevine bağlı ses bozuklukları oluşabilir.
Ses kısıklığında teşhis nasıl konulur?
Ses kısıklığının teşhisinde öncelikle ayrıntılı bir öykü alınmalıdır. Sorunun daima ya da orta ara olması, sabah ya da akşam saatlerinde belirginleşmesi, sigara kullanımı, sesin çok zorlanması üzere ayrıntılar tanıya yardımcı olmaktadır. Asıl teşhis ise ses tellerinin muayenesi ile konulmaktadır. Muayene için larinks muayene aynaları, sert endoskopik sistemler ya da burun yoluyla muayene imkanı sağlayan bükülebilir endoskoplar kullanılmaktadır. Bu formda teşhis konulamayan hastalarda ses tellerinin titreşimini kıymetlendirmek için laringostroboskopi ve ses tellerini ayrıntılı olarak incelemek için ameliyathane kurallarında mikroskop ile muayene yapılabilmektedir. Ses kısıklıkları, sigara kullanan hastalarda daha değerli olmak üzere, ses telinden köken alan ve tümöre dönüşme potansiyeli olan hastalıkların ve tümörlerin habercisi olabildiğinden şikayetlerin 4-5 günde düzelmeye başlamaması halinde vakit geçirmeden muayene yapılmalıdır.
Ses kısıklığına bağlı olarak oluşan hastalıklar var mı?
Ses kısıklığının nedeni ses teli felci olan hastalarda birebir vakitte yutkunma sırasında alt teneffüs yollarının girişini kapatma işlevine katılan ses tellerinin tam çalışmaması besinlerin ve tükürüğün akciğerlere kaçmasına bağlı hastalıklar oluşturabilmektedir.
Yine ses teli felçleri ya da bu bölgeyi daraltan kitleler teneffüs yetmezliği ve buna bağlı efor kapasitesi kısıtlanması, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği hatta boğulmaya neden olabilmektedir.
Ses kısıklığının tedavisi ve korunma yolları nelerdir?
Tedavi nedene yönelik olarak yapılmaktadır. Çabucak tüm tedavi metotlarının içeriğinde ses kullanımının azaltılması (ya da bir mühlet tam ses istirahati), sigara kullanımının kesin olarak bırakılması, günlük sıvı alımının (özellikle ılık su) artırılması ve mide asit salgısının azaltılması bulunmaktadır. Tümoral hastalıklar dışındaki patolojilerde “düşük güçlü laser tedavisi” son vakitlerde giderek daha fazla oranda kullanılmaya başlanmış olup bilhassa güzelleşme süreçlerinin kısaltılmasına yönelik sonuçlar alınmaktadır.
Ses teli iltihaplarının tedavisinde ilaçlar kullanılmaktadır. Ses teli nodülleri için öncelikle ses kullanma eğitimi uygulanırken polipler ve tümöral hastalıklar için cerrahi yollar gerekmektedir. Makus huylu kimi hastalıkların tedavisinde erken devirde cerrahi yerine ışın tedavisi de tercih edilebilmektedir. Ses teli felçlerinde yan durumda hareketsiz kalmış ses telinin orta hatta yaklaştırılmasına yönelik cerrahiler ya da özgür kenara çeşitli enjeksiyonlar uygulanabilmektedir. Mide asit kaçağı (reflü) tanısı konulan hastalarda gastroenterolojik muayene yapılmalıdır.
Ses teli kaslarının çok çalışması nedeni ile oluşan ses hastalıklarında konuşma tedavileri ve botox enjeksiyonu üzere metotlar kullanılabilmektedir.
Ne vakit doktora başvurulmalı?
Nedeni belirli olmayan ses kısıklığı oluşması durumunda bilhassa sigara içen hastaların en kısa vakitte KBB uzmanına başvurmaları gerekir. Çok bağırma sonrasında ya da gribal enfeksiyonlarda oluşan kısıklıklarda 4-5 günden sonra düzelme başlamaması durumunda muayene olmak uygun olur.
Ses kısıklığı konusunda dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?
Ses tellerini olumsuz etkileyen en kıymetli ögeler mukozanın kuruması, sigara dumanı, mide asidi ve sesin çok ve zorlamalı kullanılmasıdır. Bu nedenle sigara içilmemesi, bol ölçüde su içilmesi, mide asidi yüksek düzeyde iken (yemek sonrası 2-3 saat) yatar konuma geçilmemesi, bilhassa yatak odalarında hava kuruluğunun önlenmesi, burun tıkanıklığı, sinüzit üzere ses tellerini olumsuz etkileyen sorunların çözülmesi ve yüksek sesle ve uzun konuşmalardan kaçınılması genel olarak ses kısıklığı riskini azaltacaktır.
