Orta Kulak İltihapları

ORTA KULAK

Orta kulak, kulak zarının gerisinde bulunan bir boşluktur (Şekil 1). İçindeki basınç havanın orta kulak mukozası tarafından emilmesine bağlı olarak negatif istikamette olma eğilimindedir. Östaki kanalı yolu ile yutkunma sırasında orta kulak basıncı ortam basıncı ile eşitlenir. Zarın her iki tarafındaki basınç eşitlendiğinde zar sesin en güzel iletildiği tam esnek hale gelir. Fakat orta kulaktaki basınç azalırsa sesin iletilmesinde problemler oluşmaya başlar. Bu durum çoklukla orta kulağı genze bağlayan östaki kanalının işlevlerinde oluşan bozulmaya bağlı gerçekleşir. Bu kanal hem orta kulak basıncını denetim eder hem de orta kulak mukozasının salgılarının drenajını sağlar. Küçük çocuklarda östaki kanalı hem kısa hem de düzdür, lakin yedi yaşından sonra işlevlerini tam sağlayacak bir anatomiye kavuşur.

NORMAL İŞİTME

Normal duyma için orta kulak yapıları ve kulak zarının dış kulak kanalından kulak zarına gelen sesleri iç kulağa iletmeleri gerekir. Dışarıdan gelen ses dalgası dış kulak yolundan geçerek elastik bir yapı olan kulak zarına çarptığında zarı titreştirir, orta kulaktaki kemikçikler bu titreşime katılırlar. Böylelikle titreşimler iç kulağa kadar ulaşarak buradaki hudut hücrelerinde elektriksel sinyallere dönüştürülür ve hudut yollarıyla beyindeki işitme merkezlerine iletilirler.

ORTA KULAK ENFEKSİYONU NEDİR ?

Orta kulak enfeksiyonları kulak zarının gerisinde yer alan orta kulak boşluğunda oluşan iltihaplardır. Nedeni ekseriyetle virüsler ya da bakterilerdir. Sıklıkla yakın vakitte geçirilmiş bir soğuk algınlığı yahut alerjik bir sorun nedeni ile orta kulak havalanmasını sağlayan östaki kanalı işlevinin bozulmasını takiben meydana gelir. Tek ya da her iki kulak birebir anda etkilenebilir. Küçük çocuklarda orta kulak anatomik gelişimini tam olarak tamamlamamış olduğundan östaki kanalı işlevlerindeki ve anatomisindeki farklılıkların tesiri ile kulak enfeksiyonu daha sık görülür. Bilhassa;

• Beş yaşının altındaki çocuklarda,
• Erkeklerde
• Biberonla beslenen bebeklerde,
• Yuvaya giden çocuklarda,
• İyi havalanmayan kalabalık ortamlarda bulunan ve sigara dumanına maruz kalan çocuklarda orta kulak enfeksiyonları daha sık görülür.
• Orta kulak enfeksiyonları daha az sıklıkta olmakla birlikte, ergenlik çağında ve erişkinlerde de görülmektedir. Çocuklarda en sık görünen orta kulak iltihapları seröz / efüzyonlu otitis media ve akut otitis mediadır.
• Seröz Orta Kulak İltihabı (Seröz Otitis Media, Efüzyonlu Otitis Media)

Normal olarak her yutkunmada kısa bir mühlet açılarak orta kulak basıncını ayarlayan östaki borusu işlevlerinin viral enfeksiyonlar, alerjik tepkiler üzere nedenlerle bozulması en değerli sebeptir. Sonuçta orta kulak havalanamaz ve kulak salgılarının birikmesi ve havanın dokularca emilmesi ile oluşan negatif basınçla dokulardan sıvı çekilmesi sonucu orta kulak sıvı ile dolar (seröz otit) uzun süren negatif basınca bağlı olarak mukoza salgısının yoğunlaşması sonucunda ise daha kronik bir tablo olan sekretuar otitis media oluşur. Kulak zarı bu sıvı yüzünden gerektiği üzere titreyemez ve çocukta işitme kaybı oluşur. Bu hafif işitme kaybı çocuğun davranışlarında çeşitli değişmelere yol açar: Bu sorunun kronikleşmesi ise çocuğun zihinsel gelişiminde ve konuşmaya başlamasında gecikmeye yol açabilir. İşitme kaybı olan çocukta gözlemlenen esas bulgular şunlardır;

• Televizyonun sesini çok açar ya da televizyonun çok yakınına oturur.
• Söylenenlere, tam işitemediği için çabucak yanıt vermez yahut hiç aldırış etmez
• .
• Okulda öğretmenin söylediklerine ilgisi azalır, derslerinde başarısızlık başlar. Okuldaki tembel çocuklarda orta kulak sıvısı ve işitme kaybı kesinlikle araştırılmalıdır
• Özellikle “s” “z” üzere sessiz harflerin yeterli duyulamamasına bağlı olarak konuşma bozuklukları meydana gelebilir

SERÖZ OTİTİN SEBEPLERİ

• Geniz etinin büyüyerek genizi doldurması (adenoid vejetasyon)
• Burun ve sinüs enfeksiyonları
• Akut orta kulak iltihapları
• Alerji, bağışıklık sistemi yetmezliği
• Daha az olarak östaki kanalı işlevini etkileyen tümörlerdir

 

SERÖZ OTİTİN TANISI

Seröz otit sessiz bir hastalık olup ekseriyetle ateş, kusma, ağrı üzere bariz şikayetlerle ortaya çıkmaz. Tanısı sıklıkla geniz etine bağlı şikayetler nedeni ile yapılan muayenelerde ya da işitme kaybından şüphelenilmesi sonucunda muayenede konur.

Kula zarı matlaşmış, kalınlaşmış ve üzerinde damarlanma artmıştır. Sorunun mühletine bağlı olarak zarda çekilmeler, orta kulak yapılarına gerçek yapışmalar, koyu renk değişiklikleri olabilir. Hasatlık sıklıkla iki kulağı birden tesirler. Tek taraflı seröz otitlerde ise işitme kaybı fark edilemeyebilir. Bu hastalarda istikrar merkezinin etkilenmesine bağlı olarak dengesizlik, sportif aktivitelerde zorlanma, yürümede zorlanma üzere bulgular görülebilir. Tanıya yardımcı test olarak orta kulak basıncı ölçümü, işitme reflekslerinin ölçümü ve ahenk sağlayabilen çocuklarda işitme testleri yapılır. İşitme kaybı iletim tipidir. Nadiren orta kulaktaki mikroorganizmaların salgıladıkları hususlara bağlı hudut tipi kayıp gelişebilir.
 

TEDAVİ

Başlangıçta antibiyotik tedavisi uygulanır. Beraberinde mukoza şişliğini azaltan, mukus kıvamını incelten ilaçlar kullanılabilir. Alerji tanısı olan hastalarda anti alerjik tedavi eklenmelidir. Sakız çiğnemek ve balon şişirmek üzere aktiviteler östaki kanalının işlevine yardımcı olabilir. 

Bilhassa seröz otit ile birlikte sık tekrarlayan akut otit atakları olan ve kreşe gitmekte olan çocukların 1 ay kadar bu ortama gönderilmemesi uygun olabilir. Biberonla beslenen çocuklarda beslenmenin yarı oturur konumda yapılması tavsiye edilmelidir. 

Hastalığın sonbahar, kış devirlerinde artan viral enfeksiyonlara paralel olarak sık görülmesi göz önüne alınarak tedavi planlamasında değişiklikler yapılabilir. Yaz periyodu öncesinde tıbbi tedaviden muvaffakiyet bahtı artarken kış devrinde bu oran azalmaktadır. 

Altı sekiz haftada uygulanan tedavilerin başarılı olmaması birebir vakitte 20-25 dB üzerinde işitme kaybı olması durumunda cerrahi tedavi tercih edilir. Kulak zarında incelme, çökme, cepleşme var ise, hudut tipi kayıp oluşmuşsa ya da istikrar bozukluğu başlamışsa direkt cerrahi tedavi seçilebilir. 

Cerrahi tedavide kulak zarına havalandırma tüpü takılır, takiben işitme kaybı çabucak güzelleşir. Ek olarak geniz eti ve gereği varsa bademcikler alınabilir. Havalandırma tüpü, çocuklara genel anestezi altında uygulanır, kulak zarında çoklukla 6-12 ay kalır ve sonra tabiatıyla düşer ya da hekim tarafından alınır. Bu tedavilerle hastaların büyük kısmı tam olarak düzgünleşir. Nadiren tekrarlayan tüp uygulamaları ya da kalıcı tüp tatbiki gerekebilmektedir. Bilhassa tekrarlayan seröz otit şikayeti olan çocuklarda alerji, immün sistem işlevleri değerlendirilmelidir. 

Kulak zarına tüp takılmış çocukların suyun pak olduğu bölgelerde bir metreden fazla dalış yapmadıkları sürece denize girmelerinde çoklukla sakınca yoktur, fakat bilhassa yüzme havuzlarında ve sabunlu su ile duş ya da banyo yaparken vazelinli pamuk ya da uygun bir kulak tıkacı ile dış kulak yolu kapatılarak suyun tüpten orta kulağa girmesi önlenmelidir.

• Akut Orta Kulak İltihabı( Akut Otitis Media)
• Akut orta kulak iltihapları ekseriyetle bir bakteri yahut bir virüs tarafından oluşturulur. Çocuklarda kısa olan östaki kanalı yoluyla bu casuslar çarçabuk boğazdan orta kulağa taşınırlar. Orta kulağa bir sefer ulaşan mikroplar burada yerleşir ve ürer bu ise hem orta kulağı döşeyen hem de yakın ilgide olan östaki kanalının içinde uzanan mukozanın şişmesine yol açar. Bloke olan tüp nedeniyle orta kulak havalanamaz, mevcut havanın emilmesi ile basınç düşer ve kulak zarı içe yanlışsız çekilir. Esnekliğini kaybeden zarın ses iletimi düşer. Başka taraftan içeride bulunan ya da negatif basınç tesiri ile genizden çekilen mikroorganizmaların neden oldukları iltihaplı sıvı orta kulakta birikerek zarı dışa yanlışsız iter. 

  Muayenede erken periyotta kulak zarı kırmızı, ödemli yahut balon üzere şişmiştir (Şekil:2). Orta kulak iltihap doludur. Zar iltihap tesiri ile bir noktadan incelip delinince orta kulaktaki sıvı dışarı akarak kulak akıntısını oluşturur. Bu periyotta ateş ve ağrı şikayeti nispeten azalır. Uygun tedavinin yapılmaması hastalığın ilerleyerek komplikasyonların görülmesi ile sonuçlanabilir.

• Östaki borusu işlevinin bozulması
• Orta kulakta bakterilerin çoğalması
• Burun ve sinüslerin hastalıkları

AKUT ORTA KULAK İLTİHABININ SEBEPLERİ

• Diğer üst teneffüs yolu hastalıkları
• Alerji
• Bağışıklık sistemindeki yetmezlik
• Kan yolu ile enfeksiyonun kulağa gelmesi (nadir) olabilir
• HASTALIĞIN TANISI
• Orta kulakta süratle başlayıp ilerleyen bir iltihap olayıdır.
• Kulak ağrısı, ateş, kusma, iştahsızlık, kulak tıkanması, akıntısı yahut işitme kaybı, bebeklerde kulaklarını çekiştirme üzere şikayetler görüldüğünde derhal bir kulak burun boğaz uzmanına gitmeniz önerilir.
• Böyle bir durumda enfeksiyon tanısı konularak tedaviye mümkün olduğunca erken başlamak kıymetlidir.
• Eğer çocuğunuzun kulağında bir sorun olduğu düşünülüyorsa her iki kulak zarı da muayene edilmeli gerekli testler yapılmalıdır. Tedavi ile ilgili yaklaşım muayene ve testlerin sonuçları ve çocuğunuzun genel sıhhat durumuna nazaran planlanır.
   

  MUAYENE BULGULARI

  Bademcikleri büyük olan çocuklarda çoklukla östaki kanalının boğaza açılan ağzının çabucak etrafına yerleşen geniz eti de büyüktür ve östaki kanalının işlevini yapmasını olumsuz tesirler. Birtakım durumlarda ise havadan gelen mikropların burada tutulması ve östaki kanalı aracılığıyla orta kulağa iletilmesi mümkündür. Geniz etinin kulak iltihaplarında çok değerli yeri vardır. Bir orta kulak sorunundan şüphelenildiğinde kulak zarlarının, burun, boğaz ve geniz etinin muayene edilmesi gerekir. Geniz eti muayenesi bilhassa sık enfeksiyon geçiren ve kronik burun tıkanıklığı, ağız açık ahenge ya da horlama şikayeti olan çocuklarda kıymetlidir.
   

  TEDAVİ

  Birden fazla çocuk birinci iki yaşında en az bir sefer orta kulak enfeksiyonu geçirir. Enfeksiyonun sıklığı ve enfeksiyonların etkin olduğu mühlet tedavinin belirlenmesinde rol oynar. Akut otit tedavisinde en az 10 gün antibiyotik kullanılmalıdır. Günümüzdeki ilaçlarla antibiyotik öncesi yıllarda iltihabın orta kulaktan komşu organlara yayılması sonucu oluşan yüz felci, işitme kayıpları, baş içi enfeksiyonlar, menenjit ve beyin apseleri üzere çok önemli sonuçlar nadiren izlenmektedir. 

  Tedavide uygun bir antibiyotik ile birlikte ateş düşürücü, ağrı kesici, mukoza şişliğini azaltıcı ilaçlar kullanılır. Düzgünleşme süreci takip edilmelidir. Pek çok çocukta ilaçla tedavi ve risk faktörlerinin ortadan kaldırılması tedavi için kafidir. Antibiyotik tedavisi ile şikayetler birinci 24-48 saatte değerli ölçüde azalmalıdır. Orta kulaktaki sıvının boşalarak işitmenin tam olarak düzelmesi birçok defa 8-12 günde gerçekleşirse de bazen altı haftaya kadar uzayabilir. Şayet biriken sıvı kronikleşirse uzun müddetli takip hatta cerrahi müdahale gerekebilir. Çocuklarda orta kulak sıvısının kronikleşmesi (seröz otit, sekretuar otit) riskini artıran esas faktörler;

• Yuva yahut kreş üzere kalabalık, havasız ortamlar,
• Alerjik bünye,
• Sigara dumanı ile temas
• Geniz etinin büyümesi
• Sık üst teneffüs yolu enfeksiyonları olarak sayılabilir

 

CERRAHİ TEDAVİ

Bazı durumlarda ilaçla tedavi orta kulak sorunlarını denetim altına almakta kâfi olmayabilir. Şayet orta kulaktaki sıvı ardışık tedavilere karşın kaybolmuyor ve beraberinde işitme kaybına ve/veya kulak zarında çökmeye neden oluyorsa cerrahi tekniklere başvurmak gereklidir. Sık tekrarlayan akut orta kulak iltihaplarında ve geçmeyen orta kulak sıvılarında en sık uygulanan cerrahi prosedür kulak zarlarına havalanma tüpü takılmasıdır. Tüpler çocuğunuzun kulağında 6-12 ay kadar kalabilir. Tüplerin kalış mühleti çocuğunuzun büyüme mühleti ile ilgilidir. Bir büyüme atağını takiben tüpler bizatihi düşebilir. Aksi taktirde tüplerin en az 6 ay kalmaları ve düşmemişlerse tercihen yaz devri öncesinde alınmaları uygun olur. Tüplerin yerlerinde oluşan delik çoklukla 2-3 haftada bizatihi kapanır. Şayet tüpler düştükten sonra kulak sorunları yenilenirse tekrar tüp uygulanması gerekebilir. 

Tüp uygulaması sırasında geniz etinin (adenoid) kıymetlendirilmesi ve öyküsünde sık tekrarlayan bademcik iltihabı ya da muayenesinde çok büyük bademcikleri olan çocuklarda bademciklerin de alınması gerekebilir.