Ülkemizde geniş bir araştırma yapılmamıştır ama Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmada
her on Amerikalı’dan birinde olağan konuşmayı anlamayı engelleyecek kadar işitme kaybı olduğu
bulunmuştur.
“Yüksek sese maruz kalmak” en sık karşılaşılan sebeptir.
“Gürültü” hakikaten kulaklarıma hasar verebilir mi ?
Evet, gürültü tehlikeli olabilir. Yeteri kadar yüksek ve uzun vadeli olursa, işitmenize ziyan verebilir.
Gürültünün sebep olduğu hasar, hudut tipi işitme kaybı olarak isimlendirilir; birçok sebep bu tip işitme
kaybına yol açabilir lakin gürültü kaynaklı olanın kıymetli bir ayrıcalığı vardır-ilerlemesi durdurulabilir veya
olmadan büsbütün önlenebilir.
Kulaklarımı alıştırabilir miyim ?
Hayır. Şayet daima gürültüde büyüdüğünüz için buna alıştığınızı zannediyorsanız bu yanlıştır. Gürültü
işitmenizi azaltmıştır ve hiç bir ilaç, operasyon yahut işitme aygıtı gürültünün kulağınızda yaptığı hasarı
tam olarak düzeltemez.
Kulak Nasıl Çalışır ?
Kulak dış, orta ve iç olmak üzere en önemli üç kısımdan oluşmuştur. Dış kulak, kulak kepçesi ve dış kulak
yolundan meydana gelmiştir. Kulak zarı, dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayırır. Orta kulaktaki üç
küçük kemikçik ses dalgalarının iç kulağa iletilmesini sağlarlar. İç kulakta işitme sonu başlar ve sesi
beyefendisine taşır.
Her türlü ses kaynağı, havaya ses dalgaları yahut titreşimleri gönderir. Bunlar dış kulak yolundan geçerek
kulak zarınıza çarpar ve zarınızı titreştirir. Titreşimler orta kulaktaki kemikçikler aracılığıyla iç kulağa,
işitme sonuna iletilirler.
Burada titreşimler, hudut ikazlarına dönüşür ve beyinde ilgili bölgeye gönderilir. Beyin, sesi “müzik, kapı
çarpması, insan sesi” halinde ayırarak yorumlar.
Gürültü çok şiddetli olursa iç kulaktaki hudut hücrelerini öldürmeye başlar. Gürültüye daha uzun süre
maruz kalındıkça daha fazla işitme hududu hasar görür. İşitme sonunuzda hudut sayısı düştükçe de işitmeniz
azalır. Meyyit hudut hücrelerini hayata döndürmek mümkün değildir; hasar kalıcıdır.
Gürültünün ziyanlı olduğunu nasıl bilebilirim ?
İnsanların gürültüye karşı hassasiyetleri değişir. Genel olarak şu kaidelerde gürültü kulağınıza zarar
verebilir:
kendinizi duymak için bağırmak zorunda kalıyorsanız
gürültü kulağınızda ağrı oluşturuyorsa
kulak çınlamanız oluyorsa
gürültüye maruz kaldıktan sonra birkaç saat hafif sağır üzere oluyorsanız.
Ses, bilimsel olarak iki türlü ölçülebilir. Sesin yoğunluk yahut şiddeti ki desibel cinsinden söz edilir.
Frekans, sesin saniyedeki titreşim sayısıdır. Ses, alçak frekanslarda kalın (pes), yüksek frekanslarda
ince (tiz) duyulur.
Sesin frekansının benim işitme kaybımla ilgisi nedir?
Frekans saniyedeki titreşim olarak söz edilir. İşitmenin en güzel düzeyde olduğu çocuklar, saniyede 20 ile
20.000 titreşim ortasındaki sesleri duyabilirler.
İnsan sesi 300 ile 4000 frekans ortasındadır ve beşerler bu ortadaki sesleri başkalarından daha uygun duyarlar.
İşitme kaybı başladığında birinci evvel yüksek frekanslarda duyma azalır işte bu sebepledir ki şahıslar ince
sesli bayan ve çocukların seslerini duymada zorlanırlar.
Yüksek frekanslardaki kayıp, sesin yapısını da bozabilir; bu yüzden bireyler işitse bile işittiklerini tam olarak
anlamakta zorluk çekerler. İşitme kaybı olanlar çoğunlukla birbirine benzeyen sesleri ayırdetmede
zorlanırlar.
Desibel Nedir ?
Sesin şiddeti desibel (dB) cinsinden ölçülür. 0 desibel insan kulağının işitebileceği en düşük ses olarak
kabul edilir. 180 dB ise roketin fırlatılış anında çıkardığı ses olarak ölçülür.
Desibeller logaritmik olarak artar ve azalır. Bu şu manaya gelir. 20 dB, 10 dB’den 10 kat daha şiddetlidir.
30 dB, 10 desibelden 100 kat daha şiddetlidir.
Yaklaşık ses örnek düzeyi (dB)
0 İnsan kulağının duyabileceği en düşük ses
30 Fısıltı, sessiz konuşma
60 Olağan konuşma, dikiş makinası, daktilo
90 Ağır vasıta trafiği, günlük azamî insan 8 saat maruz kalmalıdır (insanların % 90*nı bununla
korunabilir)
100 Elektrikli testere, asfalt delme makinası, (korunmasız olarak günde iki saat maruz kalınabilir)
115 Yüksek sesli roket yahut rock konserleri (günde azamî 15 dakika maruz kalınabilir)
140 Silah sesi, jet motoru, (korunmasız kulaklarda ağrı oluşturur. Kulak korunmadan bu sese izin
verilmemelidir)
Desibeller kulağımı etkilemeden ne kadar yüksek olabilir ?
Uzmanlar 85 desibel üzerindeki sese daima maruz kalmanın tehlikeli olabileceğinde anlaşmışlardır.
Duyduğum sesin mühletinin, işitmemi etkileme tehlikesi ile bir ilgisi var mıdır ?
Kesinlikle vardır. Yüksek şiddette sese ne kadar uzun müddet maruz kalırsanız, işitmenizde o kadar fazla
hasar oluşur.
Birebir vakitte ses kaynağına ne kadar yakın olursanız sesin şiddeti o kadar fazladır.
Her silah sesi, yakındaki şahısların işitmesinde hasar meydana getirebilir. Uzun namlulu silahlar ve top
daha şiddetli ses çıkardıkları için en kötüleridir. Lakin oyuncak silahlar bile şayet yakınsanız işitmenizde
hasar meydana getirebilir.
Son vakitlerde gençlerde yapılan araştırmalar değerli ölçüde alarm vermektedir. Çok gürültülü diskolar
ve kulaklıklarla yüksek sesli müzik dinlemek bunun sorumlusu olabilir.
Gürültü, işitmemin dışında daha fazla bir ziyan verebilir mi ?
Gürültüye maruz kalındıktan sonra ortaya çıkan kulak çınlaması çoğunlukla kalıcıdır. Birtakım bireylerin,
yüksek ses karşısında tasa ve hassasiyeti artabilir, nabız ve kan basıncında artış olabilir yahut mide
asit salgısında artış görülebilir.
Yüksek gürültü ayrıyeten iş ortamında dikkati dağıtarak randımanı düşürebilir.
İşitme koruyucular kullanmalı mıyım ?
Şayet çok gürültülü bir ortamda çalışıyorsanız, işitme koruyucuları kullanmalısınız. Ayrıyeten çok gürültülü
bir alet yahut silah kullanırken de kullanmalısınız.
İşyerinde günde sekiz saatten fazla 85dB yahut üstünde gürültüye müsaade verilmemelidir. Çalıştığınız
yerde ortalama ses şiddeti sekiz saat mühlet ile 90 dB’den yüksek ise işitme koruyucuları kullanmalısınız.
İşitme koruyucuları neledir ve ne kadar tesirlidir ?
Bu koruyucular zara ulaşan sesin şiddetini azaltmaya faydalar. İki tıpta karşımıza çıkarlar: kulak tıkaçları
ve kulaklıklar.
Kulak tıkaçları dış kulak yoluna takılan ve sesin şiddetini önleyen tıkaçlardır. Bunların tesirli olabilmesi için
kulak yolunu tam tıkamaları gerekir. Çeşitli boyutlarda satılmaktadır. Kullanırken pak olmalarına ve dış
kulak yolunu tahriş etmemelerine titizlik gösterilmelidir.
Kulaklıklar bütün kulağı kapar ve bir bant ile iki kulaklık birbirine bağlıdır. Tesirli olması için kulak kepçesini
sıkıca kapatması gerekir.
Tam uygulanan kulak tıkaçları ve kulaklıklar sesin şiddetini 15 ile 30dB kadar azaltır. İkisi birbirine eşit
tesirli olsa da kulak tıkaçları düşük frekanslarda daha fazla, kulaklıklar yüksek frekanslarda daha fazla
etkilidirler.
Beraber kullanıldıklarında ek olarak 10-15dB daha fazla muhafaza sağlarlar. Gürültü 105dB’den yüksekse
bir arada kullanımları önerilir.
Niçin kulaklarımı yalnızca pamuk ile kapatamam ?
Kulak kanalına sokulan kolay pamuk ve kağıtlar sesi çok tesirli önleyemezler yalnızca 7dB kadar şiddeti
azaltırlar.
İşitme koruyucularının genel sorunları nelerdir?
Bu tıp işitme koruyucusu kullanan çalışanların zarurî korunma düzeyinin yarısından daha azı ile
korundukları saptanmıştır. Bunun sebebi koruyucuların uygun ve daima kullanılmamalarıdır.
Sekiz saat devamlı kullanıldığında 30dB müdafaa getiren koruyucular mesela yalnızca bir saat
takılmazlarsa koruyuculukları 9dB’e düşmektedir.
Bunlara ek olarak, gürültüye maruz kalma, birikim yapar. Meskende yahut oyunda karşılaşılan gürültü de
günlük limite eklenmelidir. İşyerinde azamî günlük doza ulaşılmışsa sonradan gürültülü bir ortamda
bulunmak yahut yüksek sesli müzik dinlemek güvenlik limitini geçmeye sebep olur.
İşitme koruyucular kullanırken öbür insanları yahut makinelerin sesini işitebilir miyim ?
Güneş gözlükleri nasıl görüşü daha kolaylaştırırsa, işitme koruyucular da etraftaki gürültüye rağmen
konuşmaların daha net anlaşılmasına yardımcı olurlar. Gürültü olmayan bir ortamda bile işitme koruyucu
kullanan şahıslar olağan bir konuşmayı duyabilirler.
İşitme kaybı ve lisan sorunu olan bireylerde, işitme koruyucular değerli tesir yaratmazlar ki esasen bu kişiler
işitmelerinin daha fazla bozulmaması için hami kullanmalıdırlar.
Bazen işitme kollayıcı kullanan personellerin makinenin bozuk ses çıkardığını duymadıkları tez edilir, fakat
personeller bir müddet sonra buna alışırlar ve ses değişikliğini farkederler.
Şayet işitmem hasar görmüşse ne olabilir ? Ne yapabilirim ?
İşitme kaybı, çoklukla yıllar içerisinde gelişir. Ağrısız ve yavaş yavaş olduğu için farkına
varmayabilirsiniz. Uzun müddet yüksek sese maruz kalmayla ortaya çıkan çınlama sesini farkedebilirsiniz.
Bilhassa gürültülü ortamlarda insanların ne dediğini anlamayabilirsiniz. Bu durum yüksek frekans işitme
kaybının başlangıcı olabilir ve işitme testinizin yapılması gerekir.
Bazen bu durumlara yalnızca bir kulak kiri yahut kulak iltihabı yol açar ve kolaylıkla tedavi edilebilir. Fakat
gürültünün yol açtığı işitme kaybı da olabilir. Bu durum kalıcı olduğu için önlemin elden bırakılmaması
gerekir. İşitme kaybınızdan kuşku ettiğinizde kulak burun boğaz tabibine müracaatınız. Doktorunuz
işitme sorununuzu ortaya koyacak ve en yeterli tedavi sistemini önerecektir.
