İyi huylu pozisyonel baş dönmesi (Benign paroksismal pozisyonel vertigo -BPPV) muhakkak baş durumları ile ortaya çıkan baş dönmesi ve gözlerde istemsiz hareketler (nistagmus) ile karakterize, vakit içinde çoklukla tabiatıyla düzelme gösterebilen bir hastalıktır.
Hastalığın nedeni iç kulakta bulunan ve yer çekimini algılamamızı sağlayan küçük kalsiyum kristallerinin (kanalitler) iç kulağın vestibül ismi verilen kısmında olağanda yapışık olarak durdukları bölgeden koparak iç kulak sıvısı içinde hür kalmalarını takiben bu bölgeye açılan istikrar kanallarının içine kaçmasıdır.
Denge kanalı içine kaçan kristaller kimi baş hareketleri sonrasında buradaki hudut uçlarının uyarılmasına neden olarak tipik şikâyetleri ortaya çıkartmaktadır (kanalitiazis). Tespit edilen istemsiz göz hareketlerinin (nistagmus) hali ve tarafı sorunun olduğu istikrar kanalına nazaran değişmekle birlikte bu hastalıkta çoklukla yer çekimine nazaran en alt durumda olan art istikrar kanalı tutulmakta, yatay ve üst/ön kanalların tutulumu son derece ender izlenmektedir.
BPPV’nun oluş düzeneğinin açıklık kazanmasından evvel bu patolojinin saptandığı hastalarda çeşitli tedavi teknikleri kullanılmıştır.
Günümüzde pozisyonel baş dönmesi hastalığında, şikayetlerin tedavisi için birinci sefer Epley tarafından tanımlanan ve kristalleri kaçtıkları kanaldan çıkartmaya yönelik olarak uygulanan “manevra tedavisi – kanalit repozisyonu” kullanılmaktadır.
Kanalit repozisyonu hareketi hastalığa bağlı şikayetleri gidermesine rağmen yeni kristallerin dökülmesini önlememektedir. Bu nedenle hastalığın tekrarını önlemek için iç kulaktaki hudut hücrelerinin işlevini etkileyerek kristal dökülmesine neden olabilecek Meniere Hastalığı üzere bir iç kulak patolojisi ya da sirkülasyon bozukluğu, diabet, tiroid bezi işlev bozukluğu üzere sistemik bir patoloji varsa bu sorunun de tedavi edilmesi gerekmektedir.
Diğer tedavi prosedürlerine karşılık vermeyen ve hastaların hayatını etkileyecek şiddetteki BPPV hadiselerinde uygulanmak üzere tanımlanmış çeşitli ameliyat teknikleri de mevcuttur.
Pozisyonel Baş Dönmesi Tanısı
- Hastanın öyküsünde baş hareketleri ve beden konumundaki değişiklikler ile meydana gelen baş dönmesi hissinin olması,
- Hastanın başı bir tarafa dönükken geriye hakikat yatırılarak başının aşağı sarkıtılması (Dix-Hallpike testi) esnasında 2-5 saniyelik bir bekleme mühletinden sonra meydana gelen, süratli fazı altta kalan kulağa gerçek olan, tekerlek dönüşü usuldeki istemsiz göz hareketinin (rotatuar nistagmusun) tespit edilmesi ve birebir anda hastada baş dönmesi ya da bulantı hissinin gelişmesi,
- Nistagmusun kısa vadeli olması (genellikle 20 saniyeden az),
- Oturur duruma dönüldüğünde aykırı tarafta ve daha kısa periyodik nistagmusun oluşması,
- Hikâye, muayene ve gereken durumlarda işitme, istikrar testleri ve radyolojik değerlendirmelerle beyin, beyin sapı, istikrar hududu ve beyincik patolojilerin ekarte edilmiş olması.
Pozisyonel Baş Dönmesi Tedavi
Arka istikrar kanalı içine kristal girmesi ile oluşan pozisyonel baş dönmesi tanısı konan hastaların çok büyük kısmında kanalit repozisyonu hareketi (KRM) ile şikâyetlerin geçmesi sağlanmaktadır.
KRM sonrasında hastalara 48 saat müddet ile hastalığın olduğu kulak tarafına dönerek yatmamaları, sırtüstü ya da karşıt tarafa yüksek yastıkta yatmaları, öne eğilmemeleri, başlarını üst bakacak formda kaldırmamaları ve ani hareketlerden sakınmaları önerilmektedir. Hastalar 2 ila 5 gün ortasında denetime çağrılmakta, denetim Dix-Hallpike testi ile gözlerde nistagmus ve yahut baş dönmesi saptanan hastalarda KRM tekrarlanmakta, sorun saptanmayan hastalar ise şikâyetlerinin tekrarlaması halinde başvurmak üzere takipten çıkarılmaktadır.
Pozisyonel baş dönmesinin nedeni birden fazla hastada tam olarak bulunamamakla birlikte kimi hastalarda tespit edilebilen esas sebepler; baş travmaları ya da sarsıntıları, ileri yaş, sirkülasyon bozuklukları, hareketsiz yatak istirahatı devirleri ve diğer kulak hastalıkları olarak sıralanmaktadır.
