İyi huylu pozisyonel baş dönmesi (Benign Paroksismal Pozisyonel vertigo -BPPV) muhakkak baş konumları ile ortaya çıkan baş dönmesi ve gözlerde çakma (nistagmus) ile karakterize, vakit içinde ekseriyetle bizatihi düzelme gösterebilen bir hastalıktır.
Hastalığın nedeni iç kulakta bulunan ve yer çekimini algılamamızı sağlayan küçük kalsiyum kristallerinin (kanalitler) olağanda yapışık olarak durdukları bölgeden koparak iç kulak sıvı içinde özgür kalmalarını takiben buraya açılan istikrar kanallarının içine girerek kimi baş hareketleri sonrasında tipik şikayetleri ortaya çıkartmalarıdır (kanalitiazis). Tespit edilen göz çakmasının formu ve istikameti sorunun olduğu istikrar kanalına nazaran değişmekle birlikte çoklukla art istikrar kanalı tutulmakta, yatay ve üst/ön kanalların tutulumu son derece ender izlenmektedir.
BPPV nun oluş sisteminin açıklık kazanmasından evvel bu patolojinin saptandığı hastalarda çeşitli tedavi usulleri kullanılmıştır. Yararı ispatlanmış tesirli bir ilaç tedavisinin olmaması dolayısı ile atakları tetikleyici baş hareketlerinden sakınmanın en tesirli tedavi metodu olduğu da belirtilmiştir. Başka tedavi prosedürlerine karşılık vermeyen ve hastaların hayatını etkileyecek şiddetteki BPPV hadiselerinde uygulanmak üzere tanımlanmış çeşitli ameliyat teknikleri de mevcuttur.
Hastalığın kendi kendini sınırlayan yapıda olması ve kanalitleri girdikleri istikrar kanallarından çıkartmaya yönelik kanalit repozisyonu hareketi (KRM) ile büyük oranda denetim altına alınabilmesi nedeniyle tercih edilecek birinci tedavi seçeneği KRM olmaktadır.
TANI
BPPV tanısı aşağıda belirtilen kriterlere nazaran konulmaktadır:
Hastanın öyküsünde baş hareketleri ve beden konumundaki değişiklikler ile ortaya çıkan baş dönmesi hissinin olması,
Hastanın başı bir istikamete dönükken geriye hakikat yatırılarak başının aşağı sarkıtılması (Dix-Hallpike testi) esnasında 2-5 saniyelik bir bekleme müddetinden sonra ortaya çıkan, süratli fazı altta kalan kulağa gerçek olan, tekerlek dönüşü usuldeki göz çakmasının (rotatuar nistagmusun) saptanması ve tıpkı mühlet içerisinde hastada baş dönmesi ve yahut bulantı hissinin gelişmesi,
Nistagmusun kısa periyodik olması (yorulan nistagmus=genellikle 20 saniyeden az),
Oturur duruma dönüldüğünde aykırı istikamette ve daha kısa periyodik nistagmusun oluşması,
Öykü, muayene ve gereken durumlarda işitme, istikrar testleri ve radyolojik değerlendirmelerle beyin, beyin sapı, istikrar sonu ve beyincik patolojilerin ekarte edilmiş olması.
TEDAVİ:
Arka istikrar kanalı kanalitiazisine bağlı BPPV tanısı konan hastaların çok büyük kısmında kanalit repozisyonu hareketi (KRM= Empley ve Hallpike manevraları) ile şikayetlerin geçmesi sağlanmaktadır.
KRM sonrasında hastalara 48 saat müddet ile hastalığın olduğu kulak tarafına dönerek yatmamaları, sırtüstü ya da zıt tarafa yüksek yastıkta yatmaları, öne eğilmemeleri, başlarını üst bakacak halde kaldırmamaları ve ani hareketlerden sakınmaları önerilmektedir. Hastalar 2 ila 5 gün ortasında denetime çağrılmakta, denetim Dix-Hallpike testi ile gözlerde çakma ve yahut baş dönmesi saptanan hastalarda KRM tekrarlanmakta, sorun saptanmayan hastalar ise şikayetlerinin tekrarlaması halinde başvurmak üzere takipten çıkarılmaktadır.
BPPV nedeni birçok hastada tam olarak bulunamamakla birlikte birtakım hastalarda tespit edilebilen en önemli sebepler; baş travmaları ya da sarsıntıları, ileri yaş, sirkülasyon bozuklukları, hareketsiz yatak istirahatı devirleri ve öteki kulak hastalıkları olarak sıralanmaktadır.