İyi huylu pozisyonel baş dönmesi (Benign paroksismal pozisyonel vertigo -BPPV) muhakkak baş konumları ile ortaya çıkan baş dönmesi ve gözlerde çakma (nistagmus) ile karakterize, vakit içinde ekseriyetle zaten düzelme gösterebilen bir hastalıktır.
Hastalığın nedeni iç kulakta bulunan ve yer çekimini algılamamızı sağlayan küçük kalsiyum kristallerinin (kanalitler) olağanda yapışık olarak durdukları bölgeden koparak iç kulak sıvı içinde hür kalmalarını takiben buraya açılan istikrar kanallarının içine girerek kimi baş hareketleri sonrasında tipik şikayetleri ortaya çıkartmalarıdır (kanalitiazis). Tespit edilen göz çakmasının hali ve istikameti sorunun olduğu istikrar kanalına nazaran değişmekle birlikte çoklukla art istikrar kanalı tutulmakta, yatay ve üst/ön kanalların tutulumu son derece ender izlenmektedir.
BPPV nun oluş düzeneğinin açıklık kazanmasından evvel bu patolojinin saptandığı hastalarda çeşitli tedavi formülleri kullanılmıştır. Yararı ispatlanmış tesirli bir ilaç tedavisinin olmaması dolayısı ile atakları tetikleyici baş hareketlerinden sakınmanın en tesirli tedavi tekniği olduğu da belirtilmiştir. Başka tedavi prosedürlerine yanıt vermeyen ve hastaların hayatını etkileyecek şiddetteki BPPV olaylarında uygulanmak üzere tanımlanmış çeşitli ameliyat teknikleri de mevcuttur.
Hastalığın kendi kendini sınırlayan yapıda olması ve kanalitleri girdikleri istikrar kanallarından çıkartmaya yönelik kanalit repozisyonu hareketi (KRM) ile büyük oranda denetim altına alınabilmesi nedeniyle tercih edilecek birinci tedavi seçeneği KRM olmaktadır.
TANI
BPPV tanısı aşağıda belirtilen kriterlere nazaran konulmaktadır:
Hastanın öyküsünde baş hareketleri ve beden konumundaki değişiklikler ile ortaya çıkan baş dönmesi hissinin olması,
Hastanın başı bir tarafa dönükken geriye gerçek yatırılarak başının aşağı sarkıtılması esnasında 2-5 saniyelik bir bekleme müddetinden sonra ortaya çıkan, süratli fazı altta kalan kulağa gerçek olan, tekerlek dönüşü biçimdeki göz çakmasının (rotatuar nistagmusun) saptanması ve tıpkı müddet içerisinde hastada baş dönmesi ve yahut bulantı hissinin gelişmesi,
Nistagmusun kısa müddetli olması (genellikle 20 saniyeden az),
Oturur duruma dönüldüğünde aykırı tarafta ve daha kısa vadeli nistagmusun oluşması,
Hikaye, muayene ve gereken durumlarda işitme, istikrar testleri ve radyolojik değerlendirmelerle beyin, beyin sapı, istikrar hududu ve beyincik patolojilerin ekarte edilmiş olması.
TEDAVİ
Arka istikrar kanalı kanalitiazisine bağlı BPPV tanısı konan hastaların çok büyük kısmında kanalit repozisyonu hareketi (KRM) ile şikayetlerin geçmesi sağlanmaktadır.
KRM sonrasında hastalara 48 saat müddet ile hastalığın olduğu kulak tarafına dönerek yatmamaları, sırtüstü ya da aykırı tarafa yüksek yastıkta yatmaları, öne eğilmemeleri, başlarını üst bakacak formda kaldırmamaları ve ani hareketlerden sakınmaları önerilmektedir. Hastalar 2 ila 5 gün ortasında denetime çağrılmakta, denetim test ile gözlerde çakma ve yahut baş dönmesi saptanan hastalarda KRM tekrarlanmakta, sorun saptanmayan hastalar ise şikayetlerinin tekrarlaması halinde başvurmak üzere takipten çıkarılmaktadır.
BPPV nedeni birçok hastada tam olarak bulunamamakla bir arada kimi hastalarda tespit edilebilen esas sebepler; baş travmaları ya da sarsıntıları, ileri yaş, dolanım bozuklukları, hareketsiz yatak istirahatı periyotları ve öteki kulak hastalıkları olarak sıralanmaktadır.
