İşitme Kayıpları

Normal Kulak Fonksiyoları

Kulak, dış, orta ve iç olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Her kısmın işitmede kıymetli rolü vardır.

Dış kulak; kulak kepçesi ve dış kulak yolundan oluşur. Bu yapılar sesi yakalayarak kulak zarına yönlendirirler.

Orta kulak; dış ve iç kulak ortasında yer alır. Kulak zarı ve üç küçük işitme kemikçiği (örs, çekiç, üzengi) orta kulakta bulunur. Bu yapılar ses dalgalarını güçlendirerek iç kulaksıvılarına iletme vazifesi yaparlar.

İç kulak; iç kulak sıvısı içinde mikroskobik işitme ve istikrar sistemi hücreleri ve hudut uçlarını içerir. Orta kulaktaki üzengi kemiğinin titremesi ile iç kulağa iletilen ses dalgaları buradaki hudut uçlarını etkileyerek beyinde ses olarak algılanan elektrik ihtarlarının oluşmasını sağlar.

İşitme Kaybı Çeşitleri

Dış ve orta kulak yapıları sesi iletirken iç kulak yapıları sesi algılar. Dış ve orta kulak hastalıklarında iletim tipi işitme kaybı oluşurken iç kulak hastalıklarında hudut tipi (sensöri-nöral) işitme kaybı oluşur. Orta ve iç kulağın bir arada etkilenmesi mikst tip işitme kaybına neden olur.

İşitme desibel (dB) ünitesi ile ölçülür. 0-20 dB ortasındaki işitme düzeyleri olağan olarak kıymetlendirilmektedir. Desibel cinsinden işitme kaybının yüzdesel olarak sözü yaklaşık su biçimdedir.

• 20-25 dB – %0

• 30 – dB – %8

• 35 – dB –

• 45 – dB – %30

• 55 – dB – %45

• 65 – dB – %60

• 75 – dB – %75

• 85 – dB – %90

İşitmeyi ayırt etme skoru, tek heceli sözleri hakikat manaya oranını verir. Olağan kıymeti ülkü kaidelerde %96-0 olmalıdır. Gürültüde bu paha azalır.

İletim Tipi Kayıp

Dış kulak yolunu tıkayan etkenler, kulak zarında delinme, orta kulak enfeksiyonları ve orta kulak kemikçiklerinin hastalıkları nedeni ile oluşur. Çoklukla düzeltilebilir kayıplardır.

Hasta kulağını tıkalı ya da dolu hisseder. Kendi sesini yüksek duyduğu için ekseriyetle alçak sesle konuşur. İletim tipi işitme kaybı olan hastalar gürültülü ortamlarda daha âlâ duyar. Konuşulanı duymak için çiğneme hareketini durdurma gereksinimi olabilir. Bu tip kayıplarda telefonla konuşma ekseriyetle çok etkilenmez. İletim tipi kaybı olan hastalar sağır olmazlar, ameliyat ya da uygun işitme aygıtı ile işitmeleri çabucak her vakit sağlanabilir.

Sinir Tipi (Sensöri-Nöral) Kayıp

İç kulak kan sirkülasyonunun bozulması, sıvı basıncının artması ya da hudut iletiminin bozulması sonucunda oluşur. En sık sebebi yaslanmaya bağlı hudut uçlarında oluşan bozulmadır. Geri dönüşü olmayan bir kayıp olmasına rağmen nadiren sağırlıkla sonuçlanır.

Bu tip kaybı olan hastalar ekseriyetle konuşulanları duyarlar lakin anlamakta zorluk çekerler. Ses şiddetinin artması çoklukla fazla yarar göstermez. Sessiz ortamlarda daha rahat duyarlar ve ekseriyetle telefonla konuşurken zorlanırlar. Kayıp ekseriyetle yüksek frekansta olduğundan daha düşük frekanslı olan erkek konuşmalarını daha düzgün anlayabilirler. Tiz tonlardaki kapı zili, telefon zili üzere sesleri duyamayabilirler..

Tek Kulakta İşitme Kaybı

Tek kulağında işitme kaybı olan hastalar sesin geliş istikametini algılayamazlar. Etkilenen kulak tarafından gelen sesleri, konuşmaları anlamak bilhassa gürültülü ortamlarda zorlaşır. Kayıp iletim tipi ise çoklukla cerrahi ile yeterli bir işitme istikrarı sağlanır. Sinir tipi kayıplarda bu istikrar işitme aygıtları ile sağlanabilir.

İşitme Kaybı Tedavisi

Öncelikle tam bir kulak burun boğaz muayenesi ve işitme testi ile sorunun nedeni ve cinsi ortaya konmalı ve tedavi buna nazaran planlanmalıdır.

Tedavi seçeneği güzelleştirici, kollayıcı, adaptasyon sağlayıcı, tıbbi, cerrahi ya da bunların kombinasyonu olabilir. İşitme rehabilitasyonunda dudak okuma, işitme eğitimi, konuşma eğitimi, işitme aygıtı eğitimi yapılabilir. Seçilecek sistem hastaya nazaran belirlenir.

Çevrenizde İşitme Kaybı Olan Bir Kişi Varsa

İşitme kaybı olan bireyler konuşmayı duymak, anlamak ve karşılık verebilmek için durmalı, bakmalı ve dinlemelidirler. Bağlantı yeteneklerini etkileyen çok sayıda faktör bulunur. Bu şahıslarla daha güzel anlaşabilmek için işitme kaybı olan kişi sizi görene kadar konuşmaya başlamamak ve gerekirse dokunarak dikkatini çekmek gerekebilir. Konuşurken 1,5-2 metre arada durmak ülküdür. Normal süratte konuşmak, art plan gürültüsüne mani olmak ve bireye konuşma konusu ile ilgili ek ipuçları sağlamak yararlı olacaktır.

Yapılmaması gereken esas hareketler, öbür bir odadan ya da uzaktan konuşmak, yürüyerek uzaklaşırken konuşmak, direkt kulağına konuşmak, bağırmak, konuşurken ağzı kapatmak, anlaşılmayan mevzuyu tıpkı cümlelerle tekrarlamaktır.

Dudak okuma:  İşitme kayıplı şahısların sıklıkla başvurduğu bir usuldür. Birçok kişi bu prosedürü fark etmeden kullanmaya baslar ve yıllar içinde geliştirir. Bu alışkanlığı kazanan bireyler olağan hareketlere alıştıklarından abartılı ağız hareketleri de konuşmanın anlaşılmasını güçleştirir.

Dikkat:  İşitme kayıplı bireylerin yakınları ekseriyetle “canı isteyince duyuyor” cümlesini kullanırlar. Lakin bu durum ekseriyetle art plan gürültüsünün olmadığı ortamda, uygun aralıktan ve düzgün konuşan bir kişi ile ülkü koşullarda yapılan görüşmelerde kelam konusu olur. Aksi şartlar ekseriyetle mutabakatta başarısızlığa neden olur. İşitme kayıplı bireyler konuşulanı anlamak için konuşma içindeki ip uçlarını yakalamaya yönelik büyük efor harcarlar. İşitebilmeleri için yüksek konsantrasyon gerekir.

Değişken ses:  Cihaz kullanan kişi için yüksek ses ya da bağırma önemli formda rahatsız edici, ağrı verici olabilir. Konuşulanı anlamayan bir bireye bağırmak fazla yarar etmeyeceği üzere cümle sonlarında ses şiddetini azaltmak ta anlaşılmayı zorlaştırır.

Telaffuz:  Konuşurken dikkatli olunmalı fakat sözler abartılmamalıdır. Dinleyici çok düzgün konuşulsa bile tüm sesleri anlamayacaktır. Yanılgılı söylem bu anlamayı daha da güçleştirir.

Konuşma Suratı:  Hızlı konuşmanın anlaşılması çok zordur. Beyin her ses kümesini süratle algılamalı ve bir manayla birleştirmelidir. Ortada kimi seslerin duyulmaması anlamayı güçleştirir.

Konuşma İpuçları:  Konuşmayı manaya yeteneğinin bozulması işitme kayıplı kişi için en değerli sorundur. Konuşmacı sözlerin manasının anlaşılmasına yardımcı olacak ipuçlarını ne kadar çok kullanırsa o kadar âlâ anlaşılacaktır. Tıpkı manaya gelen farklı sözlerin kullanılması yardımcı olur. Tıpkı manaya gelen sözler varsa biri ya da birkaçının duyulmaması anlamayı fazla etkilemeyebilir.

İşitme kâtipli kişi ile konuşurken dikkatini çekmek, hakikat söylem, kâfi ses şiddetinde ve suratında konuşmak ve en değerlisi sabırlı olmak gerekir.

Dudak Okuma

İşitme kayıplı kişinin konuşmacıyı daha yeterli anlamak için geliştirdiği bir yetenektir. İşitme kaybı olmayan bireyler dahi daha yeterli işitebilmek için görme duyusundan takviye alırlar. Konuşmacının  yüz  ifadesini, mimiklerini ve dudak hareketlerini görmek anlamayı kolaylaştırır.

Yeterli uzaklık, ışık olmaması ya da dudakların görünmemesi dudak okumayı mahzurlar. Bıyık, sigara içilmesi, duman da okumayı güçleştirir.

Konuşmaya başlamadan önce  işitme kayıplı  kişinin dikkatini çekmekte yarar vardır. Pek çok ses dudakta misal görünebilir, dudak okuyan konuşma konusuna nazaran hangi sözün kullanıldığını anlamaya çalışır. Ağız içinde oluşturulan “k, t, n, g, l” üzere seslerin dudaktan anlaşılması imkânsızdır bu nedenle dudak okuyan şahıslar sıklıkla konuşmadaki boşlukları kendileri doldururlar bu nedenle konuşma konusunun hakikat anlaşılması her kelimeyi tek tek anlamaktan daha değerli hale gelir.

Konuşma ritmindeki değişiklikler anlamalarına yardımcı olur. Cümleler ortasında duraklama, sözlerin üzerine bastırma işitme engelli kişinin anlamasında tesir yapar.

İşitme kaybı olan şahıslar konuşulan mevzuya hakim olabilmek için daima yüksek dikkat düzeyinde olmaya çalışırlar. Dudak okuma ya da işitme aygıtı kullanmanın eğitimli bireyler tarafından öğretilmesi gerekir.    

İşitme Cihazları

Ortamdaki sesi alıp yükselterek kulağa aktaran aygıtlardır. En önemli kulak düzeyinde kullanılanlar ve gövdeye bağlı olanlar olmak üzere iki kümeye ayrılırlar. Kulak düzeyindeki aygıtlar kemik yolu ile iletim sağlayan aygıtlar ve hava yolu ile iletim sağlayan aygıtlar olarak iki tip olup hava yolu aygıtlar kulak ardı, kulak içi ya da kulak kanalı içi olarak üç farklı tipte kullanılmaktadır. Vücut tipi aygıtlar genel olarak ses şiddetini daha fazla artırma özelliğine sahip olup ileri derecedeki işitme kayıplarında tercih edilmektedir.

İşitme kaybı olan bireylerde işitme düzeyinde azalmanın yani sıra işitmeyi manaya kapasitesinde de azalma oluşur. İletim tipi kaybı olan hastalarda işitmeyi manaya yeteneği azalmaz ve bu küme hastalar aygıttan azami yarar görürler. Hudut tipi kaybı olan şahıslarda manaya kapasitesi de azaldığı için sesler aygıtla yükseltilerek duyurulsa bile işitileni anlamak her vakit mümkün olmayabilir.

İşitme Aygıtı Kullanmanın Öğrenilmesi

İşitme aygıtını birinci sefer kullanmaya başlayan bireylerin belirli kademeler halinde aygıt kullanmaya başlaması önerilmektedir. Bunlar;

·       Cihaz evvel meskende kullanılmaya başlanmalıdır: Cihaz ortamdaki her türlü sesi yükselttiği için konuşmaya ağırlaşmak vakit almaktadır. Bu uygulama art plan gürültülere alışmayı sağlar.

·       Aygıt yalnızca rahat hissedildiği sürece kullanılmalı, rahatsızlık hissedildiğinde çıkartılmalıdır. Kullanma mühleti yavaş yavaş artırılmalıdır.

·       Alışana kadar aygıtı birkaç gün yalnızca bir kişi ile konuşurken kullanmak adaptasyonu hızlandırır.

·       Tüm sözleri duymaya ve anlamaya çalışmamak gerekir

·       Art plan gürültülerin anlamayı etkilemesi olağandır. Gürültü ve konuşmayı birbirinden ayırt edebilmek vakit alacaktır.

·       Sesin geldiği istikameti anlamaya yönelik pratik yapılmalıdır. Gözler kapalı olarak dururken bir oburunun farklı yerlerden konuşmasını takip ederek bu çalışma yapılır.

·       Yüksek sese tolerans artırılmalıdır. Bu çalışma TV ya da radyo dinlerken sesi artırarak yapılır, rahatsız edici düzeye gelince ses azaltılır, sonra tekrar artırılır, vakitle tolerans artar.

·       Farklı sesleri ayırt etmek için çalışma yapılmalıdır. Yalnızca tek harfi değişik sözler listesi hazırlayıp (masa-kasa, isim-ilim vb) birisinden bunları ikili kümeler halinde yavaşça okuması istenir. Bu sırada dudak hareketleri de takip edilerek dikkatle dinledikten sonra sözler tek tek okunurken ayırt edilmeye çalışılır.

·       Birisi yüksek sesle okurken metinden takip etmek. Orta ara durup son okunan sözün denetimi yapılmalıdır.

·       Hala aygıtı yalnızca meskende kullanırken yavaş yavaş tıpkı anda konuşulan bireylerin sayısı artırılmalıdır. Tüm görüşmeyi anlamak zordur. En çok konuşan kişi üzerinde ağırlaşmak yararlı olur.

·       Aygıtın kullanıldığı ortamları yavaş yavaş çeşitlendirmek gerekir. Market, sinema, topluluk içinde vb. giderek daha kalabalık ortamlar tercih edilebilir. Bu ortamlardan sakin ve az gürültülü olanlarından başlayarak tolerans vakitle artırılmalıdır.

·       Dudak okuma eğitimi alınmalıdır. Aygıt kullananlarda çok yardımcı bir destekleyici tekniktir.