Hipofiz adenomları çoğunlukla düzgün huylu tümörler olup kafatasının tabanında ve beynin altında yerleşmiş olan hipofiz bezinden kaynaklanır. Hipofiz bezi Beyefendisinin en alt kısmında, gözlerin ardında tam ortada tek olarak bulunan ve hormon imalinden sorumlu 1 cm boyutunda bir organdır.Hipofiz bezi bedenimizdeki birçok hormonun salgılanmasını ve bedenin su istikrarını sağlayan merkezi ve hayati bir organdır.
Buradan kaynaklanan tümörler ya fazla hormon salgısına bağlı olarak ya da çok büyüyerek etraf dokulara yaptığı bası ve yayılma nedeniyle belirti verirler. Hormon salgılamayan adenomlar çoklukla yavaş büyürler ve yıllarca belirti vermeden kalabilirler. Hormon salgılayanlar ise hormonların bedende ortaya çıkardığı tesirler nedeniyle erken belirti verirler.
Ne Kadar Sık Görülürler?
Hipofiz adenomları baş içinde yerleşen tüm tümörler içinde beynin kendisinden ve zarından kaynaklananlardan sonra 3. sırada yer alır. Yani nispeten sık bir tümördür. Ortaya çıkış nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır. Nadiren genetik geçişli kalıtımsal hastalıklarla birlikte görülürler.
Hastaların Yakınmaları Nelerdir?
Hipofiz adenomları ya salgıladığı hormon tipine nazaran ya da tümörün fazla büyüyerek etrafındaki dokulara yaptığı baskı nedeniyle yakınma oluştururlar. Hipofiz bezinden çeşitli tesirleri olan tipte hormon salgılanır ve bu cins adenomlar fazla salgılanan hormonun tesirine nazaran bulgu verir.
Süt oluşumunu sağlayan hormon (prolaktin) fazla salgılanıyorsa bayanlarda göğüsten süt gelmesi, adet bozukluğu üzere belirti verir. Erkeklerde ise cinsel güç azalması, sakallarda azalma, göğüslerde büyüme üzere durumlar ortaya çıkabilir. Prolaktin salgısı çok olan bu hastalar tedavi edilmezlerse çocukları olmayabilir.
Eğer büyüme hormonu fazla salgılanırsa ellerde ayaklarda ve lisanda büyüme, çok horlama, nefes alma meseleleri, şeker hastalığı ve yüksek tansiyon ortaya çıkması üzere belirtiler olur.
Kortizol çok salınımı olursa vücutta fazla yağ toplanması, ciltte kızarıklıklar, tedaviye dirençli şeker hastalığı ve yüksek tansiyonun ortaya çıkması üzere şiddetli belirtiler görülür.
Bunlara ek olarak birtakım hastalarda hipofiz tümörü büyüyerek beyin zarını gerdiği için gözlere ve enseye gerçek yayılan baş ağrısı ortaya çıkabilir. Tümör görme hududuna baskı yaparsa görme bozuklukları görülebilir. En tipik görme bozukluğu hastanın her iki yanını net görememesi durumudur. Çok büyük tümörlerde bu durum körlüğe kadar ilerleyebilir.
Hormon salgılamayan hipofiz adenomları ise olağan hipofiz dokusunu ezdiği için tüm hipofiz hormonlarını azalmasına neden olabilir. Bu durumda hastalarda halsizlik, yorgunluk, tansiyon düşüklüğü, cilt kuruluğu, cinsel güç azalması üzere hormon eksikliği bulguları ortaya çıkabilir. Nadiren hipofiz adenomu kanama yapabilir ve bazen ani görme kaybına yol açar. Bu durum acil cerrahi tedavi gerektirir.
Hipofiz Adenomu Tipleri Hangileridir?
Hipofiz adenomları salgıladıkları hormon tipine nazaran sınıflandırılır ve isimlendirilir. Sık olan adenom tipleri şunlardır:
-
Prolaktinoma (aşırı süt yapan hormon salgısı),
-
Cushing Hastalığı (aşırı kortizol salgısı),
-
Akromegali (aşırı büyüme hormonu salgısı),
-
TSHoma (aşırı tiroid hormonu salgısı) ve hormon salgılamayan adenomlar.
Tanısı Nasıl Konur?
Hipofiz adenomu bulguları saptanan hastalarda öncelikle kan hormon testleri ve görme muayenesi yapılır. Kesin teşhis için hipofiz Manyetik Rezonans Görüntüleme tetkiki gereklidir. Cushing Hastalığında çok nadiren beyin anjiyografisi yapılarak hipofiz bezinin komşuluğundan kan örneği alınması gerekebilir.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Hipofiz adenomu tanısı alan hastaların tedavi planlamasına ekseriyetle Endokrinoloji ve Beyin-Sinir Cerrahisi kısımları birlikte karar verir. Hastanın bulguları, adenomun boyutu ve hormon durumu göz önüne alınarak esas üç tip tedavi seçeneği vardır:
1- İlaç Tedavisi: Özellikle prolaktinomaların tedavisinde birinci seçenek olup başka adenomlarda yardımcı usuldür. Prolaktinomaların çoğunluğu bu tedaviye yanıt verirler. Birtakım büyüme hormonu salgılayan hipofiz adenomları da ilaç ile denetim altına alınabilirler.
2- Cerrahi Tedavi: Bası bulguları olan ve prolaktinomalar dışındaki tüm adenomların birinci ve en tesirli tedavi seçeneğidir. En önemli iki usul kullanılmaktadır:
A- Burun içinden yapılan teşebbüs: Mikroskop yardımı ile yahut endoskopik olarak uygulanabilmektedir. Günümüzde en çok tercih edilen yollardır. Beynin alt kısmını ilgilendiren bir ameliyat olmasına rağmen, beyin ameliyatı olarak kabul edilmez. Zira burun kökünden girilerek beyin tabanına yani hipofiz bölgesine ulaşılır. Beyin ekseriyetle operasyon sırasında etkilenmez. Bu özelliği ile temel olarak bir sinüs operasyonuna emsal. Hastane yatış müddeti operasyondan sonra ekseriyetle birkaç gündür.
B- Açık ameliyat: Beyin içine çok derecede büyüyen ve yayılan adenomlarda tercih edilebilir. Günümüzde daha az kullanılmaktadır.
3- Işın tedavisi: Cerrahi ile tam çıkarılamayan yahut tüm tedavilere karşın tekrar eden tümörlerde kullanılır. Günümüzde en çok Gamma-knife ismi verilen odaklı ışın tedavisi metotları tercih edilmektedir.
