Ameliyat olan hasta, hastanede yattığı süreç içerisinde günden güne sıhhatine kavuşacaktır. Bedeninde bulunan dren (ameliyat alanındaki kan ve sıvı birikimlerini dışarı alan düzenek), çeşitli sondalar, tüpler ve borular, varsa trakeotomi kanülü üzere fazlalıklardan kurtulur. Ağız yoluyla konuşabilir, beslenebilir ve burun ile ağızdan nefes alabilir hale geldikten sonra taburculuk gündeme gelmektedir.
Ameliyatta çıkartılan dokuların patoloji incelemelerinin sonuçlanmasıyla hastalığın ağız içi ve uzunluğunda yayılımı ve kesin evresi ortaya çıkacaktır.
Bu datalar elde edildikten sonra kulak burun boğaz ve baş boyun cerrahının; görüntüleme süreçlerini yapan radyolog ve nükleer tıp uzmanın, radyoterapiyi uygulayacak radyoterapistin ve kemoterapi uygulayacak medikal onkoloğun bulunduğu bir tıbbi kurulda hastanın durumu tekrardan tartışılır.
Ameliyat sonrası, hastalığın yayılımına nazaran ek tedavi kararı (radyoterapi ve kemoterapi) çoklukla bu toplantılarda verilir.
Radyoterapi ve kemoterapi kararı verilmiş ise, tedavinin başlaması için öncelikle hastanın ameliyatın getirdiği düşünceleri güzelce atlatabilmesi beklenir. Bu mühlet yaklaşık bir ile iki ay kadar sürmektedir.
Dil ve ağız içi kanseri ameliyatı sonrası takip nasıldır?
Hastalar lisan kanseri nedeniyle yapılacak ameliyattan sonra beş yıl kadar ameliyatı yapan tabibin takibinde olmalıdır. Birinci yıl üç ayda bir, sonraki yıllarda ise altı ayda bir denetimlere gelmek uygun olacaktır. Hasta ayrıyeten radyoterapi ve kemoterapi de gördüyse medikal onkolog ve radyoterapi uzmanının da denetiminde olması, sürecin doğal bir kesimidir.
Kanserin tekrarlama (nüks) ihtimalini en aza indirmek için neler yapmak gerekir?
İlk yıl, hastalığın nüks etme ihtimalinin en fazla olduğu devirdir. Yıllar geçtikçe bu ihtimal yavaş yavaş azalır. Genel kabul gören bir görüşe nazaran beşinci yıldan sonra hastalığın tekrar etmesi nüks (geri gelme) olarak değil, tıpkı yahut yakın bölgede yeni bir hastalığın ortaya çıkması olarak kıymetlendirilir.
Kimi vakit, ameliyat, radyoterapi ve kemoterapi üzere tedaviler tam manasıyla uygulandıktan sonra bile, hastalığın geri gelmesi kelam konusu olabilmektedir. Yani yapılması gerekenlerin büsbütün yapılmış olması, hastalığın tekrar etme ihtimalini ne yazık ki sıfırlamaz, en aza indirir.
Hastalığın geri gelmesi, umudun büsbütün tükendiği manasına gelmemelidir. Değerli olan, hastalık tekrarladığında tedavi edilebilir evredeyken fark etmek ve gereken ilave tedbirleri almaktır. İşte burada hastanın nizamlı denetimlerini aksatmaması ve istenilen tetkikleri yaptırması ehemmiyet kazanmaktadır. Ayrıyeten kimi zorluklar ve ıstıraplar içeren tedavi süreci sonlandıktan sonra hastanın toplumsal hayata tekrardan dönmesi, gündelik aktivitelerini yapmaya başlaması, çalışıyor ise iş hayatına dönmesi büyük değer arz etmektedir.
Aşırıya kaçmadan doğal eserler ile beslenmek, menüde taze zerzevat ve meyve de dahil olmak üzere her türlü gıdayı bulundurmak, yeteri kadar bedensel antrenman yapmak, morali ve ruhsal durumu yüksek tutacak aktivitelere vakit ayırmak, sevdikleri ile bir ortada olmak, bu cins hastalıkların tedavisi ile uğraşan birden fazla hekimin hastalarına önerdiği şeylerdir.
Sigara ve alkol kullanımı, hastalığın oluşumunda rol aldığı üzere, geri gelmesinde de tesirli olacaktır. Hastaların, varsa bu alışkanlıklarından kurtulmaları zaruridir. Hastaların yakınlarına bu bahiste büyük vazife düşmektedir. Hasta tek başına bu alışkanlıklarından kurtulmayı başaramaz ise, psikiyatri uzmanlarından ve psikologlardan yardım istemekten kaçınmamalıdır.
Hastaların birden fazla, kanser tedavilerinin akabinde korktukları hastalık tekrarını önlemek için kimi bitkisel kökenli eserlere başvurmaktadır. Burada değerli olan, bu eserlerin – bilhassa de çok kullanımında – kimi önemli sıhhat sıkıntılarına yol açabileceğini bilmektedir. Örneğin kimi yabancı kaynaklarda böğürtlen ekstresi, soya fasulyesinden elde edilen bir protein üzere eserlerin faydalı olabileceği belirtilmekte lakin tıbbi manada kesin delil mevcut olmadığı da vurgulanmaktadır. Bu durumda bizim teklifimiz, doğal, mümkünse tarım ilaçlarına maruz kalmamış her çeşitte zerzevat ve meyveyi kararında tüketmektir.
Dil ve ağız içi kanseri nüks (tekrar) ederse ne yapılmalıdır?
Nüks (hastalığın tekrarı) durumunda da öncelikle cerrahi açıdan bir şey yapılıp yapılamayacağı araştırılır. Ameliyat sonrası periyotta radyoterapi almış olan hastalar kimi vakit (özellikle de radyoterapinin üzerinden uzun vakit geçmiş ise) ek doz radyoterapi mümkün olabilmektedir. Hasta tekrar ameliyat edilemeyecekse, ek doz radyoterapinin değeri daha da büyür. Brakiterapi (radyoaktif husus içeren ve ‘implant’ olarak isimlendirilen ufak tüplerin tümör ve etrafına belli bir müddetliğine yerleştirilmesi) yoluyla ışın verilmesi süreci de hastalığın geri gelmesi durumunda bir seçenek olarak uygulanabilmektedir. Ayrıyeten kemoterapi seçeneği de nüks durumunda geçerliliğini korumaktadır.
Dil ve ağız içi kanseri ameliyatı sonrası konuşma bozuklukları yaşanır mı?
Sesi oluşturan organımız gırtlaktır. Gırtlakta oluşan ham ses, yutak, damak, lisan ve dudaklarımız sayesinde harfler, sözler ve cümlelere dönüşür. Yani, yutak, boğaz ve ağzımız harflerin ve sözlerin oluşumunda değerli rol oynar. Bu bölgelerdeki ameliyatların konuşma işlevini etkilemesi kaçınılmazdır. Bilhassa ameliyat sonrası günlerde, hele ki trakeotomi ismi verilen soluk borusuna delik açılarak tüp yerleştirilmesi süreci uygulandıysa hastaların konuşma işlevi önemli manada etkilenir.
Hastanın boynundaki trakeotomi deliği kapatıldıktan sonra hasta rahatlıkla ses çıkartmaya başlar. Ağzındaki yaralar güzelleştikten sonra da harfleri ve sözleri daha âlâ çıkartabilir hale gelir ve konuşması daha rahat anlaşılır.
Ancak örneğin lisan tümörü hastalarında lisanın oluşumunda kıymetli rol aldığı kimi harflar daha az anlaşılır çıkabilir. Bu durumda hasta, biraz ‘peltek’ olarak niteleyebileceğimiz formda konuşabilir. Bu durumun hasta için bir irtibat sorunu oluşturup toplumsal mahzur halini alması çok enderdir.
Tüm tedaviler tamamlandıktan sonra birden fazla hasta telefonda bile çok rahat anlaşılabilir, yakınları tarafından çarçabuk tanınabilir bir konuşmaya sahip olmaktadır. Kalan sıkıntılar ile başa çıkabilmek için de ses ve konuşma terapistleri yardımcı olabilmektedir.
Dil ve ağız içi kanseri ameliyatı sonrası beslenme nasıldır?
Dil kanseri ameliyatı geçiren hastalar, ameliyatın büyüklüğüne nazaran bir günden bir – iki haftaya kadar bir süreyi ağızdan yeme içme olmaksızın geçirirler. Bu periyotta bazen damardan özel beslenme sıvılarıyla ya da burundan mideye uzanan ‘nazogastrik’ tüp yardımıyla hastalar gerekli besini ve sıvıyı almaktadırlar. Boyun ve ağız içindeki yaralar güzelleştikten ve trakeotomi deliği kapatıldıktan sonra hasta, ağızdan öncelike sıvı ve yumuşak besinler ile beslenmeye başlayabilir. Taburcu olduktan sonra hastaların çabucak hepsi, konutunda hazırlanan her türlü gıdayı yiyebilecek hale gelir ve yediklerinin tadına varır.
Dil ve ağız içi kanseri tedavisi sonrası tad alma sorunu yaşanır mı?
Dilin bir kısmı ameliyatla alınmış olsa bile lisanın kalan kısmı ve damak tad alma işlevinin tamamında kâfi olacaktır. Ameliyattan sonrası birinci gün ve haftalarda hasta ağızdan beslenemediği için zati tad alması kelam konusu olmayacaktır. Ama, bilhassa tedavileri tamamlanıp hastanaden taburcu olduktan sonra beslenmesinde, tad almasında bir kahır olmayacaktır.
Ameliyat sonrası radyoterapi görecek hastaları biraz daha sorunlu günler bekler. Yeni ve yüksek teknolojili aygıtlar ile uygulanan radyoterapinin uzun devirli yan tesirleri azalmış olsa da, ağız kuruluğu ve kısmi tad alma bozuklukları, hastaların yakındığı sıkıntılar olabilmektedir.