İdrar yolları enfeksiyonları çocukluk çağında, üst teneffüs yolu enfeksiyonlarından sonra en sık görülen sıhhat sorunudur. Her iki cinste..
Ve her yaş kümesi çocukta sıklıkla rastlanabilen bu şikayetler, vaktinde belirlenip gerekli tedavi yapılmadığı takdirde; böbrek yetmezliğinden hipertansiyona, kansızlıktan büyüme geriliğine kadar pek çok kalıcı hasara neden olabilir. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olan cocuk hastalarda kesinlikle ileri araştırma gerekli olup cocuk nefroloji uzmanları tarafından kıymetlendirilmesi gereklidir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
Üriner sistem enfeksiyonu böbrekler ve mesanenin iltihabıdır. Mesanenin iltihabına “sistit”, böbreklerin iltihabına ise “pyelonefrit” denir. Pyelonefrit sistitten daha az görülmesine karşın daha fazla ziyan vericidir. Sıklıkla üretra (idrarın dışarı atıldığı kanal) dışındaki ciltten bakterilerin mesaneye ulaşması ile oluşur. İdrar yolu iltihabını tedavi etmek, böbrekleri korumak açısından kıymetlidir.
Üriner Sistem Enfeksiyonlarının Sıklığı Nedir?
Üriner sistem enfeksiyonları 5 yaşından küçük ateşli çocukların yüzde2’sinde saptanır, 1 yaşından küçük ateşli çocuklarda, kızların yüzde 8’inde, erkeklerin yüzde3’ünde ateşin nedeni üriner sistem enfeksiyonlarıdır.
Üriner Sistem Enfeksiyonlarının Nedenleri Nelerdir?
İdrar yolu iltihaplarının etkeni bakterilerdir. Bakteri mesaneye, idrarın dışarı atıldığı kanaldan girer. Genelde üretra girişini tahriş eden etkenler (bilinen tahriş edici unsurlar, banyo köpükleri ve şampuanlardır), bakterilerin buradan içeri girmesini de kolaylaştırır.
Bazı risk faktörleri çocuklarda üriner sistem enfeksiyonuna taban hazırlar. İdrarın mesaneden üreterler boyunca böbreğe yanlışsız olağandışı geri kaçışı, üriner sistem tıkanıklıkları, çeşitli anatomik ve işlevsel bozukluklar ile enfeksiyona yatkınlık görülebilir. Yabancı cisimler, mesaneye, üreterlere yerleştirilen kateterler, kabızlık, banyo köpükleri ve sünnetsiz erkek çocuklarda fimozis (sünnet derisinin geriye kıvrılmaması) mesanenin bakteri ile temasına neden olur. Okul çocuklarında sık görülen idrarı meskene saklama aksiyonu de idrar yolu enfeksiyonlarının nedenlerindendir.
Çocuklarda Üriner Enfeksiyonları Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda üriner sistem enfeksiyonlarının semptom ve bulguları çocuğun yaşına nazaran değişkendir. Bebekler ve bilhassa 2 yaşından küçük çocuklarda bulgular ekseriyetle üriner sistemle alakalı değildir ve çarçabuk gözden kaçabilir.
Bebekler ve 2 yaşından küçük çocuklarda en sık görülen semptomlar şunlardır:
• Huzursuzluk
• Kusma ve ishal
• Karında şişkinlik
• Yeni doğanda uzamış sarılık
• İştahsızlık ve beslenme bozukluğu
• Kilo almada yavaşlama
• Beden ısısında düzensizlik
• Sebepsiz yükselen ve düşmeyen ateş
Büyük çocuklarda ve erişkinlerde semptomlar daha barizdir ve enfeksiyonun yerine nazaran bulgular değişkenlik gösterir.
Alt üriner sistem (sistit) enfeksiyonlarında görülen semptomlar şunlardır:
• İdrar yaparken yanma, sızı ağrı
• Sık idrara çıkma
• Acil işeme isteği
• Karın alt tarafına ağrı
• Tuvalete yetişemeden idrar kaçırma
• Berbat kokulu, olağandışı renkte, kanlı idrar
Üst üriner sistem enfeksiyonlarından akut pyelonefrit idrar yolu enfeksiyonları içinde en ağır ve böbrekte en fazla hasar bırakan hastalıktır. Bilhassa küçük çocuklarda kalıcı hasar ihtimali daha fazladır. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların yüzde10’ unda, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları olan çocukların yüzde25’ inde ve vezikoüretral reflülü (böbreklere idrar kaçması) çocukların yüzde30’ unda kalıcı böbrek hasarı gelişebilir. En sık görülen semptomlar, titreyerek yükselen ateş, böğür ağrısı, önemli bulantı ve kusmadır. Bu semptomlara ek olarak sistitizm semptomları da (yukarıda sayılan semptomlar) gözlenebilir.
Tanı Nasıl Konur?
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı için idrar analizi ve idrar kültürü yapılmalıdır. İdrar öncelikle mikroskop altında incelenir. Kesin teşhis idrar kültüründe manalı ölçüde bakterinin üremesi ile konur.
İdrar yolu enfeksiyonu idrar kültürü ile kanıtlandığında, böbreğin tutulup tutulmadığına karar verilmelidir. Yüksek ateş, böğürde hassasiyet, karın ağrısı, bulantı, kusma, titreme görülebilir.
Üriner Sistem Enfeksiyonlu Çocuklar Nasıl Kıymetlendirilir?
Üriner sistem enfeksiyonu kültürle kanıtlanmış olan çocuklar en kısa vakitte radyolojik olarak değerlendirilmeli ve ileri araştırmalar yapılarak altta yatan bir anatomik bozukluk var ise yespit edilip çocuk nefroloji uzmanı tarafından takibe alınmalıdır. Enfeksiyonda teşhis yaşı ne kadar küçükse tekrarlama riski o kadar fazla olup her enfeksiyonda böbrek hasarı ve ileride kalıcı böbrek yetmezliği gelişme ihtimali okadar yuksektir. Maalesef ülkemizde hala çocuklarda kronik böbrek yetmezliği nedenleri ortasında tekrarlayan idrar endeksiyonları ve veziko üreteral feflü birinci sırada yer almaktadır.
Tedavisi Nasıldır?
İdrar yolu enfeksiyonu olan çocuklara antibiyotik tedavisi çabucak başlanmalıdır. Faal tedavi üriner sistem hasarlanma riskini en aza indirir. Şiddetli enfeksiyonlarda tedavi 10-14 gün sürmelidir. Çocuklarda. üriner semptomların tespit edilme zahmetinden ve uygun antibiotik tedavisi sonrası, olağan radyolojik tetkikler olmasına karşın bilhassa kız çocuklarda enfeksiyonun tekrarlama ihtimalinden ötürü tedaviden sonra tertipli takipler yapılmalıdır.
Çocuklarda üriner sistem enfeksiyonlarından korunmak için neler yapılmalıdır?
• Çocuklara idrarın açık renk olmasını sağlayacak formda kâfi ölçüde sıvı verilmelidir.
• Çocuğun günde 3-4 kez idrar yapması sağlanmalıdır.
• Çocuk tuvalette kâfi müddet kalmalıdır. Çabukla yapıp kalkmamalıdır.
• Genital bölge sabun yahut şampuanla değil, saf suyla yıkanmalıdır.
• Kızlarda genital bölge paklığı önden geriye yanlışsız olmalıdır.
• Kabızlığa karşı tedbirler alınmalıdır.
• Bilhassa kız çocuklarda banyo müddeti çok uzatılmamalı ve tahriş edici özelliğe sahip köpüklü sabun ve şampuan kullanılmamalıdır.
• Tekrarlayan enfeksiyonlar var ise mıutlaka ileri araştırmalar yapılmalı
• İdrar kaçırma tuvalete yetişememe üzere idrar kesesi sorunlarının öncül bulguları var ise kesinlikle ileri radyolojik araştırmalar yapılmalıdır..
