Normalde beyin hücreleri düşünme ve bedeni yönetme üzere fonksiyonlarını biyo-elektriksel aktivitelerle sürdürür. Bu aktivitelerin sonucunda ortaya çıkan istek ve buyruklar, beyin hücrelerinden uzanarak öbür hudut hücrelerine ve kaslarımız üzere organlara kadar giden, akson denen hudut uzantıları boyunca aktarılır. Bu sayede el ve kollarımızı hareket ettirmek ve yürümek üzere fonksiyonlar mümkün olabilir. Epilepsi hastalığında, beynin tamamında yahut belirli bir bölgedeki bir küme beyin hücresinde, olağandışı olarak kısa ve ani başlayan çok biyo-elektriksel deşarjlar ortaya çıkar. Bu da kişinin şuurunda ve hareketlerinde (kolda, bacakta yahut bütün vücutta) görülen istem dışı değişikliklere (nöbet, havale) neden olur. Epilepsi istem dışı ortaya çıkan, bazen şuur değişiklikleri yahut kaybına yol açan nöbetlerin tekrarlandığı daima bir hastalıktır
Belirtileri nelerdir?
Nöbetler beyinde kaynak aldıkları bölgedeki hücre kümelerine nazaran farklı belirtiler gösterebilir. Dalgınlık, sabit bakma, donakalma, bazen kaygı hissi ve olağandışı algılamalar (KASILMA OLMAYAN NÖBETLER) formunda ortaya çıkabileceği üzere birtakım nöbetler ani şuur kaybı, yere düşme, kol ve bacaklarda daima kasılma, kasılı kalma, ağızdan köpük gelme, altına kaçırma, dişlerde kenetlenme ve morarma (KASILMA İLE GELEN NÖBETLER) biçiminde de olabilir. Küçük bebeklerde nöbetler büyük çocuklarda ki üzere besbelli olmayabilir. Sebepsiz ve sık ani sıçramalar, ağzın tek taraflı çekilmesi, ağız şapırdatma, sık göz kırma, başın ani öne düşmesi, ellerin boks yapar üzere hareketleri, bacaklarda pedal çevirme hareketleri, ellerin ve kolların kasılı kalması, gözlerin bir tarafa devrilmesi ve sabit bakmalar nöbet olabilir. Çocuğunuz yapmakta olduğu bir aktiviteyi kesintiye uğratıyor ve durgunlaşıyorsa, buna farkında olmadan yaptığı küçük el, kol, mimik hareketleri eşlik ediyorsa nöbet açısından incelenmelidir.
Epilepside her vakit nöbet olur mu?
Epilepside kasılmalı nöbetler her vakit fark edilir. Kasılmalı olmayan nöbetlerde bazen bariz olana kadar (örneğin dalmalar), uyku sırasında sessiz nöbetler fark edilemeyebilir. Çok ender olarak da yalnızca EEG çekimi ile belirlenen nöbetler (elektriksel nöbet)olabilir. Bu üzere durumlarda gündüz aktivitesinin azalması, uyku kalitesinin bozulması, okul muvaffakiyetinin berbata gitmesi, yaşına uygun olmayan huy değişiklikleri hastalıktan şüphelenmek için birer ipucu olarak değerlendirilmelidir.
Sebepleri nelerdir?
Tüm epilepsi hadiselerinin % 50-60’ında bir neden bulunamaz. Bu tip epilepsiler ekseriyetle 15 yaşından evvel başlar. Geri kalanlarında nedenler ise; doğuştan gelen nedenler (ailevi yahut genetik sebepler), doğuştan metabolizma hastalıkları, gebelikte çocuğun beyin gelişimini etkileyen olaylar (rahim içi enfeksiyonlar vb), doğum sırasında beynin oksijensiz kalması, zedelenmeler ve baş içi kanama, doğumdan sonraki periyotta ise menenjit, baş travması, kazalar, beyin tümörleri ve uzun süren ateşli havaleler olarak sıralanabilir.
Epilepsiyi neler tetikler?
Uykusuzluk, çok yorgunluk, birtakım ilaçlar (allerji ilaçları, soğuk algınlığı ilaçları, makrolid antibiotikler vb), birtakım yiyecek ve içecekler (greyfurt, çikolata, kafeinli ve alkollü içecekler vb), güneşte fazla kalma, baş travması nöbetleri tetikleyebilir. Birtakım epilepsi tiplerinde ışığa hassaslık olabileceği için yanıp sönen ışıklar, televizyon, bilgisayar, taşınabilir aygıtların ekranları nöbetleri tetikleyici olabilir. Bu aygıtlarda fazla vakit geçirmeleri, çok yakın kullanımları kısıtlanmalıdır. Gerilim, enfeksiyonlar, kullanılan epilepsi ilaçlarının atlanması yahut aksatılması nöbetlerin tekrar ortaya çıkmasının en sık karşılaşılan nedenleridir. Nöbetin tekrarladığı bu üzere durumlarda öngörülen tedavi müddeti uzar. Bu nedenle epilepsi ilaçlarının vaktinde ve belirtilen ölçüde verilmesi çok kıymetlidir.
Yüksek ateş epilepsi nedeni mi?
Her yüksek ateşi çıkan kişi de temelde bir rahatsızlık yoksa epilepsi ortaya çıkmaz. Enfeksiyonların sebep olduğu yüksek ateş, epilepsi tedavisi almakta olan bireylerde nöbetin ortaya çıkmasına, ilaç aktifliğinin azalmasına neden olabilir. Ateşli havalelerin istatistiksel olarak çok az bir kısmında tekrarlayan ateşsiz nöbetlerle ortaya çıkan epilepsi meydana gelir.
Epilepsi nasıl teşhis edilir?
Epilepsi belirtilerinin görülmesi ile şüphelenilir ve tabibe başvurulur. Her görülen nöbet çabucak epilepsi tanısı koydurmaz. Ağlarken katılma nöbetleri, çocukluk çağı tikleri, bayılma, çocukluk çağı mastürbasyonu, uykuda sıçrama ve silkinmeler, ürperme, boyun eğme hareketi, tekrarlayıcı baş dönmeleri, gece korkusu, migren, kalbin ritim bozuklukları ve gastro özefagial reflüye bağlı baş hareketleri epileptik nöbet değildir. Lakin epileptik nöbetlerle karışabileceği ve tedavileri farklı olduğu için çocuk nöroloji uzmanı tarafından teşhis edilmeli ve ayırımı yapılmalıdır. Epilepsi teşhisinde nöbetin gözlenmesi ve detaylı bilgi verilmesi, mümkün ise kuşkulu durumlarda nöbet anının KAMERAYA ÇEKİLEN GÖRÜNTÜ MANZARASI doktorun teşhisinde çok değerlidir. Genel kan tahlili dışında beynin elektriksel deşarjlarını baş derisine yapıştırılan elektrotlarla algılayıp kağıt üzerine yahut bilgisayar ekranına yansıtan EEG ÇEKİMİ (Elektro-Ensefalo-Grafi) epilepsi teşhisinde ve tedavisinin seyrini takip etmede kıymetli bir yer fiyat. EEG çekiminin çocuğa hiçbir yan tesiri ve ziyanı yoktur. Ekseriyetle, çocuğun yaşı ve nöbet hikayesi de göz önüne alınarak, uykuda ve uyanıklıkta çekilir. Epilepsi ve nöbet sebepleri açısından beyin yapısının görüntülenmesi ve araştırmak için bazen MRG (Magnetik Rezonans Grafi) çekimi gerekir. Bilgisayarlı tomografi (CT) baş travması, baş içi kanama ve ender birtakım durumlar dışında (radyasyon yan tesiri de göz önünde bulundurularak) çocuklarda epilepsi teşhisinde ekseriyetle tercih edilmez.
Epilepsi nasıl tedavi edilir?
Epilepsi nöbetleri öncelikle anti-epileptik denen ilaçlarla tedavi edilir. İlaçlar nöbetleri baskılayarak tedavi eder. Hastanın durumuna ve hastalığın seyrine nazaran tedavi müddeti iki ile dört yıl ortasında sürebilir. Ömür uzunluğu ilaç kullanılması gereken birtakım epilepsi tipleri de vardır. Başlanan ilaçların hafif mide bulantısı, sersemlik, hafif uyku hali, ellerde titreme, hafif dengesizlik üzere belirtiler veren yan tesirleri olabilir. Ekseriyetle geçicidir. Epilepsi ilaçlarına karşılık vermeyen dirençli hastalarda ketojenik diyet, vagal nöral situmulasyon (VNS), epilepsi cerrahisi üzere başka tedavi seçenekleri de kullanılmaktadır.
Epilepsi büsbütün geçebilir mi?
Farklı nöbet sebepleri ve tipleri olmasına karşın çocuk hastaların büyük bir çoğunluğu ilaçlara âlâ yanıt verir ve nöbetler denetim altına alınır. Tedaviye uygun karşılık veren, diğer nörolojik sorunu olmayan, en az iki yıl nöbetsiz devir geçiren çocuklarda düzgünleşme kabul edilir ve ilaçlar azaltılarak kesilebilir. Epilepsi ilaçlarının denetimsiz bir biçimde ani kesilmesinin nöbetlerin tekrarlamasına yol açacağını bilhassa belirtmek isterim.
Hangi aralıklarla denetime gitmek gerekir?
Kullanılan epilepsi ilaçlarının bedende aktif bir kan düzeyinde olması gerekir. Erişkinlerden farklı olarak çocuklar vakit içinde hem beyin hem de beden olarak gelişme ve büyüme içindedir. Hatta birtakım periyotlarda (ergenlik devri gibi) büyüme ve gelişme sıçramalar gösterir. Çocuk büyüdükçe ilacın bedendeki dağılımı değişir. Doz ayarlamaları yapılmaz ise tesirli olacak ilaç seviyesi yakalanamaz ve nöbet riski artar. Ayrıyeten epilepsi ilaçlarının kimi ziyanlı yan tesirleri de vardır. Ciltte allerji gibisi döküntüler kıymetli olabilir. Kimileri tırnak değişiklikleri, saç dökülmesi yapabilir (mutlaka hekiminize bilgi verin). Epileptik ilaçların birtakım hastalarda kan tablosuna, trombositlere (pıhtılaşmayı sağlayan kan elemanları), kemik ve karaciğer enzimlerine, böbreğe olumsuz tesirleri olabilir. İlaç yan tesirleri ekseriyetle sık görülmez. Tekrar de bu tıp ilaç yan tesirleri için hekiminiz tertipli denetimlere çağırarak muayene ve laboratuvar tetkikleri ile sizi takip edecektir. Bizim kliniğimizde, hastalarımızın özel bir durumu yoksa üçer aylık aralıklarla denetim muayenesi ve tetkikleri yapılmaktadır.
Ailelere teklifleriniz nelerdir?
-Çocuklarınıza hasta imiş üzere davranmayın. Hastalığı hakkında bilgi verin. Unutmayın ki uygun tedavi ile çocukluk çağı epilepsilerinin büyük çoğunluğu büsbütün iyileşebilmektedir.
-İlaçlarını saatinde ve ölçüsünde vermeniz çok kıymetlidir.
-Kontrollerinizde çocuğun nörolojik muayenesi, hastalığın seyir izlemi, ilaç yan tesirleri için kan tahlili, ilaçların ayarlanması için ilaç kan seviyesi tahlili (bazı ilaçlarda) ve muhakkak bir sıklıkta EEG çekimi yapılır. İlaç kan seviyesi bakılacak hastalarda sabah ilacını almadan kan analizi verilmelidir. Büsbütün güzelleşme için âlâ bir takip çok değerlidir. Denetimlerinizi aksatmayın.
-Çocuğa öbür aile bireylerinden farklı, gereksiz muhafazacı davranmayın. Çocuğunuz epilepsi hastasıdır diye her istediğini yapmanız gerekmez. Kendi olağan yetiştirme stilinize nazaran yetiştirin, özel bir davranış gerekmez.
-Çocuğunuzu çok yorgunluk, açlık, uykusuzluk ve makus beslenmeden koruyun.
-Genellikle hafif sporlar yapmasında sakınca yoktur. Çok yorucu, başına darbe alma riski yüksek spor ve aktiviteler önerilmez.
-Yüzme sırasında, havuzda yahut dolu küvette havale geçirme durumunda istenmeyen sonuçları engellemek için hiçbir vakit suda yalnız bırakılmaması gerektiğini unutmayın.
Epilepsi atağı sırasında neler yapılmalı?
Nöbetler hayatı tehdit eder üzere görünse de aslında tıbbi açıdan çoklukla hayati bir sonuç doğurmazlar. Birçok nöbet berbat bir sonuca yol açmadan birkaç dakika sonra tabiatıyla sona erer ve acil tıbbi müdahale gerektirmez. Sonrasında çocuk yorgun bir biçimde uykuya dalarak dinlenmeye geçer. Bu mühlet nöbetin şiddetine ve mühletine bağlı olarak değişken olabilir. Ayıldıktan sonra olağan hayatına döner. Nöbet geçirmediği müddette temelde beyni etkileyen devamlı bir hastalığı yoksa çocuk olağan hayatını sürdürür. Denetim altına alınamayan, tedavi görmeyen şahıslarda nöbetler giderek artabilir ve beyin işlevlerini bozulma istikametinde olumsuz etkileyebilir.
NÖBET ANINDA ASLA BUNLARI YAPMAYIN
Nöbeti olan bir çocuğu gören şahıslar tepkisel olarak paniğe kapılarak bazen hastaya ziyan verebilirler. Nefes alamayacağı, lisanının geriye kaçtığı, lisanının çekilmesi gerektiği, dişlerinin ortasına bir şey koyma gereği üzere niyet ve hareketler mutlaka yanlıştır. Bir kişinin kendi lisanını yutarak boğulması imkansızdır. Hiçbir vakit nöbet geçiren bir kişin ağzına bir cisim yahut parmak sokulmaz, çene açılmaya çalışılmaz. Aksi takdirde ağıza konulan parmak ve nöbet geçiren kişi önemli formda yaralanabilir.
Panik yapmayın
Parmağınızı çocuğun ağzına sokarak ağzını açmaya çalışmayın.
Çocuğu çok sıkarak tutmayın, kasılan kol ve bacaklarını açmaya çalışmayın.
Kalp ve teneffüs masajı yapmayın, ağızdan ilaç vermeyin.
Çocuğun şuurunu açmak için sarsmayın, tokat atmayın, soğan-sarımsak, kolonya koklatmayın.
Üzerine, başına soğuk su dökmeyin, suya tutmayın.
KASILMA İLE GELEN NÖBETLERDE çocuk yere düşer, bedeni katılaşır, kasları seğirir, teneffüs düzensizleşir. Ağızdan köpük gelme, morarma ve altına kaçırma olabilir. Bu durumda;
Sakin olun. Nöbetin resen sonlanmasını bekleyin ve vakit tutun.
Çırpınma ve kasılma hareketleri sırasında yaralanmasını engelleyin. Etrafındaki sert, keskin ve köşeli eşyaları uzaklaştırın.
Ağzına bir şey koymayın, çenesini açmaya çalışmayın.
Yavaşça yere yan yatırın. Salya yahut kusmuk olursa dışa yana akmasını sağlayın. Nefes yolunu kapatan bir şey yahut konum olmadığını denetim edin.
Hareketlerini durdurmaya kalkmayın ve başının altına yumuşak bir şey yerleştirin.
Boynuna sarılabilecek giysi, eşya, aksesuar varsa gevşetin ve uzaklaştırın.
Nöbetten sonra çok yorgun olacaktır. Rahatlatıcı ve sakin konuşun. Kendine gelene kadar yanından ayrılmayın.
KASILMA OLMAYAN NÖBETLERDE çoklukla kısa, dalma formunda, anlamsız konuşma ve hareketler formunda olabilir. Çocuk yarı bilinçsizdir. Hedefsiz biçimde dolaşır, ağız şapırdatır, giysilerini çekiştirme üzere otomatik hareketler yapabilir. Olanları hatırlamaz. Bu durumda;
Nöbeti durdurmaya çalışmayın, çoklukla ne yaptığını bilmez ve sizi duymaz.
Etraftaki tehlike yaratacak şeylerden uzaklaştırın yahut sakının.
Şuuru yerine gelene kadar yanında kalın ve rahatlatıcı halde konuşun.
Kendiniz yahut yakınınızdaki biri yardımıyla mümkün ise nöbet anının görüntü çekimini yapın.
NE VAKİT AMBULANS ÇAĞIRMALI YAHUT EN YAKIN ACİL SIHHAT KURULUŞUNA BAŞVURMALISINIZ?
Kasılmalı nöbetin mühleti beş dakikayı geçerse,
Nöbet sona ermesine karşın şuur kapalılığı ve teneffüs olağana dönmezse,
Çocuk kendine gelmeden art geriye nöbet geçirirse,
Nöbetten sonra sersemlik hali bir saatten uzun sürerse,
Nöbet suda meydana gelmişse yahut rastgele bir nedenle boğulma durumu varsa,
Birinci nöbet ise ve nöbet geçiren çocuk yaralı ise ambulans çağırmalı yahut en yakın acil sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız.
