Burun olağan teneffüs organıdır ve aldığımız havanın ısınmasını, nemlenmesini ve içerisindeki yabancı hususların, alerjenlerin ve mikro organizmaların filtrelenmesini sağlar. Bu halde ısınmış ve nemlenmiş olarak akciğerlere giden havanın içerisindeki oksijen çok daha yeterli bir halde kana geçmektedir.
Aynı vakitte nefes alma sırasında burun içerisinde hava akımına karşı oluşan direnç alt teneffüs yollarının ve akciğerlerin daha düzgün genişlemesinde katkı sağlamaktadır (nazo-pulmoner refleks).
Burun tıkanıklığı burnun bu işlevlerini yapmasında en değerli vazifesi ise alt burun etleri (alt konkalar) yapmaktadır. Mukoza altı dokularında çok varlıklı damar içeriği bulunan alt burun etleri ortam havasının özelliklerine nazaran teneffüs havasının ısıtılma, nemlendirilme ve filtrelenme derecesini tıpkı vakitte hava akımına uygulanacak direnci ayarlarlar. Son derece hassas bir istikrar içinde sağlanan bu işlevlerde kritik vazife yapan alt burun etlerinin çeşitli nedenlerle büyüyerek hava akışını olumsuz etkilemesi (konka hipertrofisi) ise burunda oluşan tıkanıklıkların en sık görülen nedenidir.
Normal beden işlevleri için çok kıymetli olan burun solunumundaki kritik rollerinden dolayı bilhassa alt burun etlerine yönelik müdahalelerin çok dikkatli yapılması ve bu yapıların olağan işlevi sağlayacak formda küçültülerek, çok özel durumlar haricinde katiyen tam olarak çıkartılmaması gerekmektedir.
Burun tıkanıklığı nedeni ile ağız teneffüsü yapılması durumunda teneffüs havasının oksijeni akciğerlerde gereğince tutulamamakta ve sonuç olarak kandaki oksijen düzeyinde azalma olmaktadır. Kandaki oksijen doygunluğundaki azalmaların beyindeki ve beyni besleyen damarlardaki sensörler tarafından algılanmasına bağlı gelişen refleksler uzun periyotta kan basıncında artma (hipertansiyon) kalp ritim sorunları ya da kalp yetmezliği üzere problemler oluşturabilmektedir.
Burundaki tıkanıklıklar birebir vakitte ağız teneffüsüne bağlı sık boğaz enfeksiyonları, boğazda kurumaya bağlı şikayetler, uyku bozuklukları, horlama ve uyku apnesi üzere sorunlara neden olarak ta hayat kalitesini kıymetli ölçüde bozmaktadır.
Erişkinlerde burun tıkanıklığının en sık nedenleri;
İki burun pasajı ortasında yer alan septum dediğimiz kıkırdak ve kemik yapıdaki perdenin bir tarafa hakikat eğik olması (septum deviasyonu),
Burun girişinde nazal valv olarak isimlendirilen bölgedeki sorunlar (nazal valv yetmezliği)
Burun etlerinin büyümesidir (konka hipertrofisi).
Burun içi deviasyonlar, travma ile oluşan burun kırıklarına bağlı olabilecekleri üzere doğum ya da gelişme çağında maruz kalınan ve fark edilmeyen incinmelere yahut genetik etkenlere bağlı olarak septumdaki kemik ve kıkırdak gelişme merkezlerinin hasar görmesi sonucunda burnun yaşla birlikte büyümesi sırasında septumun olağandışı gelişmesi ile oluşabilirler.
Nazal valv yetmezliği burun pasajı çabucak girişinde burun sırtına komşu bölgede yer alan açı bölgesinin (nazal valv) daralmasıdır. Bu bölgenin sorunları teneffüsü önemli halde etkileyebilmektedir. Valv yetmezliği iki halde oluşmaktadır
İnternal (iç) yetmezlik: valv bölgesinde septumun eğik olmasına bağlı hava pasajının daralması
Eksternal (dış) yetmezlik: Burun kanatları içerisindeki kıkırdak takviyenin yapısal olarak ya da estetik maksatlı ameliyatlarda yapılan küçültmelere bağlı olarak hava akımına direnemeyecek kadar zayıf olması yahut valvi daraltacak biçimde iç bükey olmasıdır
Nazal valv yetmezlikleri burun muayenesinin yanı sıra burun pasajı içindeki farklı bölgelerin kesit alanlarını hesaplanmasını sağlayan akustik rinometri testi ile objektif olarak görülebilmektedir.
Deviasyonu olan hastaların büyük kısmında deviasyonun karşı tarafındaki burun pasajındaki etlerde büyüme izlenmektedir. Bunun nedeni bünyenin olağan işlevlerinin korunması hedefi ile burun içinde hava akımına direnç oluşturmaya ve hava türbülansını sağlamaya yönelik olarak gelişen refleksler sonucunda alt burun etlerinin büyümesidir (Kompenzatris hipertrofi).
Alerjik tepkilere bağlı burun mukozası şişmeleri öbür sık görülen tıkanıklık nedenidir. Alerjik nezlesi olan hastalarda tıkanıklığın yanı sıra burunda kaşıntı, hapşuruk ve sulu, berrak burun ve geniz akıntısı da bulunmaktadır.
Burun ve sinüs enfeksiyonları, burun damarlarının dış uyaranlara çok tepkileri (vazomotor rinit), sinüslerden köken alan polipler, orta burun eti büyüklükleri (konka bülloza) ve burun içindeki düzgün ve makus huylu tümörler de tıkanıklığa neden olabilmektedir.
Çocuklarda ise en sık burun tıkanıklığı nedeni geniz eti (adenoid) büyümesidir. 2 yaşından sonra başlayan tıkanıklıkların en sık nedeni budur. Doğuştan tıkanıklıklarda ise burun kanalının tam oluşmamış olması ya da pasajın genize açıldığı art kısmında tıkanık olması (koana atrezisi) akla gelmelidir. Çocuk yaşlarda alerji, sinüzit ve buruna yabancı cisimlerin sokulması da az olmayarak tıkanıklığa neden olmaktadır.
Geceleri, yatar durumda oluşan burun tıkanıklıklarının nedeni, alt burun etlerindeki damar ağı içinde bulunan kanın birikmesidir. Ayakta iken yer çekiminin de tesiri ile kan kalbe daha rahat dönmekte ve etler içinden boşalabilmekte ve etler küçülmektedir. Yatar konumda kalp ve baş ortasındaki yükseklik farkı azaldığında yer çekimi dayanağının kaybolması ile kanın kalbe dönüşü zorlaşmakta ve alt burun etleri içinde biriken kan etleri şişirmektedir.
Muayene ve yahut radyolojik olarak enfeksiyon saptanan hastalarda öncelikle bu enfeksiyonun uygun ilaçlarla tedavi edilmeye çalışılması gerekir.
Alerji saptanan hastalarda uygun anti alerjik tedavi verildiğinde burun tıkanıklığı şikayetinde de azalma sağlanabilir.
Kronik sinüzite ve burun içi poliplere bağlı oluşan tıkanıklıklarda uygun cerrahi formül kullanılarak polipler temizlenmeli, sinüslerin boşalma kanalları açılmalı ve havalanmaları sağlanmalıdır.
Alt burun etlerinin burun tıkanıklığındaki rolünü anlamada en kolay yol dekonjesyon testidir. Buruna dekonjestan sprey sıkılmasını takiben 5-10 dakika içinde çok besbelli olarak açılma olması tıkanıklığın alt burun etlerinden kaynaklandığını gösterecektir. Bu uygulama sonrasında bile bir pasajdaki rahatlamanın başkasına göre fark edilir halde az olması başta deviasyon olmak üzere başka patolojileri düşündürmelidir. Dekonjesyon testi öncesinde ve sonrasında yapılacak Akustik rinometri değerlendirmesi alt burun etlerinin bilhassa ön uçlarının burun tıkanıklığındaki rolünü rakamsal olarak gösterecektir.
Alerji ve yahut enfeksiyon saptanmayan ya da bu şikayetleri tıbbi tedavi ile denetim altına alınmasına karşın tıkanıklık şikayeti geçmeyen hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri gündeme gelmektedir.
