Burun insan sıhhati için en kıymetli organlardan biridir. Sağlıklı bir teneffüs işlevi ve sağlıklı bir vücut
için burundan soluk alıp vermek temeldir.Burun yalnızca havanın girip çıktığı bir organ değildir. Burnun
nefes alıp verme işlevi yanında , havanın nemlendirilmesi, ısıtılması,koku alma dolayısı ile tat alma
işlevleri ve orta kulağın havalandırılması da vardır. Sesin rezonansında da tesirlidir. Burun tıkanıklığı
uzun vadeli olduğunda diğer sıhhat problemleri kesinlikle bunu izleyecektir. Kısaca burun tıkanıklığı hastanın
hayat kalitesini bozmakla kalmaz vaktinde müdahale edilmediği taktirde sıhhatini da bozar.
Burun tıkanıklığı en sık karşılaşılan şikayetlerden biridir. Burun içerisinde bir bölme duvarla ile tam iki
bölmeye ayrılmıştır. Her yüz beşerden sekseni birebir anda , birebir oranda iki burun bölmesinden nefes
alamaz. Bu olağan fizyolojik bir olaydır. Burunda ‘Konka’( Burun etleri ) denilen ,kan akımı ile şişen ve
inen yapılar vardır.Bunlar dönüşümlü olarak şişer ve inerler , buna ‘Nazal siklus’ denir. Beşerler genelde
bunun farkına varmazlar.
Burun tıkanıklığı , gece ağzı açık ahenge, sağlıklı bir uyku uyuyamama, sık ağız kuruması , gece kalkıp
orta ara su içme , sabah dinlenememiş ve yorgun uyanma, bazen baş ağrısı ile uyanma, sonluluk, gün içi
yorgunluk, dikkatini toparlayamama- konsantrasyon eksikliği, gündüz uykuya meyil, sık tekrar eden
boğaz enfeksiyonları, kronik farenjite neden olabilirler.
Burun tıkanıklığının dört ana sebebi vardır. Bunlar tek başlarına burun tıkanıklığı yapabilecekleri üzere aynı
beşerde, birlikte de bulunabilirler.
1 – Enfeksiyonlar : Her olağan insan yılda iki yahut üç kere nezle ,grip olur. Bu sayı, çocuklarda daha
fazladır( 4 ila 8 sefer ). Yaş ilerledikçe ,vücut savunması geliştikçe enfeksiyon sıklığı azalır . Kolay soğuk
algınlığı , birçok virüs tarafından oluşturulabilir. Birçoğu mikrobun , elden buruna geçmesi ile olur ,bir
kısım havadan da geçer. Virüs, burun içine yerleştikten sonra, burunu döşeyen dokuda şişlik olur, akıntı
yoğunlaşır ve burunda tıkanıklık gelişir.
Bu durumda, olayın kendi kendine geçmesini beklemekten öteki deva yoktur. Yalnızca yardımcı burun
açıcı , burun akıntısını seyreltici ilaçlar kullanılabilir . Ama nezle , kişinin direncini zayıflattığı için ,
gerisinden bakteriyel , antibiyotiğe gereksinim duyulan , ateşli , sarı , yeşil burun akıntılı devir gelebilir. Bu
durumda doktora müracaat etmek gerekir.
Akut sinüs enfeksiyonlarında burun tıkanıklığı , koyu burun akıntısı olur. İltihaplanan sinüsün yerine nazaran,
yanak, üst dişler , gözlerin ardında yahut ortasında , alında ağrı ve hassasiyet hissedilebilir.
Kronik sinüs enfeksiyonlarında , sıklıkla burun tıkanıklığı , burun ve geniz akıntısı olur. Burada ağrıdan
daha çok yüzde basınç hissi görülür. Enfeksiyon akciğerlere ilerleyerek kronik öksürük , bronşit ve astım
oluşturabilir. Akut sinüzitler, ekseriyetle antibiyotikle güzelleşirler , kronik sinüzitlerde operasyon gerekir.
2- Yapısal sebepler : Burun içini ikiye ayıran bir duvar olduğundan bahsedilmişti. Gerek bu duvarın
eğriliği ( Septum deviyasyonu ), gerekse burun yapısının dışarıdan da aşikâr olan eğriliği burunun bir veya
her iki tarafında, hava geçişini azaltabilir. Bu eğrilikler, çoğunlukla doğumsa – genetik yahut çocuklukta
yada sonra olan bir darbe, kaza ile ilgilidir.
Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, her on çocuktan birinde, doğum esnasında burunda kıymetli bir hasar
meydana gelmektedir.
Ayrıca burun içinde sırayla şişip inen ‘ konka’ denilen yapılar da değişik hastalıklarda uzun müddetli veya
daima şişerek yahut yapılan bozularak burun tıkanıklığına yol açabilirler(Konka hipertrofisi ) . Bu
durumlar, burun tıkanıklığının yanında, burun akıntısının tarafını etkileyerek, hastalıkların uzun sürmesi
yahut süreklilik kazanmasına sebep olabilirler. Kronik sinüzitin bir sebebi de budur.
Burun çatısında daralma ( Nazal Valv darlığı ) bir öteki tıkanıklık nedenidir.
Bazı bireylerde, burun içinde , sinüs ağızların da yaygın polipler (Üzüm tane üzere büyümeler)
görülebilir.Belirgin burun tıkanıklığına neden olabildiği üzere ,koku almada azalmaya neden olur, hatta
Astım hastalığını tetikleyebilir.
Bu mekanik olayların tedavisi cerrahidir. Burun içinde yapılan operasyonlarla, bu eğrilik düzeltilir.
Çocuklarda sıkça görülen ‘ geniz etleri ‘ nin büyük olması da burun tıkanıklığına yol açar. Geniz eti,
motamot bademcik yapısında olup, çocuğun burnunun ardında yer alır. Şayet bu doku, normalden
büyükse yahut çocuğun geniz yapısı dar ve küçükse, geniz eti burun ardını tıkayarak , havayolunu
kapatır. Enfeksiyonlarda, burun eti motamot bademcik üzere şişerek çocuğun burnunu tıkar, ağzından nefes
almasına yol açar. Ağızdan nefes almak çocukta, horlamaya, zahmetli ve terli uyumaya, diş çürüklerine,
ağız ve çene yapısının bozuk gelişmesine sebep olur. Çocuktaki burun tıkanıklığının sebebi geniz eti ise
ve bu tıkanıklık daima bir hal almış yahut çocuğun kulak sorunlarına yol açmışsa, çıkartılması
gerekir. Operasyon, ağız içerisinden, ameliyathanede gerçekleştirilir.
Burun tümörleri ve burunda yabancı cisimler de bu kategoride sayılırlar. Çocuklar burunlarına, nohut,
bezelye, çekirdek, oyuncak, düğme, iğne üzere cisimler sokabilirler. Tek taraflı, berbat kokulu akıntılara bu
açıdan dikkat edilmesi gerekir. Kulak, burun, boğaz uzmanına gösterilmelidir.
3-Alerji : Alerji, bedenin yabancı cisimlere karşı olağandan fazla tepki göstermesidir. Burun, alerjik
şikayetlerin ortaya çıktığı en değerli organlardan biridir. Kişi, alerjik olduğu unsurlarla karşılaştığı
vakit, burun akıntısı , burunda tıkanıklık , hapşırma, burun kaşıntısı üzere birçok rahatsızlık olur. Alerjik
hususlar, yiyeceklere kadar çok geniş bir yelpaze içerisinde olabilirler. Bu rahatsızlığın en tesirli tedavisi
alerjik olunan husustan uzak durmaktır. Ama bu bazen mümkün değildir. Bu türlü durumlarda, ilaç ve
aşı, tedavi seçenekleridir.
‘ Antihistaminik ‘ ler , burundaki şişliği önleyici ‘ dekonjestan’ ilaçlar ve kortizonlar kullanılır. Gebelerde,
bütün bu ilaç kullanımlarında, tabibe danışılmalıdır.
Dekonjestan ilaçlar kullanılırken, kişinin yüksek tansiyonu, göz tansiyonu, sistemsiz kalp atışları, idrar
yapmada zorluğu olmamasına dikkat edilmelidir.
Kortizon, gerek burun spreyi,gerekse ağızdan yahut enjeksiyon biçiminde kullanılır. Değişik yan etkileri
olan bu ilaçların, nasıl kullanılacağı tabipler tarafından ayrıntılı biçimde tanım edilir ve kullananlar, mutlaka
sistemli olarak doktor denetiminde olmalıdırlar.
Alerji aşıları da uygun ve tertipli olarak uygulanırsa, kimi hastalarda başarılı sonuçlar alınabilir.
Alerjik hastalar, daha sık sinüzit olurlar. Bu rahatsızlık da uygun halde tedavi edilir.
4- Vazomotor Rinit : ‘rinit’, burun ve içini döşeyen dokunun şişmesi,akıntının artmasına verilen tıbbi
isimdir. Burun içerisinde, çok varlıklı damarsal yapılar içeren ve gün boyunca şişip inerek burundan
nefes almayı düzenleyen ‘konka’ denilen yapılar vardır. Halk ortasında bunlara ‘ burun eti’ denir. Her iki
burun tarafında üçer adet bulunurlar. Alerji ve enfeksiyon durumlarında, kanla dolarak şişerler ve burun
tıkanıklığına yol açarlar.
Alerjik yapıya sahip olmayan ve enfeksiyon geçirmeyen bireylerde bile hava ısısının değişmesiyle, uçucu
gaz olarak boya, sigara,kimyasal maddeler(benzin gibi), soğuk havada, hava kirliliğinde, parfüm
tesirinde ve burun duvarının eğriliğinde, ruhsal gerilimlerde, yetersiz tiroid bezi işlevinde,
hamilelikte,bazı tansiyon ilaçlarının, burun açıcı damlaların fazla yahut uzub müddetli kullanımında burun
tıkanıklığı olur. Sebebe bağlı olarak, ilaç ve cerrahi tedavi yolları mevcuttur.
Rahatsızlığın erken evrelerinde,burun tıkanıklığı süreksiz ve geri dönüşümlüdür. Yani, tıkanıklığa sebep
olan rahatsızlık düzeltilirse,durum düzelir. Mamafih, bu durum, damarların elastikiyetini bozacak kadar
uzun sürebilir. Bu yapılar, varisteki damarlar üzeredirler. Sırtüstü uzanıldığında şişerler, kişi hangi tarafının
üzerine yatarsa, o taraf burnu tıkanır.
Tıkanıklık, çoğunlukla uykuyu bozar. Bu yüzden hastalar, birkaç yastıkta, yüksekte yatmayı tercih
ederler. Operasyon, uzun müddet makul bir rahatlık sağlar.