Denge sistemindeki çeşitli bozukluklar karşımıza baş dönmesi olarak çıkabilmektedir. İstikrar, iç kulaktaki istikrar organı, göz ve bedendeki kas iskelet sistemindeki sensörlerin koordine çalışması ile sağlanan kompleks bir düzenektir. Bu sistemler ortasındaki uyumu sağlayan da beyindir. Bu nedenle birçok hastalık karşımıza birinci bulgu olarak baş dönmesi ile çıkabilmektedir.
İç kulaktaki istikrar organımız istikrarın sağlanmasından birincil sorumlu organdır. İç kulakta işitme organı ve istikrar organı yan yana bulunmakta ve her ikisinin de içinde endolenf ismini verdiğimiz bir sıvı bulunmaktadır. Bu nedenle birçok vakit bu organlardan birini etkileyen bir hastalık oburunu de etkileyebilmektedir. Yani istikrar bozukluğu ve işitme kaybı tek tek olabileceği üzere birlikte de olabilmektedir. Genel olarak baş dönmesine işitme kaybı eşlik ettiğinde sorunun büyük bir ihtimalle iç kulak kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Fakat bunun zıddı durumda birebir şey kelam konusu değildir. Yani işitme kaybı olmaksızın baş dönmesi olduğunda sorun iç kulak kaynaklı değildir demek mümkün değildir. Genel olarak baktığımızda baş dönmelerinin %80 i iç kulak ve istikrar organı ile ilgilidir.
Denge ve işitme organını çevreleyen bir kemik kapsül mevcuttur. Bunun içerisinde ise asıl reseptörlerin ve hücrelerin yerleştiği zar bir yapıdan oluşan membranöz iç kulak vardır. Membranöz iç kulak ile kemik kapsül ortasında perilenf ismi verilen bir sıvı, membranöz iç kulağın içinde ise endolenf ismi verilen bir sıvı vardır. İç kulaktaki istikrar organı 3 adet yarım daire kanalı ve vestibüldeki utrikül ve sakkülden oluşur. Yarım daire kanalları başın dairesel hareketlerini algılarken, utrikül ve sakkül ise başın doğrusal hareketlerini algılarlar. Üst (süperior) ve yan (lateral) yarım daire kanalları ve utrikülden çıkan hudut lifleri üst istikrar sonunu oluşturur. Art (posterior) yarım daire kanalı ve sakkülden çıkan hudut lifleri ise alt istikrar hududunu oluşturur. Alt ve üst istikrar sonları istikrar organındaki bilgilerin beyne ulaşmasını sağlarlar. Her iki iç kulaktaki istikrar organı birbirine simetrik çalışır.
İç kulaktaki istikrar organının en kıymetli vazifesi başın uzaydaki pozisyonu hakkında beyne daima bilgi göndermektir. Bu bilgi akışı istikrarımızı sağlamakta çok değerlidir. Bu sayede gözlerimiz kapalıyken bile ya da zifiri karanlık bir odadayken bile ayakta durabilmekteyiz. Bunu bir örnekle açıklarsak; başımızı omzumuz hizasında sağa hakikat çevirdiğimizi düşünelim. Bu durumda her iki iç kulağımızdaki yan yarım daire kanalları bu hareketi algılayacak ve her ikisi de başımızın sağa gerçek döndüğü bilgisini beyne iletecektir. Beyinde bu bilgiyle başın yeni pozisyonunu algılayacaktır. Fakat sağ kulaktaki istikrar organı hasarlı ise; başımızı döndürdüğümüz de bu sağ iç kulaktaki yan yarım daire kanalı tarafından algı olamayacaktır, bu durumda sağlam olan sol kulaktaki yarım daire kanalından beyne başın döndüğü bilgisi giderken, sağ kulaktan başın sabit olduğu bilgisi gitmeye devam edecektir. İşte bu durum karşımıza baş dönmesi olarak çıkacaktır. Bu örnekte olduğu üzere iç kulaktaki istikrar organlarının çalışmasındaki orantısızlıklar baş dönmelerinin en sık sebebidir.
HANGİ HASTALIKLAR BAŞ DÖNMESİ YAPAR?
KULAK KAYNAKLI HASTALIKLAR
( Tüm baş dönmelerinin %80’i kulak kaynaklıdır)
BPPV (benign paroksismal pozisyonel vertigo)
Meniere Hastalığı
Vestibüler Nörinit
Labirentitler
Perilenf Fistülü
Bilateral Vestibüler Yetmezlik
NÖROLOJİK HASTALIKLAR
Vestibüler Migren
Multiple Skleroz
Serebrovasküler Hastalıklar
METABOLİK VE VASKÜLER HASTALIKLAR
Vitamin B12 Eksikliği
Tiroid Patolojileri
Kalp Damar hastalıkları
Şeker Hastalığı
BAŞ DÖNMESİ OLAN HASTADA GENEL TEDAVİ PRENSİPLERİ
Baş dönmesi yapan hastalığın nedeninin saptanması ve nedene yönelik spesifik tedavi
Baş dönmesi esnasında baş dönmesi nöbetinin durdurulmasına yönelik tedavi
Baş dönmesi nöbetlerinin oluşmasını önlemeye yönelik tedavi
Vestibüler rehablitasyon
