Akut romatizmal ateş (eklem romatizması),halk ortasında “beta” olarak isimlendirilen, A kümesi beta hemolitik streptokok bakterisinin neden olduğu boğaz iltihabından sonra ortaya çıkan, eklemler, kalp, beyin, cilt ve cilt altı dokuda bozukluklara yol açan bir hastalıktır. Betaya bağlı boğaz iltihaplarının birçok tedavi ile düzelirken az bir kısmında iltihap başlangıcından 2 – 4 hafta sonra akut romatizmal ateş gelişebilir. Beta iltihabı geçiren hangi hastada akut romatizmal ateş gelişeceği konusu çok açık değildir.
Akut romatizmal ateşin önemi
Akut romatizmal ateş nadiren erişkinlerde ve 4 yaş altında da ortaya çıkmasına karşın, en sık 5 – 15 yaş ortasındaki çocukları tesirler. Aile tarafından fark edilen en sık bulgusu eklem şişliği ve şiddetli eklem ağrısı biçiminde kendini gösteren eklem iltihabıdır (artrit). Bu belirti zaten geçer, lakin akut romatizmal ateşin kalıcı hasar verdiği organ kalp ve kalp kapaklarıdır. Bu hastalığa bağlı kalp dokuları ve kapaklarının iltihaplanması kalp romatizması (romatizmal kardit) olarak isimlendirilmektedir. Bu hastalarda göğüs ağrısı, çarpıntı yahut nefes darlığı şikâyetleri görülebilir ya da hekim muayenesinde kalp üfürümü duyulabilir, lakin hastaların değerli bir kısmında rastgele bir yakınma olmayabileceği de unutulmamalıdır. Kalp romatizmasına bağlı gelişen hasar vakitle kaybolabilir yahut kalıcı olabilir. Kalıcı kalp hasarına yol açtığında ise romatizmal kalp hastalığı olarak isimlendirilmektedir. Romatizmal kalp hastalığı ülkemiz üzere gelişmekte olan ülkelerde doğuştan olmayan (kazanılmış) kalp hastalıklarının en kıymetli nedenidir.
Akut romatizmal ateşten korunma
Öncelikle A kümesi beta hemolitik streptokok bakterisinin (beta) neden olduğu boğaz iltihabı güzel bilinmelidir. Bu hastalıkta sık görülen belirtiler ani başlayan ve bilhassa yutkunma sırasında olan şiddetli boğaz ağrısı ve yüksek ateştir. Burun akıntısı, hapşırma yahut öksürük üzere gribal belirtiler çoklukla olmaz. Çocuktaki boğaz iltihabının betaya bağlı olduğundan emin olmak için yüksek ateş ve boğaz ağrısı olan hasta katiyen çocuk tabibine muayene ettirilmeli ve onun önerisi ile boğaz kültürü üzere betaya yönelik tetkikler yaptırılmalıdır. Sonuçta betaya bağlı boğaz iltihabı tanısı katılaşıp uygun biçimde tedavi edilirse hasta büyük ihtimalle akut romatizmal ateşten korunmuş olur.
Akut romatizmal ateş, kalp romatizması yahut romatizmal kalp hastalığı bulaşıcı değildir. Lakin akut romatizmal ateş öncesinde geçirilen betaya bağlı boğaz iltihabının teneffüs yolu ile bulaşıcı olduğu unutulmamalıdır. Bu bakteri bilhassa okul, kreş, toplu taşıma araçları üzere kapalı ve havasız ortamlarda bulunanlara süratle bulaşabilir.
Akut romatizmal ateş tedavisi
Hastanın Çocuk Kalp Hastalıkları (Pediatrik Kardiyoloji) Uzmanı tarafından tanısı konulduğunda beta bakterisini ortadan kaldırmak için penisilin üzere antibiyotik tedavisi verilmelidir. Ayrıyeten hastadaki iltihabi durumu baskılamak için bu durumun şiddetine bağlı olarak çeşitli ilaçlar tercih edilir. Hastalığın şiddetine nazaran uygun görülen müddetlerde yatak istirahati yapılmalıdır. Akut romatizmal ateş atağı çoklukla birkaç hafta ile birkaç ayda düzelir, fakat kalpte oluşan hasar ömür uzunluğu kalabilir. Bu hastalığın tekrarlayan ataklarından korunmanın ehemmiyeti de bu kalıcı kalp hasarından kaynaklanmaktadır.
Akut romatizmal ateş tekrarlar mı?
Akut romatizmal ateşi geçiren çocuğun daha sonra karşılaşacağı betaya bağlı boğaz iltihaplarında akut romatizmal ateş gelişme ihtimali artar. Bu nedenle bu çocuklara penisilin üzere kollayıcı antibiyotik tedavisi uzun periyodik olarak verilmelidir. Kollayıcı antibiyotik betaya bağlı boğaz iltihabının gelişmesini engelleyerek akut romatizmal ateş tekrarlama riskini ortadan kaldırır.
Romatizmal kalp hastaları nelere dikkat etmelidir?
Başka birtakım kalp hastalıklarında olduğu üzere romatizmal kalp hastalığı olan bireylerin hasar görmüş kalp kapaklarında da iltihap gelişme riski artmıştır. Gelişen bu iltihaplar “bakteriyel endokardit” yahut “enfektif endokardit” olarak isimlendirilmektedir. Bu iltihapların engellenmesi için dişlerin pak tutulması ve diş çürüklerinin tedavi edilmesi gerekmektedir. Ayrıyeten kanama oluşturabilecek diş tedavisi ve ameliyatlar öncesinde kana bakteri bulaşmasını engellemek için romatizmal kalp hastalarına süreç öncesi penisilinden farklı bir esirgeyici antibiyotik tedavisi verilmesi gerekmektedir.
